'Geef alle melkveehouders een mestverwerkingsmachine van Lely en dan is voor €3 mrd de stikstofcrisis in Nederland opgelost.' Die oproep deed John van der Ent, de baas van supermarktketen Spar, bij de opening van een nieuwe fabriekshal van robotfabrikant Lely, donderdagochtend in Maassluis.

Van der Ent lanceerde zijn voorstel tijdens een forumdiscussie in aanwezigheid van 300 genodigden, onder wie koning Willem-Alexander, LTO-voorzitter Sjaak van der Tak en landbouwminister Henk Staghouwer. De bewindsman reageerde gematigd positief op het appel van de supermarktchef. 'Een goed idee', volgens Staghouwer.

De landbouwminister benadrukt dat innovatie één van de sporen is die het kabinet voor zich ziet om uit de verlammende stikstofcrisis te komen. 'Lely is daarin één van de voorbeeldbedrijven in Nederland.'

Beloftes

De landbouwminister tekent daar wel bij aan dat de landbouwsector in het verleden vaker technologische oplossingen voor milieuproblemen in het vooruitzicht heeft gesteld, maar dat die beloftes vervolgens niet werden waargemaakt. 'Dat hebben we te vaak meegemaakt.' Een oplossing van de stikstofcrisis vergt juridisch houdbare milieuverbeteringen, stelt Staghouwer.

Het apparaat dat Spar-baas Van der Ent met overheidshulp aan alle melkveehouders ter beschikking gesteld zou willen zien, is de Lely Sphere. Dat is een recent ontwikkelde machine die volgens Lely de ammoniakuitstoot van melkveebedrijven met 70% zou verminderen. Lely heeft daar nu twintig proefmodellen van werken, en die maken volgens Lely-ceo Andé van Troost hun belofte waar.

Uitgewasemde ammoniak

Het apparaat van Lely doet dat door mest en urine van koeien te scheiden, en van uitgewasemde ammoniak kunstmest te maken, die de boer kan hergebruiken in plaats van dure elders aangeschafte kunstmest. Het resultaat is een grotere ammoniakreductie dan de 50% uit het plan van stikstofminister Christianne Van der Wal waartegen de boeren nu zo te hoop lopen.

'Ik heb even geïnformeerd bij Lely, en hun mestverwerkingsmachine kost €150.000 per stuk', verkondigde de Spar-baas tegenover de zaal met genodigden. 'Als het kabinet dan alle melkveehouders elk twee van die apparaten cadeau doet, kost dat ons alles bij elkaar €3 mrd. Ik weet niet of ik kan rekenen hoor, maar dan heeft het kabinet nog €21 mrd uit het Stikstoffonds over voor andere maatregelen.' De zaal beloonde de verraste Van der Ent met een daverend applaus.

Lobbyen via CBL

Van der Ent is ook bestuurder bij het Centraal Bureau Levensmiddelenhandel (CBL). Hij wil daar bepleiten dat de brancheorganisatie zijn pleidooi voor overheidsfinanciering van Lely's mestverwerkers overneemt. 'Ik ga vragen dat het CBL dit bij het landbouwministerie aan de orde gaat stellen. Daar zullen wij als supermarkten heel hard aan meewerken.' Bij het CBL zijn alle 28 supermarktketens van Nederland aangesloten.

Lely-ceo Van Troost omarmt de oproep van de supermarktbaas. 'Dit is ook de boodschap die wij de hele tijd proberen uit te dragen naar minister Staghouwer en stikstofminister Van der Wal. Innoveren in plaats van opkopen.' De lichte argwaan van Staghouwer is onterecht, volgens Van Troost. 'De proefmodellen van de Lely Sphere zijn RAV-gecertificeerd. De ammoniakreductie is keer op keer gemeten, en het begint bij 70% reductie.'

Onbemande grasmaaimachine

In de nieuwe fabriekshal van €100 mln gaat Lely behalve de mestverwerkingsmachine Sphere ook de nieuwe volautomatische onbemande grasmaaimachine Exos bouwen. Dat is reuzenuitvoering van de autonome robotmaaiers van enkele decimeters die nu al overal in Nederland gazons maaien.

Tijdens het Lely-forum vertelde melkveehouder Kees Schutte dat hij erg enthousiast is over een van de tien proefmodellen van de Exos die Lely nu in Nederland heeft rondrijden. '24 uur per dag gras maaien, ook 's nachts, zodat mijn koeien altijd vers gras kunnen eten', zegt Schutte. Omdat vers gras voedzamer is, hoeft Schutte 10% tot 15% minder krachtvoer te gebruiken.

240.000 melkrobots

Lely heeft al een hele serie robots die het werk van boeren aangenamer moeten maken. Van Troost wees de koning onder meer op de 240.000 melkrobots van Lely die nu wereldwijd 2,5 miljoen koeien melken. Lely maakt ook voerrobots en onbemande mestschuivers. Volgens technologiedirecteur Gijs Scholtman van Lely streeft het concern ernaar om in 2025 een melkveehouderij voor elkaar te hebben waar de boer geen enkel handwerk meer hoeft te doen.

Lely is een familiebedrijf. De 1700 medewerkers zijn in 45 landen actief. Alexander van der Lely, de zoon en neef van de twee mannen die het concern in 1948 oprichtten, leidde de koning voorafgaand aan de opening van de nieuwe fabriekshal in Maassluis rond in de hal bij de hoofdingang. Daar stonden ze stil bij de vitrine met de meccanodoos, het knutselspeelgoed uit de jeugd van de techneut van de twee oprichters van Lely.

Koning op je verjaardag

Van der Lely benadrukte in zijn toespraak het belang van familiebedrijven voor de Nederlandse economie. Die zijn goed voor 30% van de werkgelegenheid, zei Van der Lely voor hij de zaal om aandacht vroeg voor de aankomende nieuwe generatie die het bedrijf hopelijk zal gaan leiden: zijn dochter, twee zoons en stiefzoon.

Een van hen, stiefzoon Nout, is donderdag 18 geworden. Waarop de volle zaal spontaan lang-zal-hij-leven begon te zingen. 'Er zijn er maar weinig die kunnen zeggen dat de koning op hun verjaardagsfeestje was', kreeg Nout van de forumpresentatrice te horen.

Stagnerende omzet

Lely maakt vorig jaar iets minder omzet dan een jaar eerder. De omzet daalde met 1%, van €615 mln naar €611 mln, blijkt uit de onlangs gedeponeerde jaarcijfers van de groep. De winst bleef in lijn met de €46 mln van het voorgaande jaar, wat toen een record was voor de onderneming.

Het bedrijf investeerde opnieuw 7% van zijn omzet in onderzoek en ontwikkeling. Vorig jaar leverde Lely bij een klant zijn duizendste voerrobot af, de Lely Vector. Ook werd vorig jaar de vierde Lely Orbiter geïnstalleerd. Dat is een automatische melkverwerker voor op de boerderij, die boeren in staat stelt om zuivelproducten rechtstreeks van de boerderij naar supermarkten en consumenten te distribueren als lokale melk, traceerbaar tot op een individuele koe. Voor die melk blijken consumenten bereid meer te betalen. Spar-supermarkten verkopen deze melk. Lely brengt de Orbiter dit jaar ook uit in België en Duitsland.

Lely verwacht in 2022 een sterke groei met 'een zeer gezond orderboek', mede gevuld door orders die in 2021 zijn verplaatst naar 2022 als gevolg van de componententekorten. Net als autofabrikanten heeft Lely moeite om om genoeg halfgeleiders in te kopen op de wereldmarkt. Lely heeft zijn commerciële activiteiten in Rusland en Wit-Rusland gestaakt vanwege de invasie van Rusland in Oekraïne.