Nederlandse banken trekken zich steeds verder terug uit het internationale zakenbankieren. Kantoren in Singapore, Hongkong of New York gaan dicht. Internationaal raakt de Nederlandse ondernemer bancair verweesd.
Stoppen met handelsfinanciering en grondstoffenhandel? Nee hoor, zegt een woordvoerder van ING. Het moet alleen wel wat veiliger, geeft hij toe.
De bank heeft recent heel wat zeperds opgelopen in deze tak van de haute finance. Na grootschalig gesjoemel zijn het Argentijnse sojabedrijf Vicentin, het Duitse betaalbedrijf Wirecard en grondstoffenhandelaars Agritrade International en Noble Group uit Singapore op de fles gegaan en kan ING fluiten naar de vele tientallen miljoenen die de bank ze uitgeleend had.
ING heeft een grote balans, waardoor de verliezen misschien wat minder opvallen, maar bij concurrent ABN Amro vormden vergelijkbare misperen de reden om de tent te sluiten: hun kantoren in de VS, Brazilië, China, Australië, Singapore en Hongkong gaan dicht. De bank die teruggaat tot de instelling die koning Willem I had opgezet om de koloniale handel te financieren, trekt zich terug op de Noordwest-Europese markt.
‘Bedrijven zoals Shell en Heineken kunnen zich prima redden zonder ABN Amro maar voor de grote groep daaronder wordt het moeilijker’
Eerder had Rabobank al zijn internationale focus vernauwd tot de agrisector. En hebben vertrouwde namen als Deutsche Bank en RBS hun dienstverlening voor Nederlandse zakelijke klanten geheel of gedeeltelijk ingeperkt. Voor Nederlandse ondernemers met internationale aspiraties blijft alleen ING over als bank die je met een breed dienstenpakket bij staat, zegt Ferdinand Veenman, bankenspecialist van consultant KPMG. Hij ziet het bankenlandschap en de dienstverlening verschralen. 'Er is minder keus.'
Vooral voor het mkb is dat een gemis. Het voelt toch vertrouwder om het filiaal van ABN Amro in bijvoorbeeld Buenos Aires te bezoeken dan van Santander. Natuurlijk betekent terugtrekken op de thuismarkt niet dat Nederlandse klanten niet meer bijgestaan worden in het (verre) buitenland. Het zijn de lokale klanten in het buitenland — grote grondstoffenhandelaars, rederijen, mijnbouwers — waar ABN Amro afscheid van neemt. Een Nederlandse ondernemer die bijvoorbeeld valutarisico's wil afdekken, zal nog gewoon vanuit Amsterdam geholpen worden.
Voor complexere diensten wordt het lastiger. 'Als ik bijvoorbeeld mijn Aziatische inkopers in een aparte lokale entiteit wil onderbrengen en ook de financiën goed wil regelen, wordt het al snel veel te ingewikkeld voor bankiers in Nederland', legt een importeur van decoratieve verpakkingen voor bloemen en planten uit.
‘Vooral als het aankomt op financiering is het lastig voor mkb'ers om rekeningen te openen bij een lokale of internationale bank waar ze nog geen zaken mee doen’
Met het verdwijnen van het netwerk, verdwijnt de kennis van verre markten, zeggen analisten. Zeker middelgrote bedrijven met vestigingen in verre landen en ingewikkelde financieringsbehoeften zullen tegen een dichte deur aanlopen bij ABN Amro en al snel naar een andere bank moeten uitkijken. 'Bedrijven zoals Shell en Heineken kunnen zich prima redden zonder ABN Amro', zegt Veenman, 'maar voor de grote groep daaronder wordt het moeilijker.'
Muriel Moorrees van de Dutch Chamber of Commerce in Hongkong herkent dat. Ze geeft aan dat Nederlandse mkb'ers al langer bancair verweesd zijn in de stadstaat en nauwelijks meer bij Nederlandse banken kunnen aankloppen. De belangenvereniging doet haar best om deze bedrijven aan de juiste contacten te helpen bij lokale banken. ‘Maar vooral wanneer het aankomt op financiering is het lastig voor middelgrote bedrijven om rekeningen te openen bij een lokale of internationale bank waar je nog geen zaken mee doet.’
Met de deconfiture van het oude ABN Amro in 2008 was er van het oude wereldwijde banknetwerk al weinig overgebleven. Zo was de bulk van de internationale zakelijke tak bij RBS terechtgekomen.
Amechtig proberen de restanten in leven te houden ziet de nieuwe bestuursvoorzitter Robert Swaak niet meer zitten. Voor hem ligt het eenvoudig. De bank mist schaalgrootte om op deze zeer competitieve internationale markt mee te kunnen doen. De vaste kosten om een netwerk in stand te houden zijn te hoog.
Neem het begeleiden van emissies en deelnames aan syndicaatleningen, waarin meerdere banken gezamenlijk krediet verstrekken. Nederlandse banken zitten er nauwelijks meer achter het stuur, en dat geldt inmiddels ook voor de meeste andere Europese banken. Ze mogen nog slechts als juniorpartner meedoen met de grote jongens, van wie ze de risicovolle onderdelen van een deal mogen verzorgen tegen een lage vergoeding.
Daar komt bij dat de toezichthouder verlangt dat banken relatief veel kapitaal aanhouden voor grootzakelijke activiteiten, het zogeheten wholesale en institutional banking. De komende jaren zal die eis met de invoering van de Basel IV-regulering nog worden uitgebreid. Als banken in deze hoek minder uitlenen, kunnen ze veel kapitaal vrijspelen om aan andere sectoren of markten uit te lenen.
Meeste Europese banken halen met hun internationale grootzakelijke activiteiten de rendementseis van 10% niet.
Zelfs tijdens een hoogconjunctuur weten de meeste Europese banken met hun internationale grootzakelijke activiteiten de rendementseis van 10% niet te halen. Sterker, gemiddeld gingen ze op 6% de coronacrisis in, becijferde adviesbureau Oliver Wyman, minder dan de 8% die kapitaal gemiddeld kost. Daar staan voor Nederlandse instellingen rendementen van 15% à 20% tegenover die ze met simpele hypotheken realiseren.
Uiteindelijk zit het bestuur van een commerciële bank er toch vooral om rendement voor de aandeelhouder te genereren, niet om internationale nutsfuncties voor de BV Nederland in stand te houden tegen veel te hoge kosten. Afkomstig van accountancy- en adviesbedrijf PWC had Swaak waarschijnlijk geen last van nostalgische gevoelens en kon hij de rigoureuze stap zetten. Zijn collega bij ING, Steven van Rijswijk, is groot geworden bij de zakentak van de bank. Hij zal er mogelijk meer moeite mee hebben om te snoeien. Overigens zijn momenteel ook banken als BNP Paribas, Crédit Agricole en Société Générale hun knopen aan het tellen.
Bekijk de speciale productie over de cijfers achter de machtsstrijd bij ABN Amro
In een recent rapport over wholesale banking schetst Oliver Wyman hoe Europese instellingen te klein zijn geworden om nog te floreren en hoe ze steeds verder op achterstand raken van Amerikaanse banken, ook op hun zakelijke thuismarkten. 'In het ergste geval zullen grote Europese banken zich een voor een terugtrekken uit de zakelijke activiteiten en die markten afstaan aan buitenlandse rivalen', stelt James Davis van het adviesbureau. 'Europa blijft dan achter zonder één enkele nationale speler waarop kan worden vertrouwd om nationale beleidsdoelstellingen uit te voeren en kapitaal in te zetten in tijden van ernstige economische stress zoals vandaag.'
Volgens Oliver Wyman is er maar één uitweg en dat is dat banken elkaar via samenwerking of fusies en overnames moeten versterken. Dat was ook de rationale achter de fusiepoging van Commerzbank en Deutsche Bank. Het onder Duitse politici populaire idee was dat er een grote nationale kampioen zou ontstaan met een wereldwijd netwerk. Die zou het mkb — de Mittelstand — als motor van het Duitse exportsucces overal bij kunnen staan.
‘Nederlandse banken hebben affiniteit en feeling bij Nederlandse ondernemingen. Je wordt sneller geholpen als het moeilijk gaat’
In Nederland lijkt dat inzicht te ontbreken. Hier wordt vooral gediscussieerd over de retailfunctie van de banken, niet over de zakelijke kant. Een agenda ontbreekt. Desgevraagd laten de werkgeversverenigingen VNO-NCW en MKB Nederland weten dat financiering van het internationaal opererende mkb een punt van aandacht is na het besluit van ABN Amro om zich uit het verre buitenland terug te trekken. 'We monitoren daarom zorgvuldig de situatie en kijken hoe deze zich verder blijft ontwikkelen.'
Maar van een plan van aanpak is geen sprake. Chris de Groot van werving- en selectiebureau Financial Assets begrijpt er niets van. 'De politiek staat erbij en kijkt ernaar. Nederlandse banken hebben affiniteit en feeling bij Nederlandse ondernemingen. Je wordt sneller geholpen als het moeilijk gaat.' Als je geen luchtvaart meer hebt of baggeraars, dan kost je dat banen en welvaart, zo voegt hij er aan toe. 'Heb je geen financiële sector meer dan verlies je ook nog eens macht en invloed.'
Nederlandse banken fors gedupeerd door fraude bij Argentijnse sojareus
Exit uit grondstoffenhandel beperkt zich niet tot ABN Amro
Van ambassade voor het bedrijfsleven tot kleine Benelux-bank
ABN Amro verlaat definitief het wereldtoneel
'Europese banken zijn te klein om te overleven'
Deutsche Bank verliest koppositie als grootste zakenbank in Duitsland
