Vitaliteit, ofwel levenskracht. Het is een onderwerp dat menig bedrijf bezighoudt. Want met de vergrijzing van het personeelsbestand, de toenemende druk op medewerkers vanwege de economische voorspoed, en de krapte op de arbeidsmarkt, is het zaak medewerkers fit, weerbaar en gezond te houden. Hoe vitaler ze zijn, hoe energieker, creatiever, gemotiveerder, productiever en veerkrachtiger ze ook zijn. En hoe groter de kans dat een bedrijf de toenemende concurrentie het hoofd kan bieden. Zo blijkt uit onderzoek van het World Economic Forum dat medewerkers met een goede gezondheid gemiddeld 83% productief zijn, terwijl medewerkers met een gemiddelde gezondheid 75% productief zijn en medewerkers met een slechte gezondheid slechts 65%.

Mikkel Hofstee. Oprichter en CEO van Lifeguard.

Investeringen in vitaliteit lonen

Vitaliteit is ‘big business’. Het is niet voor niets dat vitaliteitsprogramma’s de laatste jaren als paddenstoelen uit de grond schieten. “Tien jaar geleden waren we roependen in de woestijn”, zegt Mikkel Hofstee, oprichter en ceo van Lifeguard, een bedrijf dat organisaties helpt vitaler te worden. “Nu wil het een na het andere bedrijf investeren in vitaliteit omdat het eenvoudigweg loont. Wie z’n medewerkers vitaler krijgt, ziet dat sowieso terug in productiviteit en verzuim. De businesscase is overtuigend.” Cijfers bevestigen dit. Aandacht voor de gezondheid van medewerkers levert al snel een verhoging van 5% in productiviteit op*. Het laat bovendien een daling van 15% zien van kort en lang verzuim**. Elke euro die een werkgever besteedt aan de gezonde leefstijl van een medewerker, levert drie euro aan kostenbesparing op de ziekteverzuimkosten***.

‘Het ene na het andere bedrijf investeert in vitaliteit, omdat het eenvoudigweg loont’

Vitaliteit laat te wensen over

Toch laat de vitaliteit van werkend Nederland te wensen over. 2018 begon bovendien met het hoogste ziekteverzuimpercentage sinds tien jaar: 4,9%. Dat betekent dat per duizend te werken dagen, medewerkers er 49 verzuimen wegens ziekte. Griep of verkoudheid is de meest genoemde klacht. Een kwart van alle verzuimdagen in 2017 is echter toe te schrijven aan psychische klachten. Stress op de werkvloer is niet voor niets al jarenlang beroepsziekte nummer 1.

Te veel focus op KPI’s

“Er valt inderdaad nog veel te verbeteren”, vervolgt Hofstee. “Op vele vlakken. Afgezien van de fysieke vitaliteit die we kunnen beïnvloeden door bijvoorbeeld gezonder te eten, langer te slapen en meer te bewegen, gaat vitaliteit ook over mentale weerbaarheid. Medewerkers hebben vaak het gevoel dat ze geen fouten mogen maken, hoewel bedrijven vaak het tegendeel beweren. Ook ervaren ze weinig autonomie in hun werk doordat de focus ligt op KPI’s en teamdoelen. Dit alles maakt dat de druk op mensen toeneemt. Ze raken gestrest, hun zelfvertrouwen en motivatie nemen af, en ze worden minder vitaal. Tel daarbij op het feit dat in deze maatschappij alles snel en makkelijk voorhanden moet zijn, waardoor we minder bewegen en meer eten, en het is niet verwonderlijk dat er op het onderwerp vitaliteit nog veel winst te behalen valt.”

‘Het is niet verwonderlijk dat er op het onderwerp vitaliteit nog veel winst te behalen valt’

Dr. Luuk Engbers. Business Developer bij TNO.

Betere match maakt vitaler

“Wij merken dat er bijvoorbeeld in de sectoren zorg, logistiek, energie, afval en milieu, dienstverlening en onderwijs toenemende aandacht is voor vitaliteit”, zegt Dr. Luuk Engbers, Business Developer bij TNO. “In sectoren als deze is er sprake van vergrijzende personeelsbestanden, druk op het personeel, verandering in werk vanwege technologische ontwikkelingen en onregelmatige diensten. Allemaal zaken die de vitaliteit van medewerkers ondermijnen.” Oplossingen moeten we volgens Engbers, die werkt aan innovaties om medewerkers vitaler te krijgen, vooral zoeken in het creëren van een betere match. “Wat kan en wil een medewerker nu en in de toekomst? En wat heeft de organisatie nodig? Die match is lang niet altijd optimaal”, zegt Engbers.

Verborgen talenten Engbers:

“Voor een betere match tussen wat de organisatie nu en straks nodig heeft en wat medewerkers willen en kunnen, moeten leidinggevenden veel meer kijken naar de competenties en minder naar gevolgde opleidingen en behaalde diploma’s. Dan kunnen medewerkers in beweging blijven en een leven lang leren. Een goede match is niet alleen efficiënter, het zorgt er ook voor dat medewerkers zich beter voelen over wie ze zijn en wat ze kunnen. Ze kunnen hun ei kwijt en worden meer gewaardeerd. Dat bevordert de vitaliteit enorm.” Leidinggevenden die taken en bijbehorende competenties in kaart brengen die de organisatie de komende jaren nodig heeft, kunnen zodoende gericht op zoek gaan naar de juiste medewerkers, zowel intern als extern. Engbers: “Betrek medewerkers hier ook vooral zelf bij. Vraag hen persoonlijk of ze iets wel of niet denken te kunnen. De meeste medewerkers beschikken namelijk over verborgen talenten die nooit zichtbaar zijn geworden door het werk dat ze nu doen. Probeer die te achterhalen en maak er gebruik van. Denk daarbij out of the box; een technicus kan ook affiniteit hebben met de zorg, en andersom.”

‘De meeste medewerkers beschikken over verborgen talenten die nooit zichtbaar zijn geworden door het werk dat ze nu doen’

Elly Ploumen. GroupHR-director bij Achmea.

Competentiegericht

Deze visie lijkt naadloos aan te sluiten bij dat wat veel jongeren, maar zeker ook ouderen zoeken in een baan. “Steeds meer mensen denken veel minder vanuit een baan en meer vanuit competenties en uitdagingen”, bevestigt Elly Ploumen, Group HR-directeur bij Achmea dat eerder een internationale onderscheiding ontving voor z’n vitaliteitsprogramma Gezond Werken. “Ze zoeken bovendien geen leider die hen vertelt wat ze moeten doen, maar die kaders aandraagt waarbinnen ze hun talenten kunnen inzetten en verder ontwikkelen. Vrijheden en verantwoordelijkheden, plus een omgeving waarin iemand tot z’n recht komt, maken dat mensen, jong én oud, beter functioneren en vitaler zijn.”

De rol van leiders

Het onderwerp vitaliteit staat bij Achmea hoog op de agenda. Ploumen: “Absoluut. Vitaliteit is goed voor alles en iedereen. Het is bovendien noodzakelijk omdat we allemaal langer moeten doorwerken. Het liefst vitaal en gezond. Het is verstandig om daar zo vroeg mogelijk mee te beginnen. Leiders hebben daarbij een belangrijke rol. Niet alleen moeten zij zorgen dat mensen doen waar ze goed in zijn en energie van krijgen, leiders hebben ook de taak om medewerkers te coachen en te begeleiden bij het vinden van een gezonde balans tussen werk en privé. Ze moeten kortom de vinger aan de pols houden als het gaat om het welbevinden van medewerkers. Doen ze nog wat ze willen doen? Hebben ze nog iets nodig van de organisatie? Is er sprake van wederzijds respect? Of valt daar nog winst te behalen? Het voeren van persoonlijke gesprekken met medewerkers is dan ook een must.”

‘Leiders moeten kortom de vinger aan de pols houden als het gaat om het welbevinden van medewerkers’

Zichtbaar, tastbaar en toegankelijk

Leiders vervullen wat zowel Engbers en Ploumen betreft een sleutelrol als het gaat om vitaliteit. Maar de organisatie zelf moet hierin ook het voortouw nemen. Ploumen: “Het creëren van een werkomgeving die vitaliteit stimuleert is een goed begin. We weten bijvoorbeeld dat zitten het nieuwe roken is. Daarom hebben wij ook sta-plekken geïnstalleerd op kantoor zodat medewerkers kunnen kiezen waar en hoe ze willen werken. Ook hebben we de afvalbakken en printers verplaatst zodat mensen verder moeten lopen, en hebben we routes voor zogenaamde “wandelbila’s”. Daarnaast motiveren we medewerkers om vooral de trap te nemen, bieden we uiteraard gezonde voeding aan in het restaurant, en juichen we initiatieven toe die de vitaliteit vergroten. Zo zijn er teams die zelf een gezondheidschallenge hebben georganiseerd. En we hebben we op alle locaties een ‘Gezond Werken Plein’ ingericht. Hier zitten bedrijfsartsen, psychologen, voedingscoaches en fysiotherapeuten. Onze in totaal 12.000 medewerkers kunnen hier naartoe gaan wanneer ze dat willen. Toestemming van de leidinggevende is daarbij niet nodig. Jaarlijks bezoeken ze deze pleinen zo’n 8.000 keer. Met ingrepen als deze laten we als bedrijf zien dat we onze medewerkers helpen om vitaler te worden en maken we het hen makkelijk om gezonde keuzes te maken. Beleid op papier is mooi, maar je moet het als organisatie zichtbaar, tastbaar en toegankelijk maken. Dan krijgt het onderwerp inhoud en wordt vitaliteit een vanzelfsprekend onderdeel van ons dagelijks leven.”

Vitaliteit: 7 quick wins

1. Ken en gebruik de talenten

Vraag medewerkers naar hun (verborgen) talenten en maak hiervan gebruik door ze in een rol te plaatsen waarbinnen hun competenties tot uitdrukking komen.

2. Geef medewerkers aandacht

Medewerkers functioneren beter als ze geregeld aandacht krijgen van hun baas. Veel bedrijven die succesvol hun verzuimpercentage naar beneden hebben gekregen, geven massaal aan dat één factor daarbij van doorslaggevende betekenis was: aandacht voor de medewerker. Liefst oprecht.

3. Selecteer op weerbaarheid

Selecteer medewerkers ook op ‘weerbaarheid’ en de ervaring die ze hebben in het overwinnen van obstakels.

4. Heb extra oog voor de laagopgeleiden

Mannen en vrouwen met lagere inkomens en een lagere opleiding leven gemiddeld zeven jaar korter, blijkt uit cijfers van het RIVM. Laagopgeleide medewerkers moeten door hun werkgever dan ook extra worden aangemoedigd om gezonder te leven.

5. Stimuleer beweging

Wie langer dan twee uur achter elkaar zit heeft een verhoogde kans op botontkalking, diabetes en hartproblemen en krijgt te maken een vertraagde stofwisseling. Stimuleer medewerkers de trap te nemen, met de fiets naar het werk te komen en tijdens de lunch een blokje om te lopen.

6. Zorg voor een gezonde lunch

Zorg dat er tijdens de luncht vers fruit en verse groenten beschikbaar zijn, haal snoepmachines weg, en vervang vette vleeswaren bijvoorbeeld door eiwitrijke producten.

7. Meten is weten

Bedrijven die willen weten hoe het is gesteld met de vitaliteit van hun medewerkers, kunnen hiervoor gebruikmaken van de VITA-16 vragenlijst, ontwikkeld door TNO en RIVM.

Wat is vitaliteit

Vitaliteit omvat de dimensies energie, motivatie en veerkracht. Energie kenmerkt zich door ‘energiek voelen’, motivatie door doelen te stellen in het leven en moeite te doen om deze te behalen, en veerkracht is het vermogen om met de dagelijkse problemen en uitdagingen van het leven om te gaan.

Bron: TNO en RIVM

*bron: World Economic Forum

**bron: MKB Service Desk

***bron: Medisch Contact

Mikkel Hofstee studeerde bestuurskunde in Leiden en werkte daarna als bankier in het buitenlandprogramma van ABN AMRO. In 2002 startte hij Lifeguard, een adviesbureau dat vitaliteitsprogramma’s bij bedrijven aanbiedt. Ook is hij een van de initiatiefnemers van de Amsterdam City Swim. In 2018 verscheen zijn nieuwste boek ‘Oermens 2.0’.

Dr. Luuk Engbers is business developer bij TNO op het thema ‘gezond leven’. Voordat hij in 2007 bij TNO kwam, werkte hij onder andere als consultant bij de World Health Organization (WHO). Engbers deed daarnaast onderzoek naar het effect van werkplekinterventies op cardiovasculaire risico’s bij het VUMC.

Elly Ploumen studeerde psychologie aan de Rijksuniversiteit Groningen en deed een Master of Business Telecommunications aan de TU Delft. Ze is sinds 2011 Group HR-director bij Achmea. Eerder werkte ze onder meer als hoofd Management Development bij KPN en als HR-manager bij XS4ALL.

Luister ook de wekelijkse radio-uitzendingen van BNR In Bedrijf en de bijhorende podcastserie @Home op: BNR.nl/inbedrijf. Tevens ben je van harte welkom op het BNR In Bedrijf event The Battle, 2 juli in Amsterdam. Meld je aan via: BNR.nl/inbedrijf.