Met de val van Emmanuel Faber half maart is de laatste van de vocaalste voorvechters van een duurzame bedrijfsvoering verdwenen. De topman van de Franse zuivelgigant Danone werd het slachtoffer van twee activistische beleggers die hun kans roken vanwege een achterblijvende beurskoers. Tot zover het nieuwe kapitalisme?
Ze zijn de voorlopers onder de ceo's die hun bedrijf willen inzetten voor een betere, duurzame wereld. Paul Polman van Unilever, Indra Nooyi van PepsiCo, Feike Sijbesma van DSM en Emmanuel Faber van Danone. Ze spreken vaak met elkaar over hun ambities, stimuleerden en steunden elkaar. De vier zijn ook nadrukkelijk aanwezig bij vergaderingen van de World Business Council for Sustainable Development (WBCSD), de invloedrijke club van ceo's die bedrijven helpt een meer duurzame koers te varen.
Polman, Sijbesma en Nooyi zwaaien de voorbije jaren af. Drie weken geleden werd Faber van zijn troon gestoten. Net als eerder Paul Polman komt hij hardhandig in aanraking met aandeelhouders. Waar de Nederlander nog de tijd kreeg om concessies te doen om de financiële markten mild te stemmen, is de Fransman in twee maanden tijd van het toneel verdwenen. Kritische geluiden over de financiële prestaties door twee hedgefondsen met een klein belang van nog geen 3% zijn voldoende om commissarissen te bewegen Faber na zeven jaar de laan uit te sturen. Daar was niet eens een aandeelhoudersvergadering voor nodig.
Kritische geluiden door twee hedgefondsen met een belang van nog geen 3% waren voldoende om commissarissen te bewegen Faber na zeven jaar de laan uit te sturen
Het doet de vraag rijzen of als de centen in het geding zijn zaken als energieverbruik, klimaat, beschikbaarheid van grondstoffen en de gezondheid en veiligheid van medewerkers nog wel betekenis hebben. Nog maar een jaar geleden stemde 99,4% van de aandeelhouders in met een statutenwijziging die de producent van Nutricia en Evian als eerste Franse onderneming een enterprise à mission maakt, in Nederland spreken we dan over een bedrijf met een maatschappelijk statuut. Beurskoers en de winst zijn niet langer leidend bij Danone.
'Bedrijven moeten tegenwoordig op beide fronten leveren, zowel op het front van duurzaamheid als financiële prestaties', zegt Dirk Schoenmaker, hoogleraar banking & finance aan de Rotterdam School of Management. 'Een bedrijf moet zijn langetermijnambities op het gebied van duurzaamheid vertalen in resultaten vandaag. Maar je kunt niet op beide fronten op het scherpst van de snede opereren. Daarom moeten we zorgen dat Angelsaksische activisten die enkel naar het kortetermijnrendement kijken, het niet voor het zeggen hebben. Ze hun stem ontzeggen ja, als ze onverantwoord met hun macht omgaan.'
‘Daarom moeten we zorgen dat Angelsaksische activisten die enkel naar het kortetermijnrendement kijken, het niet voor het zeggen hebben’
Alan Jope, de opvolger van Paul Polman bij Unilever, noemt de tegenstelling tussen rendement en een duurzame bedrijfsvoering een fictie. 'Er is geen uitruil tussen deze twee. Er is enkel een tegenstelling tussen de korte en lange termijn', zei de Schot vorige week tijdens een seminar bij de WBCSD. Merken die worden geassocieerd met duurzaamheid groeien volgens Jope harder, letten op water- en energieverbruik, leveren besparingen op en talenten willen graag bij duurzame bedrijven werken. Die transitie kost enkel tijd. Onderzoek van Harvard bevestigt Jopes verhaal.
De resultaten van Danone vielen het afgelopen jaar tegen. De waterdivisie had veel last van de lockdown, waardoor de horeca geen bronwater kon verkopen, en de verkopen van babyvoeding in China vielen tegen. De beurswaardering van het Franse voedingsconcern bleef al enige tijd achter bij rivalen als Unilever en vooral Nestlé.
‘Onder zijn leiderschap heeft Danone belangrijke stappen gezet met het verduurzamen van het bedrijf'’
'Ik had gehoopt dat hem meer tijd gegund was om te laten zien dat een positieve bijdrage aan deze wereld in combinatie met goede financiële prestaties mogelijk is. Onder zijn leiderschap heeft Danone belangrijke stappen gezet met het verduurzamen van het bedrijf', is het enige Feike Sijbesma desgevraagd kwijt wil.
Amerikaans onderzoek van Harvard uit 2017* leert dat ceo's van bedrijven die veel investeren in duurzaamheid, maar financieel matig presteren een groot risico lopen te worden ontslagen. Een Nederlandse ceo die anoniem wil blijven, herkent het beeld: 'Beleggers vinden het prima dat je over een betere wereld praat zolang je rendement levert. Ze vinden het ook prima als je niet over een betere wereld praat en financieel presteert. Maar ze vinden het niet goed dat je over een betere wereld praat en financieel achterblijft bij de concurrentie. Dan ben je kwetsbaar.' Dat geldt volgens hem voor zowel Amerikaanse als Nederlandse beleggers. Tijdig bijsturen en je aandeelhouders dicht bij de borst houden is het devies.
‘Beleggers vinden het prima dat je over een betere wereld praat zolang je rendement levert. Maar ze vinden het niet goed dat je over een betere wereld praat en financieel achterblijft’
De vraag is wat het lot van Faber doet met andere ceo's. Dat zij ervan schrikken lijkt reëel. Ze zullen zich er meer dan ooit bewust van zijn dat ze moeten blijven leveren, elk jaar. Zoals Sijbesma bijvoorbeeld de omvorming en stroomlijning van DSM versnelde toen het Amerikaanse hedgefonds Third Point op de deur van DSM bonsde. En Polman bij Unilever aandelen ging inkopen en het dividend verhoogde om aandeelhouders te plezieren toen hij ternauwernood een vijandige overname wist af te weren.
Faber werd wel de Franse Polman genoemd. Net als zijn illustere Nederlandse collega leek hij soms meer een zendeling voor de goede zaak dan ceo. Bij de aandeelhoudersvergadering over de statutenwijziging vertelde hij zijn aandeelhouders bijna provocerend dat ze het beeld van Milton Friedman omver hadden getrokken, de econoom die verkondigde dat een bedrijf enkel moest zorgen voor winstmaximalisatie. Het leek er bijna op dat beleggers bij Faber én bij Polman wachten op het moment om revanche te nemen. Moet een ceo wel zo vocaal zijn over een betere wereld?
‘Het is het lot van de voorlopers dat zij een groter risico lopen te sneuvelen. Ze effenen het pad voor hun opvolgers’
'Het is het lot van de voorlopers dat zij een groter risico lopen te sneuvelen. In het begin zijn de conservatieve krachten in de meerderheid, maar in de tijd neemt dat af', zegt ervaren bestuurder en commissaris Jos Streppel (ex-Aegon, ex Van Lanschot Kempen, ex KPN). 'Die voorlopers effenen het pad voor hun opvolgers. Zonder de vergezichten van Polman zou Alan Jope bij Unilever niet kunnen doen wat hij nu doet. Hij voert stap voor stap de verduurzaming door in alle vezels van de onderneming. Terwijl Polman 80% van zijn tijd extern bezig was, is Jope 80% van zijn tijd intern bezig met implementatie.'
Zeker sinds de kredietcrisis groeit de overtuiging dat het aandeelhouderskapitalisme een nieuw evenwicht nodig heeft, tussen rendement op korte termijn en een betere wereld op lange termijn. In die zoektocht zullen af en toe nieuwe 'Danones' gebeuren. Maar de opvolger van Faber kan in stilte verder, met het maatschappelijk statuut in de hand. Zoals ook de opvolgers van Sijbesma, Polman en Nooyi minder vocaal hoeven te zijn. Duurzaamheid wordt langzaam business as usual.
*Higher Highs and Lower Lows: The Role of Corporate Social Responsibility in CEO Dismissal door T. Hubbard, D. Christensen, S. Graffin (2017)
Ondernemen voor een betere, duurzame wereld en een hoger doel – een purpose: ook in de AEX-index van Nederlands grootste beursgenoteerde bedrijven hebben deze exponenten van het stakeholdersmodel of Nieuw Kapitalisme diep wortel geschoten. De een doet het prominenter dan de ander, maar alle 25 bedrijven beschrijven in hun jaarverslag of apart sustainabilityverslag wat ze op het vlak van duurzaamheid doen.
Vrijblijvend is dat allemaal allang niet meer. Bedrijven als Shell of AkzoNobel hebben hun duurzame of juist niet zo duurzame voetafdruk in kaart gebracht met harde cijfers en zichzelf doelstellingen ter verbetering opgelegd.
Op een enkeling na hebben zij de duurzame ambities ook samengevat in een purpose, de reden waartoe de onderneming op aarde is. Deze met een stevige marketingsaus overgoten slogans moeten overtuigen dat de onderneming toch echt niet alleen op aarde is om rendementen te maximaliseren.
Origineel is dat niet altijd. Zo willen zowel uitzender Randstad als techbedrijf ASML het ‘echte potentieel’ ontsluiten van mensen en samenleving. En het ‘empoweren’ van mensen is iets dat zowel investeerder Prosus als ING nauw aan het hart ligt. Bij veel bedrijven ligt het ambitieniveau hoog. Zo wil lampenmaker Signify ‘het buitengewone potentieel van licht ontsluiten om levens helderder te verlichten en de wereld te verbeteren’. Het kekke YouTube-filmpje ter promotie is inmiddels 2014 keer bekeken. Wellicht hebben de 38.000 werknemers van het bedrijf het allemaal al op het intranet gezien.
En welk bedrijf ‘bouwt waarachtige verbindingen en haalt barrières neer, omdat het gelooft dat geweldige momenten die worden gedeeld het beste zijn in het leven'? KPN misschien? Nee, het is bierbrouwer Heineken.
Overigens gaat niet iedereen mee in de purpose-trend. In de bedrijfscommunicatie van chipmachinemaker Besi, chemicaliëndistributeur IMCD en betalingsbedrijf Adyen valt genoeg strategische, financiële en operationele informatie te vinden. Maar een purpose, die ontbreekt.
