Voor de tweede keer in de geschiedenis loopt een gouverneur van Californië het risico tussentijds te worden weggestemd. Tijdens een zogeheten recall-campagne tegen de Democraat Gavin Newsom is meer dan het vereiste minimum van 1,5 miljoen handtekeningen opgehaald. Dat betekent dat er dit najaar een referendum komt met twee vragen: moet Newsom aftreden, en wie moet zijn plaats als gouverneur innemen.

De komende maanden kunnen Californiërs zich kandidaat stellen om het tegen Newsom op te nemen. Er heeft zich al een aantal Republikeinen gemeld, waaronder voormalig olympisch atleet en reality-tv-ster Caitlyn Jenner, en John Cox, die in 2018 de strijd om het gouverneurschap verloor.

Mocht Newsom weggestemd worden, dan treedt hij in de voetsporen van Gray Davis. Die Democraat moest in 2003 vertrekken na een recall-verkiezing, waarna de Republikein en acteur Arnold Schwarzenegger werd verkozen tot gouverneur van Californië.

Nationale verdeeldheid

Het belangrijkste argument dat zijn opponenten tegen Newsom gebruiken, is zijn aanpak van de pandemie. Als hij strenge maatregelen aankondigde, zei hij de pijn van de getroffen ondernemers te begrijpen en verwees dan vaak naar zijn eigen verleden als restaurateur. Er ontstond grote verontwaardiging toen hij vorig jaar november, zonder mondmasker op, gespot werd bij een verjaardagsfeestje in een driesterrenrestaurant in de wijnstreek Napa Valley. Terwijl de inwoners van de staat toen geacht werden zoveel mogelijk thuis te blijven.

Zijn tegenstanders halen dit voorval consequent aan als bewijs dat Newsom niet het beste met de Californiërs voorheeft. Of het genoeg is om hem terug te roepen, is echter de vraag.

'De recall is een afspiegeling van de partijpolitiek in het hele land', zegt Mark Baldassare, directeur van de onafhankelijke denktank Public Policy Institute of California (PPIC). 'Newsom heeft, volgens onze meest recente enquête uit maart, de steun van meer dan de helft van de kiezers in Californië. Maar het ziet er compleet anders uit als je de politieke voorkeur van de kiezers erbij betrekt. Acht op de tien Democratische kiezers steunen Newsom, acht op de tien Republikeinse kiezers zien hem juist graag vertrekken.'

Californië staat bekend als een blue state: het merendeel van de kiezers stemt Democratisch. Dat klopt in grote lijnen ook wel, zegt Baldassare. 'Van de geregistreerde kiezers is 46% Democratisch, 24% Republikeins en 24% onafhankelijk.'

Maar dat beeld wijzigt als je de verschillende regio's bekijkt van de grote staat, die qua oppervlakte ongeveer vergelijkbaar is met Zweden. In het grootstedelijke gebied rond San Francisco is er de minste steun voor het terugroepen van Newsom, gevolgd door Los Angeles en San Diego. De meeste steun is er in Central Valley, het landbouwgebied in het midden van de staat, en de Inland Empire, het stedelijke gebied ten oosten van Los Angeles.

'Ook deze cijfers weerspiegelen het electoraat', zegt Baldassare. 'De progressieve Democraten wonen in steden en aan de kust, de conservatieve Republikeinen landinwaarts.'

Tijd en geld

Pogingen om een gouverneur terug te roepen komen redelijk frequent voor, blijkt uit een lijst die de staat bijhoudt. Sinds zijn aantreden in 2018, werd Newsom er vijf keer mee geconfronteerd, al volgde er toen geen referendum. Waarom is deze zesde poging wel succesvol? 'Anderhalf miljoen handtekeningen verzamelen is op zich niet heel moeilijk in een staat waar twintig miljoen geregistreerde kiezers wonen, waarvan er vijf miljoen Republikeins zijn', zegt Baldassare. 'Maar eerdere initiatieven hadden vaak niet genoeg tijd en geld. De huidige groep verzamelaars kreeg vanwege de pandemie vier maanden uitstel voor het inzamelen van de handtekeningen, dat heeft hen geholpen.'

Bovendien hebben de twee commissies die de recall-campagne leiden, Rescue California en de Patriot Coalition, redelijk diepe zakken: ze hebben ongeveer $3 mln in kas. Daarvan is $200.000 afkomstig van buiten Californië, waaronder $100.000 van het Super PAC-fonds van Mike Huckabee, de oud-gouverneur van Arkansas en een bekende conservatieve Republikein.

Steun van Biden

Ondertussen zoekt ook Newsom binnen en buiten Californië steun en geld om gouverneur te kunnen blijven. Zijn campagne Stop the Republican Recall heeft inmiddels zo'n $3 mln opgehaald. Bovendien wordt hij gesteund door onder andere president Joe Biden en prominente Democraten zoals Elizabeth Warren en Stacey Abrams. Ook de onafhankelijke Bernie Sanders sprak zijn steun voor hem uit.