Samen met IBM Internet of Things bouwt de Rotterdamse haven aan een digital twin, ofwel een digitale replica van zichzelf. Het doel: van Rotterdam de slimste haven ter wereld maken en energieverspilling drastisch te verminderen. Want ook de energietransitie is een uitdaging die CEO Allard Castelein niet uit de weg gaat. ‘We zijn een extern gericht bedrijf dat veranderingen omarmt.’

De meest innovatieve haven van de wereld. Dat is de ambitie van haventopman Allard Castelein. Sinds vijf jaar is de oud-Shellman president-directeur van het Havenbedrijf Rotterdam en hij steekt zijn ambities niet onder stoelen of banken. Er zijn volgens Castelein twee belangrijke disrupties die de Rotterdamse haven treffen: digitalisering en de energietransitie. Hij omarmt beide ontwikkelingen van harte en werkt hiervoor samen met ‘hoofdaannemer’ IBM plus ICT-partijen Axians, Cisco en Esri. Wie vanuit zijn kantoor op de zestiende etage aan de Rotterdamse Wilhelminakade een blik werpt op de uitgestrekte Maas en een deel van het haven- en industriegebied, kan niet anders dan geïmponeerd zijn door de omvang van deze ambitie.

Wat zijn de belangrijkste elementen binnen deze digitale wedloop? Waar focust de Rotterdamse haven zich op om die digitale koppositie in te nemen en vast te houden?

‘We willen vervoerders helpen om efficiënter te plannen en de logistieke processen sterk verbeteren. Daartoe willen we alle fysieke activiteiten in de haven digitaliseren en kunnen we ook meer lading naar Rotterdam halen. De digitale oplossingen die we nu en straks bieden, zijn er teveel om op te noemen. Maar we bieden schepen nu bijvoorbeeld al een hydro-meteo dashboard aan met actuele informatie over de windrichting, de waterdiepte, de stroomrichting en het zoutgehalte van het water. Deze informatie helpt hen om maximaal beladen op weg te kunnen gaan. Daarnaast ontwikkelen we digitale toepassingen die onze haven nog efficiënter, veiliger en betrouwbaarder maken. We doen dat samen met andere partijen en vormen zodoende een ecosysteem dat de veranderingen mogelijk moet maken.’

Aan wat voor digitale toepassingen moeten we dan denken?

‘Met de fysieke infrastructuur zit het wel goed. We blijven investeren om deze steeds weer te verbeteren en we voegen daar nu ook een digitaliseringsdimensie aan toe’

‘We hebben bijvoorbeeld Navigate ontwikkeld, een digitale routeplanner voor de scheepvaart. Deze stelt onze klanten in staat om hun containertransport slimmer te plannen waardoor tijd, kosten en CO2 uitstoot worden bespaard. En onlangs lanceerden we OnTrack, een applicatie die realtime inzicht geeft in het treinvervoer in de Rotterdamse haven en de afhandeling ervan bij de terminal. Maar ook plaatsen we sensoren in verschillende objecten in onze haven, waardoor we veel data krijgen die ons helpen het onderhoud efficiënter te maken. Zo krijgen we bijvoorbeeld inzicht in de krachten die schepen uitoefenen op de aanmeerplaatsen, hoe en wanneer de waterbekkens dichtslibben, hoe snel en waarom kademuren slijten. Alles draait daarbij om data die IBM voor ons verzamelt en analyseertdoor middel van de cloud based Internet of Things-technologie. Daarmee kunnenwe onze logistieke processen enorm verbeteren. We onderzoeken steeds weer nieuwe technologieën die van invloed zijn op de haven. Zoals autonoom varen: het is niet de vraag of, maar wanneer dit zijn intrede doet. Het maakt doorvoer van schepen en afhandeling van vracht in de toekomst nog betrouwbaarder, efficiënter en veiliger. Om zoveel mogelijk gebruik te maken van innovaties en nieuwe inzichten, voeren we voortdurend selectieve pilots uit die we – bij gebleken succes – verder uitrollen in de rest van de haven. Alles draait daarbij om data die IBM voor ons verzamelt en analyseert door middel van de cloud based Internet of Things-technologie. Daarmee kunnen we onze logistieke processen enorm verbeteren.’

U wilt van de Rotterdamse haven de slimste ter wereld te maken. Dat is op z’n zachtst gezegd een megaproject. Is die ambitie, gezien de omvang van de haven, een reële?

‘Zeker. Bovendien moéten we wel, willen we onze sterke concurrentiepositie kunnen handhaven. We zijn de grootste zeehaven van Europa. Het World Economic Forum heeft de Rotterdamse haven de afgelopen jaren bovendien uitgeroepen tot de haven met de beste infrastructuur. Onze haven heeft een enorme diepgang, brede havenbekkens, kent geen problemen met getijden en kan de allergrootste schepen ter wereld ontvangen. Daarnaast hebben we een fantastische verbinding naar het Europese achterland middels natuurlijke waterwegen, een goed wegennetwerk en een goed spoornet. Met de fysieke infrastructuur zit het wel goed. We blijven investeren om deze steeds weer te verbeteren en we voegen daar nu ook een digitaliseringsdimensie aan toe.’

Loopt Rotterdam wereldwijd voorop met deze ambitie?

‘Ja, dat durf ik oprecht te stellen. Iedere haven is bezig met digitalisering. Maar als ik kijk naar hoeveel tijd, geld en aandacht we hier al in hebben geïnvesteerd, en de hoeveelheid ketenpartners die al bij ons zijn aangehaakt, dan weet ik dat wij hierin een koppositie innemen. Tegelijkertijd realiseren we ons heel goed dat een voorsprong in een digitale wereld lang niet zo bestendig is als in een analoge wereld. Tijden veranderen snel. Zodra je een paar maanden achterover leunt, is je voorsprong weer verdwenen. Daar moeten we dus voor waken. We moeten blijven investeren, progressie blijven maken en vooruit blijven kijken.’

‘De oplossingen die we hier ontwikkelen kunnen voor andere havens ook succesvol zijn. Daar is veel belangstelling voor’

Wat houdt de samenwerking met IBM in? Hoe is de rolverdeling?

‘We hebben gemeenschappelijke teams ingericht die zich bezighouden met deelprojecten. We kijken samen naar de mogelijkheden, de ideeën, wie deze kunnen uitvoeren, of ze in de strategie passen en wat de kosten zijn. We hebben dezelfde stip op de horizon voor ogen, en passen ook cultureel gezien bij elkaar. Want het is nogal een traject. Dan moet je niet alleen dezelfde visie hebben, maar ook elkaars taal spreken. Het is een samenwerking tussen verschillende partijen waarvan geen enkele partij precies weet wat deze gaat opleveren. We zijn met elkaar aan het pionieren en delen eenzelfde geloof en ambitie. Verder is niets zeker.’

Wat is de stand van zaken? Hoever zijn jullie met het realiseren van de digitale replica van de haven?

‘We zijn aardig op weg. We investeren jaarlijks zo’n 300 miljoen in het verbeteren van het havencomplex; zowel fysiek als digitaal. Daarnaast hebben we tientallen collega’s in dienst die digitale toepassingen ontwikkelen die daadwerkelijk waarde toevoegen. Door samen te werken met andere grote ketenpartners wordt het potentieel van deze digitale oplossingen optimaal benut en maken we deze digitale toepassingen ook verkrijgbaar voor andere havens wereldwijd. De oplossingen die we hier ontwikkelen kunnen voor andere havens tenslotte ook succesvol zijn. Daar is veel belangstelling voor.’

Verandert deze digitaliseringslag het speelveld waarin de Rotterdamse haven zich bevindt?

‘Jazeker. Er verschijnen nieuwe spelers op het toneel en veel bestaande spelers moeten zich aanpassen aan de nieuwe wereld. Dat maakt het ook zo’n boeiende tijd. De goederenafhandeling is nu nog vrij traditioneel. Sommige partijen vinden de veranderingen die nu plaatsvinden lastig en ervaren deze als een bedreiging voor hun bedrijfsmodel. Andere partijen omarmen de veranderingen juist weer. Maar het is een feit dat deze disruptie op ons afkomt. Daar moeten we allemaal wat mee. Al was het alleen al omdat we met een slimme haven veel efficiënter kunnen zijn en we energieverspilling drastisch kunnen terugbrengen.

‘Het is een feit dat disruptie op ons afkomt. Daar moeten we allemaal wat mee’

Hoe kwetsbaar is een digitale haven in een tijd waarin cybercriminaliteit steeds professioneler wordt?

‘Internetveiligheid heeft uiteraard grote prioriteit. Daarom werken we ook samen met een partner als IBM die daar bedreven in is. We werken onder andere met blockchaintechnologie waardoor we onze digitale infrastructuur goed kunnen beveiligen.’

Ook de energietransitie is een disruptie die u aangrijpt om veranderingen door te voeren. Wat voor rol kan het havenbedrijf hierbij spelen?

‘We willen ook hierin vooroplopen. Als je weet dat ongeveer 20% van de CO2-uitstoot in Nederland uit de petrochemische complexen in de Rotterdamse haven komt, dan is het duidelijk dat hier veel winst te behalen valt. In 2030 moet de CO2-uitstoot door fabrieken en raffinaderijen in de haven zijn gehalveerd en in 2050 moet deze praktisch nul zijn. Ook hiervoor willen we samen met IBM digitalisering inzetten. De weg naar een CO2-neutrale haven kent immers vele stappen. We hanteren een “én-én strategie” waarin we de bestaande industrie faciliteren om te vernieuwen en tegelijkertijd de nieuwe industrie omarmen. Denk aan slimme applicaties, aan het afvangen en opslaan van CO2 in lege gasvelden onder de Noordzee, maar ook aan het optimaliseren van vraag en aanbod van groene energie. Nederland gaat tenslotte steeds meer toe naar decentrale opwekking van energie. Particulieren en bedrijven kunnen straks én een bron van energie zijn én een afnemer. Dat moet allemaal goed op elkaar worden afgestemd en daar heb je slimme IoT-technologie voor nodig. Ook heeft de Rotterdamse haven op termijn heel veel groene waterstof nodig, ofwel water afkomstig uit hernieuwbare bronnen. Zo maakten we kortgeleden bekend dat we samen met olieraffinaderij BP en chemiebedrijf Nouryon hier in de Rotterdamse haven, de grootste groene waterstoffabriek van Europa willen bouwen. Daarmee neemt hun CO2-uitstoot jaarlijks met 350 duizend ton af. Dat zet zoden aan de dijk.’

‘Op termijn willen we de hele Rotterdamse haven van groene waterstof voorzien’

Wanneer is uw missie geslaagd?

‘Dat is een lastige vraag, want ik zie de ingezette digitaliseringskoers veel meer als een continu proces. We boeken voortdurend kleine en grote successen die we onder andere afmeten aan de reacties die we ontvangen uit de markt. Als door een toepassing of initiatief het speelveld verandert, bewegen we mee. Ook dat houdt nooit op. We houden de markt nauwlettend in de gaten en onderzoeken bijvoorbeeld wat een technologische ontwikkeling als blockchain betekent voor onze markt. We blijven in beweging en zetten dus nooit een punt achter onze missie.’

Hoe kijkt u naar de toekomst? Welke uitdagingen liggen er in het verschiet?

‘Dat zijn er vele in een veelzijdige haven als die van Rotterdam. Maar de grootste uitdaging is – in de positieve zin van het woord – om bedrijven en andere ketenpartners zover te krijgen dat ze de veranderingen die op ons afkomen omarmen en zien als een kans. Net als wij dat doen. Het is mijn ambitie om krachtige coalities te smeden met wie we mooie resultaten kunnen boeken en samen kunnen optrekken om het gedachtegoed van een slimme en schone haven vorm te geven. We kunnen namelijk alleen maar voorop lopen als we de krachten bundelen. Nieuwe oplossingen vinden we alleen in een kruisbestuiving tussen de sectoren en wanneer we ons over de waardeketens heen bewegen. Wanneer iedere partij zich binnen z’n eigen zuil blijft ontwikkelen, zijn we onszelf alleen maar aan het verbeteren en niet aan het vernieuwen. En daarmee winnen we de wedstrijd niet.’

De Rotterdamse haven in cijfers