Het lijkt een doodgewoon kantorenpark, in een willekeurige middelgrote Nederlandse stad met tal van grijze en zwarte rechthoekige dozen als gebouwen. Maar schijn bedriegt.

'We lopen hier eigenlijk op het coronaplein.' Stéfan Ellenbroek van stichting Leiden Bio Science Park (LBSP) wijst links naar een groot kantoorgebouw van farmabedrijf Janssen, bekend van het gelijknamige coronavaccin, en rechts naar een gebouw van Eurofins, producent van PCR-tests.

Het Leiden Bio Science Park is het epicentrum van de Nederlandse biotechindustrie. Net buiten de sleutelstad, voorbij het centraal station, staan tal van laboratoria en kantoren van Nederlands grootste biotechnologiebedrijven. Wie een rondje over het park loopt, ontdekt tussen de gebouwen van de Universiteit Leiden en de Hogeschool Leiden bekende namen. Om een rijtje te noemen: biotechbedrijf Galapagos, biofarmabedrijf en producent van AstraZeneca Halix, Batavia Biosciences en dus Janssen.

De oplettende voorbijganger ziet dat de verdiepingen in de vierkante gebouwen buitengewoon hoog zijn. Dit zijn extra hoge constructies om de laboratoria te kunnen voorzien van extreem goede temperatuurregeling, noodzakelijk voor de juiste onderzoekscondities, zo legt Ellenbroek uit.

‘Twintig jaar geleden kwam de schwung er echt in’

En op het park wordt doorgebouwd. Verderop bij een nu nog braakliggend veld komt een nieuwe fabriek van het Amerikaanse farmaconcern Bristol Myers Squibb (BMS). BMS kondigde afgelopen maand aan een fabriek neer te zetten voor de productie van geavanceerde celtherapieën voor kanker. Over vier jaar moet de fabriek werk bieden aan 500 mensen.

Wetenschap uit de ivoren toren

Het Bio Science Park ontstond 37 jaar geleden toen de maakindustrie net verdwenen was uit Leiden, vertelt historicus Cor Smit, die een boek schreef over het Bio Science Park. De gemeente kon daarom wel een nieuwe impuls voor het bedrijfsleven gebruiken en zag de biotechsector als goede optie. Het park werd opgezet vanuit een samenwerking tussen de gemeente en de universiteit Leiden, onder aanvoering van hoogleraar in de biochemie Rob Schilperoort en hoofd economische zaken van de gemeente Ewald Keijser, vertelt Smit. 'Daarbij dacht Schilperoort dat de wetenschap uit zijn ivoren toren zou komen als het met het bedrijfsleven zou gaan samenwerken.'

De gemeente, de Universiteit Leiden en de Kamer van Koophandel begonnen een formele samenwerking en gaven een vrijwel braakliggend stuk grond buiten de stad een bestemming. Het begon met biotechbedrijven zoals Crucell, dat zich richt op vaccins voor onder andere hepatitis en griep, en Pharming, beroemd geworden door de eerste genetisch veranderde stier ter wereld: Herman. 'Twintig jaar geleden kwam de schwung er echt in,' vertelt Smit. 'De toewijding van de universiteit was eerst nog wat half-half, maar vanaf ongeveer 2000 werd meer geïnvesteerd door de universiteit en de gemeente.' Volgens Smit ontstond een nieuwe bestuurscultuur binnen de universiteit, die zich meer ging richten op het bedrijfsleven.

Smit noemt het stimuleren van start-ups in het Bio Science Park als een van de redenen van het succes. Voor 2007 waren er twee grote incubators actief om de bedrijven te helpen groeien, maar dat leverde ook wel verwarring op. Vooral na het samengaan van de twee incubators kwam er pas echt een vliegwieleffect.

Toch is er ook een knelpunt bij het stimuleren van de start-ups, vertelt Smit. 'Jonge bedrijven die vanuit de universiteit ontstaan, bouwen voort op innovaties of uitvindingen die op de universiteit zijn ontwikkeld. En wie heeft nou recht op opbrengsten van iets dat ontstaan is met behulp van gemeenschapsgeld?'

‘Wat ze in Leiden goed doen, is het vermarkten van het park aan bedrijven’

Wereldtop in cellulaire technologie

Clémence Ross-van Dorp bevestigt de belangrijke rol van Leiden binnen de hele biotechsector in Nederland. De oud-staatssecretaris van Volksgezondheid is sinds vorig jaar ambassadeur van een overheidsprogramma om de rol te versterken van farmaceutische bedrijven in de Nederlandse economie. 'Leiden kan het niet in zijn eentje doen', zegt Ross-Van Dorp. Ze stelt dat de kracht van de biotechindustrie voor een groot deel bestaat uit de samenwerking van verschillende schakels in de keten, zoals productie en technologie. Hierin leveren bijvoorbeeld de biotechcentra in Oss, Utrecht en Amsterdam ook een grote bijdrage.

'Wat ze in Leiden goed doen, is het vermarkten van het park aan bedrijven', meent Ross-Van Dorp. Leiden presenteert zich succesvol aan de buitenwereld en is goed in het opbouwen van relaties met bedrijven. 'Bovendien staat heel Leiden achter het plan. De universiteit en de gemeente hebben een duidelijk ambitie.'

Volgens Ida Haisma, directeur van stichting LBSP, schuilt de kracht van Leiden internationaal vooral in de specialisatie. 'Hier richten bedrijven en kennisinstellingen zich onder andere op cellulaire technologie, wat ook een belangrijke bouwsteen is van vaccinontwikkeling. In cellulaire technologie is Leiden de wereldtop.'

‘Bij de Instrumentenmakersschool worden de leerlingen bijna uit de schoolbanken getrokken door de bedrijven’

Op het Bio Science Park zelf wordt een groot deel van het personeel ook opgeleid. Bedrijven werken samen met Universiteit Leiden, het Leids Universitair Medisch Centrum en de Hogeschool Leiden. 'Maar vergis je niet, het zijn niet alleen promovendi die worden aangetrokken. Bijna de helft van het personeel komt van mbo-niveau die hier bijvoorbeeld op de instrumentenmakersschool worden opgeleid’, legt Haisma uit. 'Daar worden de leerlingen bijna uit de schoolbanken getrokken door de bedrijven.'

Ook het recruitmentbureau Oxford Global Resource ziet dat in Leiden constant vraag is naar nieuw personeel. Met het uitbreken van de coronapandemie ging ­Janssen bijvoorbeeld in rap tempo opschalen en had daarvoor ook vooral Nederlandstalig personeel nodig, van biochemici tot projectmanagers. Oxford Global Resource verwacht volgens een woordvoerder ook de komende jaren een aanhoudende vraag naar personeel. 'We zien dat met de komst van BMS er personeel nodig is, en dat geldt ook weer de voor bedrijven die BMS volgen.'

Ook uit het buitenland komen geschoolde werknemers naar Leiden. Ellenbroek: 'Als je hier op de markt loopt hoor je Spaans, Italiaans en Engels.' Op het park is Engels vaak de voertaal. Haisma: 'Wij hebben bijvoorbeeld aan de Hogeschool Leiden geadviseerd om speciale minors Engels te geven.'

Huizen voor starters en studenten

Bio Science Park kijkt naar mogelijkheden om verder te groeien 'Er wordt gepraat met buurtgemeenten en de provincie voor uitbreiding van het gebied,' vertelt Haisma. Daarnaast is de stichting LBSP constant in gesprek met nieuwe bedrijven die zich willen vestigen in Leiden. Om welke bedrijven het gaat kan ze niet zeggen.

Daarnaast wil het LBSP de ruimte gebruiken die op het park zelf nog over is. Tijdens de wandeling over het park wijst Ellenbroek op parkeerplaatsen waar nieuwe gebouwen neergezet kunnen worden. Hier zal bijvoorbeeld huisvesting voor studenten en starters komen, zodat het park naast bedrijventerrein ook een woonomgeving is.

De rekenkamercommissie van Leiden-Leiderdorp zet in een brief nog wel een kritische noot bij het uitdijende sciencepark: de groei drukt op de huizenmarkt van Leiden. In de woorden van de commissie: 'Er is extra druk op de toch al krappe woningmarkt in de Leidse regio door werknemers die van elders hier komen wonen.'