De App Store van Apple roept groeiende weerstand op, vooral bij makers van apps. In de VS verzet Epic Games zich via een rechtszaak tegen de monopoliemacht van Apple. In Europa lopen verschillende onderzoeken naar de App Store. Wat is nu precies het probleem?
Het juridische gevecht tussen de Amerikaanse gamebouwer Epic Games en techgigant Apple kwam afgelopen week tot een voorlopige apotheose. Apple zou minstens $100 mln - maar waarschijnlijk veel meer - hebben verdiend aan Fortnite, de succesgame van Epic, zo bleek bij de rechtszaak die de gamemaker de afgelopen weken tegen Apple voerde bij een federale rechter in Californië. Het techconcern sloeg terug met beschuldigingen dat eigenlijk concurrent Microsoft achter de rechtszaak zou zitten. Maandag volgen de slotpleidooien van Apple en Epic.
De strijd gaat om de App Store van Apple. Op Apple-apparatuur, zoals iPhones en iPads, is het bijna onmogelijk software te installeren, anders dan via de App Store. Het techbedrijf heeft daarmee volgens Epic Games een monopolie bij de distributie van apps voor iOS, het besturingssysteem van Apple. En daar zou Apple misbruik van maken, zowel via het verplichte betaalsysteem, als door het wel of niet toelaten van apps en updates.
Apple zegt dat het uit veiligheidsoverwegingen strenge controle houdt op welke apps het toelaat via zijn App Store. Door elke nieuwe app systematisch te controleren — soms door algoritmen, soms door mensen — zegt het bedrijf ervoor te kunnen zorgen dat geen virussen of malware op de telefoon terechtkomen of dat gebruikers per ongeluk apps downloaden die hen proberen op te lichten. De App Store is onderdeel van een gesloten systeem, in tegenstelling tot bijvoorbeeld de Play Store van Google, dat veel minder rigide de touwtjes in handen heeft. De Play Store heeft daardoor ook een veel groter aanbod aan apps: 3,49 miljoen apps. De catalogus van de App Store telt 1,83 miljoen apps, blijkt uit data van onderzoeksbureau 42matters.
Dat Apple voor een gesloten systeem kiest met de App Store, is helemaal niet nieuw, zegt David Evans, een mededingingsadvocaat in Washington DC. Apple deed dat al decennia geleden met de programma's voor zijn Macintosh-computers, in tegenstelling tot Microsoft dat wel derde partijen software liet schrijven voor besturingssystemen MS Dos en later Windows. 'Zo kon Microsoft veel meer gebruikers aan zich binden, maar had het ook minder controle over de kwaliteit van de software, wat tot meer virussen leidde. Apple behield wel strikte controle, ook al betekende dat dat zijn Macintosh-computer niet voor het brede publiek aantrekkelijk was', legt Evans uit.
‘Apple doet nu hetzelfde met iPads en iPhones als eerder met de Macintosh, maar het is verschil is dat deze producten heel populair zijn’
Door software-ontwikkelaars van buitenaf te weren waren er minder programma's voor de Macintosh, waardoor Apple minder gebruikers binnenhaalde. 'Apple doet nu hetzelfde met iPhones en iPads, maar het verschil met toen is dat deze producten heel populair zijn', zegt Evans. 'Dit keer had Apple dus gewoon meer geluk.'
Maar critici zeggen dat het veiligheidsverhaal rond de strenge controle van de App Store onzin is. Niet alleen zou Apple vrij willekeurig omgaan met veiligheidschecks voor apps en updates, de controle zou vooral ook dienen om een voordeel te hebben op de concurrenten. De meeste pijn zit in het betaalsysteem dat Apple hanteert: In App Purchases (IAP). Alle digitale diensten en goederen die in de App Store verkocht worden, moeten via dat systeem betaald worden. Of het nu gaat om een Netflix-abonnement dat in de App Store wordt afgesloten, digitale bestedingen in een game of een e-book in de Amazon-app: betaling verloopt via IAP. Apple eist daarbij een commissie van 30% op (15% voor kleinere ontwikkelaars, sinds vorig jaar). De commissie geldt niet voor fysieke producten, dus wie een echt boek bestelt via de Amazon-app, betaalt die commissie niet.
‘De uitgever van een app, zoals Spotify of Tinder, raakt de directe relatie met de klant kwijt. Apple zit ertussen’
'Los van de financiële implicaties — 30% is een behoorlijke marge — is IAP als systeem problematisch', zegt Damien Geradin, mededingingsadvocaat in Brussel, hoogleraar aan de Universiteit van Tilburg en de vertegenwoordiger van de Coalition for App Fairness, een belangenbehartigingsvereniging waar zestig appontwikkelaars bij aangesloten zijn. 'De uitgever van een app, zoals Spotify of Tinder, raakt de directe relatie met de klant erdoor kwijt. Apple zit daartussen.' Wie zich via de App Store bijvoorbeeld abonneert op een krant, zegt datzelfde abonnement via de App Store op. 'Apple verzamelt alle data over de klant, maar deelt die naar eigen zeggen uit privacy-overwegingen niet met de appmaker', aldus Geradin.
Bovendien leidt de commissie van 30% ontegenzeggelijk tot hogere prijzen, zegt Geradin, al kan hij niet op studies wijzen die dat bevestigen. 'Je kunt het zelf zien als je prijzen die appontwikkelaars op het web hanteren vergelijkt met de prijs in de App Store.'
Het grootste probleem van Apple als tussenpersoon is dat het zichzelf kan bevoordelen, zegt Geradin. 'Apple heeft bijvoorbeeld ontzettend veel data over Spotify-gebruikers,' zegt hij, 'en het kan die data inzetten bij het doorontwikkelen van zijn eigen Apple Music.'
Die positie en het feit dat Apple zelf geen 30% hoeft af te staan van aankopen in zijn Music-app —want het is Apples eigen app — waren recent aanleiding voor eurocommissaris voor Mededinging Margrethe Vestager het techbedrijf te beschuldigen van machtsmisbruik.
Apple laat in een reactie aan het FD weten 'trots' te zijn op de rol die het gespeeld heeft bij het groot maken van Spotify. 'De kern van deze zaak is dat Spotify eist binnen hun iOS-app alternatieve deals te mogen aanprijzen. Dat staat geen enkele winkel in de wereld toe. Spotify wil alle voordelen van de App Store, maar vindt dat het daar niets voor hoeft te betalen.'
Een tweede pijnpunt is dat Apple — anders dan Android van Google — geen sideloading toestaat. 'Dat houdt simpelweg in dat je een app downloadt buiten een appstore om', zegt John Bergmayer, juridisch directeur van Public Knowledge, een Amerikaanse denktank voor telecommunicatie en internetrecht. 'Op Android-telefoons is het niet zo ingewikkeld. Je moet wat instellingen wijzigen en de software van een website downloaden. Epic Games vroeg zijn gebruikers een tijdje dat te doen op Android, maar de meesten van hen kozen uiteindelijk toch voor de Play Store.'
Het toestaan van sideloading hoeft dus niet automatisch te leiden tot meer concurrentie op een besturingssysteem, maar het is ook een principieel punt, zegt de Public Knowledge-jurist. 'De vrijheid van meningsuiting speelt daarin mee. Als een bepaalde overheid sommige apps verbiedt, zal Apple die niet in zijn App Store zetten. Met sideloading zou een gebruiker dan alsnog zo'n app kunnen verkrijgen.'
Daarmee neigt Bergmayer naar de opvatting dat appstores 'essentiële voorzieningen' zijn. Volgens het mededingingsrecht in verschillende jurisdicties, waaronder de EU, moet een monopolist bepaalde toegang tot zo'n essentiële dienst geven aan zijn concurrenten.
Epic Games probeert zich daarop te beroepen in de zaak die het de afgelopen weken voerde in Californië, zegt mededingingsadvocaat Evans. 'Maar dat zal op niets uitlopen', verwacht hij. 'Zelfs als de rechter nu beslist dat deze doctrine van toepassing is, wat ik betwijfel, zal dat in hoger beroep geen standhouden. Het Hooggerechtshof heeft jaren geleden al duidelijk gemaakt dat het de doctrine nooit zal bekrachtigen. Met de huidige samenstelling van het hof lijkt me het zeer sterk dat het dat nu wel zou doen.'
Met andere woorden: verliest Apple in Californië van Epic, dan maakt het goede kans in hoger beroep alsnog te winnen.
Het argument vindt in Europa mogelijk meer weerklank, maar het juridische gevecht zal hier nog wel even duren, zegt Geradin. Hij hoopt dat Apple uiteindelijk tot inzicht komt dat zijn werkwijze met de App Store niet door de beugel kan, net als Microsoft (dat destijds door Geradin geadviseerd werd) vijftien jaar geleden. 'Apple is een harde noot om te kraken, maar wie weet komt het op een dag tot het inzicht dat alle klachten, rechtszaken en slechte berichtgeving in de media het allemaal niet waard zijn. Dat zal sterk afhangen van hoe hard de autoriteiten Apple aanpakken. Als dat te zachtaardig gebeurt, gaat Apple vrolijk verder.'
In de VS speelde een civiele mededingingszaak, die Epic Games in 2020 tegen Apple aanspande nadat het Fortnite (en later alle spellen van Epic) uit de App Store had verwijderd, omdat Epic een eigen betaalsysteem had geïmplementeerd. Er wordt binnen enkele dagen tot weken uitspraak verwacht in die zaak. Daarnaast voert het Amerikaanse ministerie van justitie in samenwerking met openbaar aanklagers van verschillende staten onderzoeken naar vermeende schendingen van het mededingingsrecht door Apple.
In Nederland loopt al sinds 2019 een onderzoek van de Autoriteit Consument en Markt (ACM) tegen machtsmisbruik van Apple via de App Store.
In Europa doet de Europese Commissie onderzoek naar Apple en de App Store. Eurocommissaris voor Mededinging Margrethe Vestager diende in april een voorlopige aanklacht tegen Apple in. Ook de Britse mededingingsautoriteit CMA neemt Apple op de korrel.
De App Store is lang niet de enige app store die actief is, noch was het de eerste (Nokia had al een app store voordat de iPhone er zelfs maar was). Maar Apples App Store is wel de enige die is toegestaan op besturingssysteem iOS, wat het voor dat systeem mogelijk een monopolie maakt (dat is op dit moment onderwerp van een rechtszaak). Als je de markt breder zou trekken naar alle mobiele apparaten, zijn er veel meer appstores. Uiteraard Google's Play Store, maar bijvoorbeeld ook Samsungs Galaxy Store, de Amazon App Store of Aptoide. Die hebben aanzienlijk minder marktaandeel.
