De bouw van een energieslurpend datacenter bij Sloterdijk brengt de plannen van Amsterdam om snel te verduurzamen en veel woningen bij te bouwen in gevaar. Bedrijven kunnen niet uitbreiden omdat er geen elektriciteit beschikbaar is. Door de bouw van woonwijken gaat een streep omdat voorzieningen, zoals scholen, supermarkten en sportvoorzieningen geen stroom krijgen. De gemeente waarschuwt dat het klimaat- en bouwdoelen zo niet kan halen.

De opening van datacenter SilverFalcon staat gepland voor 2024. Het maximale elektriciteitsverbruik van het datapakhuis staat gelijk aan dat van een middelgrote stad, blijkt uit onderzoek van het FD. Het toch al overvolle elektriciteitsnet blijft mede hierdoor tot en met 2027 grotendeels ontoegankelijk voor nieuwe aansluitingen.

De gevolgen zijn problematisch. Om de woningnood het hoofd te bieden, moet Amsterdam 200.000 woningen bijbouwen. Tegelijkertijd wil de stad in 2040 fossielvrij zijn. Dat heeft tot gevolg dat de vraag naar elektriciteit zo sterk toeneemt, dat het stroomnet eronder bezwijkt als er niet snel extra kabels bijkomen. Netbeheerder Liander, verantwoordelijk voor de aansluitingen in de hoofdstad, spreekt van 'een perfecte storm'.

Strenger vestigingsbeleid

De ambitieuze klimaatdoelstellingen uit het Parijsakkoord — Amsterdam wilde zelfs sneller gaan — staan eveneens op de tocht: 'We doen wat we kunnen, maar op deze manier gaan we het niet halen.' Het stadsbestuur noemt daarbij 'de impact van datacenters op Amsterdam groot'. Uit een studie van de gemeente blijkt dat de vermogensvraag van datacenters de komende jaren sterk stijgt. De gemeente wil dat onder controle houden met een strenger vestigingsbeleid.

Het stadsbestuur erkent wel dat datacenters nodig zijn vanwege de snelgroeiende behoefte aan opslag van digitale informatie. Iedereen gebruikt smartphones, tablets en laptops. Maar geliefd zijn de energieslurpende dataopslagvoorzieningen niet. In de gemeente Zeewolde leidde de komst van een datacenter van het Amerikaanse bedrijf Meta, beter bekend als Facebook, ook al tot grote maatschappelijke onrust.

Amsterdam is vanwege de goede digitale infrastructuur een internationaal knooppunt voor internetverkeer. De ontwikkelingen in de hoofdstad gaan inmiddels zo hard, dat het in 2020 vastgestelde vestigingsbeleid voor datacenters alweer op de schop moet. 'We nemen hierin de nieuwe inzichten met betrekking tot congestie (jargon voor het vollopen van het stroomnetwerk, red.) mee', aldus de gemeente.

Onrust

Het datacenter leidt tot onrust onder ondernemers in het Westelijk Havengebied van de hoofdstad. Uitbreidingsplannen van bedrijven lopen vast omdat er geen extra elektriciteit beschikbaar is, leert een rondgang. De energietransitie loopt averij op omdat elektrificatie van productie en transport in de ijskast moet.

Het stadsbestuur kan de komst van het datacenter niet tegenhouden. De elektriciteitsaanvraag is goedgekeurd door netbeheerder Liander en de omgevingsvergunning is verleend. Toch is het onwaarschijnlijk dat er hierna een tweede datacenter van deze omvang bijkomt. Amsterdam heeft de komst van datacenters aan banden gelegd door de vermogensgroei af te toppen op 67 megawatt (MW) per jaar. SilverFalcon alleen al is goed voor 100 MW. De gemeente hoopt nu dat het datacenter 'zo duurzaam mogelijk kan worden ingepast' in het elektriciteitsnetwerk.

Restwarmte

Volgens eigenaar Great Grey Investments is het datacenter juist erg duurzaam. SilverFalcon gebruikt straks uitsluitend groene stroom, zoals van windparken op zee, benadrukt ceo Wouter Everaert. Het idee is om de restwarmte van het datacenter te gebruiken voor de verwarming van huizen.

In de praktijk valt dat tegen. Er blijkt een extra warmtepomp nodig omdat de temperatuur van het koelwater van het datacenter niet hoog genoeg is om huizen te verwarmen. Great Grey Investments onderhandelt nu met de gemeente en energiebedrijf Vattenfall over de bouwkosten van de extra warmtepomp. Over de verdeling is nog geen overeenstemming, melden betrokkenen.

Liander heeft aangekondigd €1,4 mrd te steken in uitbreiding van het stroomnet. Maar die verzwaring vergt jaren: nog tot en met 2027 blijft het netwerk grotendeels ontoegankelijk voor nieuwe aansluitingen. Netbeheerders werken volgens het principe 'wie het eerst komt, het eerst maalt'. Zit het net vol, dan heb je pech.

Amsterdam wil daarvan af en krijgt daarbij onder meer steun van de provincie Noord-Holland. De stad heeft daarom bij het Rijk aangeklopt voor meer wettelijke mogelijkheden 'om vraag- en aanbodsturing' toe te passen. 'Er zijn op dit moment geen mogelijkheden om de schaarste op het net op basis van maatschappelijke afwegingen te verdelen', aldus een woordvoerder.