De Nederlandsche Bank vreest dat sommige groepen consumenten in de toekomst geen betaalbare schade- of levensverzekering meer kunnen afsluiten. Door het gebruik van nieuwe technologie, zoals big data en kunstmatige intelligentie, wordt het steeds eenvoudiger om de makkelijkst te verzekeren en dus meest lucratieve klanten eruit te pikken.

Het is wenselijk dat er wetgeving komt die aan deze ondermijning van de solidariteit paal en perk stelt, liefst op Europees niveau. Die wetgeving zou het gebruik van data kunnen reguleren of beperken, schrijft DNB woensdag in het rapport 'Verzekeraars in een veranderende wereld.'

De toezichthouder voegt zich daarmee in een steeds bredere maatschappelijke discussie over het gebruik van kunstmatige intelligentie, data en algoritmes. Die zouden kunnen worden ingezet bij premiedifferentiatie, en er zo voor kunnen zorgen dat verzekeringen voor sommigen veel duurder of zelfs onbetaalbaar worden.

Hoewel DNB erkent dat nieuwkomers in de sector voor innovatie en een scherper en veelzijdiger aanbod zorgen, ziet hij ook gevaren, waaronder een ongelijk speelveld tussen aanbieders. Nieuwkomers, insurtechs in jargon, staan erom bekend de randjes van de markt op te zoeken. Het zijn partijen die alleen de meest stabiele of lucratieve klanten willen hebben.

Voorbeelden zijn aanbieders die met name kijken naar profielen van jonge, hoogopgeleide en gezonde mensen, die in een goede buurt wonen, en die zo voor schade- of levensverzekeringen de meest aantrekkelijke klanten zijn. In tegenstelling tot ouderen, of mensen met gezondheidsklachten in een achterstandswijk.

Tweedeling

ASR-topman Jos Baeten reageert opgetogen op het voorstel van DNB. 'De basis van verzekeren is het organiseren van solidariteit. Alles wat gedaan kan worden om dat te borgen, voorkomt tweedeling in de maatschappij, zoals bijvoorbeeld het risico op onverzekerbaarheid.'

Verzekeraars hebben op het moment nog geen duidelijke kaders als het aankomt op solidariteit. 'Als je op de lange termijn verzekerbaarheid wil kunnen bieden is het goed dat er spelregels zijn die voor de hele Nederlandse markt gelden', aldus Baeten. De Autoriteit Financiële Markten (AFM) waarschuwde in 2021 al voor discriminerende premiedifferentiatie op risico's waar klanten niets aan kunnen doen.

Maarten Gelderman, divisiedirecteur Toezicht Beleid bij DNB, maakt zich vooral zorgen over nieuwe toetreders uit het buitenland. 'Partijen met vergaande risicoselectie, verzekeraars die vooral de meest winstgevende klanten aan zich willen binden.' Hij spreekt van 'een dreiging die boven de markt hangt'. Gelderman: 'We zijn daar heel alert op.'

Momenteel zijn verzekeraars louter beperkt in het gebruik van data voor premiebepaling door onderlinge afspraken die ze binnen het Verbond van Verzekeraars maken. Verder geldt gewoon marktwerking, legt een woordvoerster van het Verbond uit. Alleen voor zorgverzekeraars gelden strenge regels. Het verbond zegt de visie van DNB dan ook te delen.

Meest lucratieve niches

Marktkenner Roger Peverelli van Digital Insurance Agenda (DIA) maakt zich geen illusies over het businessmodel van nieuwkomers. 'Vanzelfsprekend richten zij zich op de meest lucratieve niches.' Dat kan risico's met zich meebrengen voor de solidariteit binnen verzekeraars, als daar niet al sprake van is. 'Het is terecht dat DNB zich zorgen maakt, maar bestaat die ongelijkheid niet al?', zegt Peverelli. 'Probeer maar eens een nieuwe levensverzekering af te sluiten als je net een hartaanval hebt gehad.'

In het verleden sloten de grote Nederlandse verzekeraars juist een akkoord met de overheid om de solidariteit te vergroten door bijvoorbeeld de gegevens van consumenten die in het verleden kanker overleefd hadden, niet langer te gebruiken. Daardoor kunnen ex-kankerpatiënten makkelijker een levensverzekering afsluiten en een huis kopen.

Exact dit soort van solidariteit is waar Gelderman vreest voor ondermijning. Hetzij bewust, hetzij door algoritmes die groepen consumenten buitensluiten. Dat pakt niet alleen nadelig uit voor consumenten, maar ook voor bestaande verzekeraars die, om bijvoorbeeld ethische redenen, in mindere mate op risico’s selecteren. ASR-topman Baeten: 'Concurrentie is welkom, maar dan wel graag met dezelfde spelregels.'

Peverelli (DIA) hoopt dat DNB niet al te rigide wordt in zijn beleid. Wat hem betreft is het onvermijdelijk dat verzekeraars geavanceerde manieren van analyse gaan gebruiken, waaronder kunstmatige intelligentie. 'Solidariteit en data kunnen heel goed samengaan.' Hij vreest dat het voorstel van DNB de drempel voor nieuwe toetreders zal verhogen. 'Je moet je afvragen of het beleid daarmee niet doorschiet.'