Salaris januari: iets om naar uit te kijken

Deze week, als voor de eerste keer in het nieuwe jaar de salarissen worden gestort, zal het aantal gelezen loonstrookjes hoog zijn. Immers: de belastingtarieven zijn veranderd. Het hoogste tarief daalde met 0,2 procent en het middentarief met 2,75 procent, terwijl het lage tarief steeg met 0,1 procent. Ook zijn de heffingskortingen verhoogd. Dat betekent voor de meeste werknemers een hoger nettoloon.

Maar ook na deze maand is het belangrijk om de gegevens zo nu en dan te checken. In 4% van de loonstroken staan namelijk fouten, bleek uit controles die vakbond CNV Vakmensen uitvoerde. Het gaat dan vaak om overuren en toeslagen die niet worden uitbetaald.

Brij aan percentages

De brij aan percentages en afkortingen maakt het document voor veel mensen onleesbaar. 'De overheid heeft zich ten doel gesteld het loonstrookje duidelijker te maken, maar dat lukt niet', zegt Dik van Leeuwerden.

Al dertien jaar werkt hij voor het kenniscentrum van ADP, de grootste salarisverwerker van Nederland. Als expert geeft hij cursussen aan hr-medewerkers en salarisadministrateurs.

De Wet uniformering loonbegrip zorgde er in 2013 weliswaar voor dat er minder items op de loonstrook kwamen, maar de Wet aanpak schijnconstructies uit 2016 schrijft voor dat werkgevers ervoor moeten zorgen dat de rechten van hun personeel duidelijk op de loonstrook te zien zijn. Het is immers bedoeld om de werknemer inzicht te geven in de afspraken die zijn gemaakt met de werkgever. Ook de aankomende Wet arbeidsmarkt in balans grijpt weer in op de loonstrook.

Doordat zodoende weer steeds meer posten op de loonstrook verschijnen, wordt die er niet bepaald leesbaarder op, signaleert Van Leeuwerden. 'Bovendien leidt de versobering van het socialezekerheidsstelsel ertoe dat werkgevers ter compensatie aanvullende verzekeringen afsluiten, zoals een WIA-hiaat- of ANW-gatverzekering. De premies vormen ook weer extra posten op de loonstrook.'

Grote vellen papier

Overigens is het eigenlijk helemaal geen loonstrook meer. Die naam stamt nog uit de tijd dat werknemers hun salaris in een loonzakje konden ophalen bij de bedrijfskassier. Van grote vellen papier werd voor iedereen een strook afgesneden waarop met de hand stond ingevuld hoeveel hij of zij had verdiend en hoeveel er werd ingehouden aan belastingen en premies. Tot in de jaren zeventig was dit de normale gang van zaken.

Tegenwoordig gaat dat anders. Salaris cash uitbetalen is sinds drie jaar zelfs verboden en wie meer wil weten over het bedrag dat maandelijks op zijn rekening belandt, kan dat nakijken op de salarisspecificatie die meestal online wordt verstrekt.

Van Leeuwerden: 'Het loonstrookje zelf bestaat niet meer. Onze marketingman zegt weleens: “Dik, stop toch met die term. Daarmee doe je ons product tekort. Noem het salarisspecificatie.” Maar ik geloof niet dat je de term moet willen veranderen.'

Pleiten voor heldere salarisspecificatie

'Het papiertje is onvolledig en onbegrijpelijk', stelt Robin Fransman, 'chef geld' bij De Argumentenfabriek, dat bedrijven helpt om complexe beslissingen te nemen en pleitbezorger is van 'De eerlijke loonstrook'. Nu staat een groot deel van de kosten die een werkgever maakt meestal niet op de salarisspecificatie. 'En de kosten die er wel op staan, zijn verhuld in afkortingen. De gemiddelde Nederlander heeft geen idee wat hij ziet.'

Fransman vindt dat alle loonkosten van de werkgever op een duidelijk gerubriceerde manier te zien moeten zijn. Hij denkt dan aan een kopje Pech (ziekte, werkloosheid, arbeidsongeschiktheid), Later (pensioen) en Collectief (belastingen). Dan wordt het loonstrookje wél gelezen, verwacht hij. En het inzicht dat dat oplevert, helpt om maatschappelijke debatten beter te voeren.

'Nu denken veel Nederlanders dat ze €100 per maand kwijt zijn aan zorgkosten, maar je betaalt per maand ook nog €500 via je werkgever. Willen we dat wel? Of de pensioenafdrachten: in 2008 betaalden we samen jaarlijks €24 mrd aan pensioenpremies. Nu is dat €35 mrd.' Ook zzp'ers zijn geholpen met een helder loonstrookje, want als zij dat van een collega in vaste dienst zien, kunnen ze beter hun tarief vaststellen.

Eenduidige terminologie

Dik van Leeuwerden van ADP ziet meer in een jaarlijks kostenoverzicht. Op de loonstrook zorgt het volgens hem alleen maar voor meer onduidelijkheid. Bovendien heeft hij zijn twijfels over de naam. 'De loonstrook is nu ook al eerlijk. Wij vinden vooral dat het duidelijker moet.'

Van Leeuwerden pleit dan ook voor een heldere en eenduidige terminologie. 'Spreek op alle stroken over “heffingsloon” en noem de tabel “bijzonder tarief” de tabel “bijzondere beloningen”, want dat is het. Dat bij die bijzondere beloning een afwijkend belastingtarief hoort, is dan logisch.'

Ook de politiek is voor verandering. In april vorig jaar dienden Kamerleden Steven van Weyenberg (D66) en Dennis Wiersma (VVD) een motie in om te onderzoeken op welke manier de loonstrook inzichtelijker gemaakt kan worden. Die motie werd met ruime meerderheid aangenomen, alleen de SP stemde tegen.

Sindsdien is er weinig veranderd. Het is te ingewikkeld en te duur om nu in te voeren, laten de twee indieners weten. Ze denken na over pilots. Volgens Fransman is de introductie van een 'eerlijk loonstrookje' helemaal niet zo ingewikkeld. Wel kan hij zich voorstellen dat er partijen zijn die belang hebben bij onduidelijkheid. Het biedt bijvoorbeeld cao-onderhandelaars ruimte om met posten te schuiven, zonder dat een medewerker het merkt.

Een paar posten

Witte tabel en tbb

In de linkerkolom, de zogenaamde witte tabel, staan bedragen die tegen het reguliere tarief worden belast. Rechts daarvan, in de kolom 'tab. bijz. bel.' oftewel tbb, staan bedragen die tegen een bijzonder (meestal hoger) tarief worden belast.

Overuren

Deze worden vaak niet goed geregistreerd. Er is ook een verschil in beloning. Dit kan per branche en bedrijf verschillen, maar vaak is het zo dat wie 's avonds werkt 125% betaald krijgt. Voor werk op zon- en feestdagen is dat 150%.

Loonheffing

Over je loon betaal je loonheffing. Afhankelijk van de hoogte van het loon is dit 36,65%, 38,10% of 51,75%. Bijzonder loon, vakantietoeslag of een bonus wordt belast volgens de tabel bijzondere belastingen (tbb). De hoogte hiervan is afhankelijk van loon van het voorgaande jaar en is maximaal 57,75%.

Premies

Pensioenpremie wordt ingehouden op het brutoloon. Over je pensioen betaal je pas belasting zodra er uitgekeerd wordt. Hetzelfde geldt voor de aanvullende verzekeringen die veel werkgevers voor werknemers afsluiten, bijvoorbeeld een WIA-hiaatverzekering, die het gat tussen een arbeidsongeschiktheidsuitkering en het inkomen dicht.

Twk

Oftewel: terugwerkende kracht. Is er iets misgegaan in een voorgaande maand, dan wordt dat hier hersteld.