Premier Mark Rutte noemde Nederland onlangs in het FD 'een ongelooflijke magneet voor bedrijven'. Maar niet alle bedrijven voelen dat zo. Peter Berdowski (65), topman van Boskalis, hét boegbeeld van de Nederlandse in­dus­trië­le watersector, vertelt in het buitenland niet altijd meer dat hij uit Nederland komt. ‘Het zit je vaak eerder in de weg dan dat het je versterkt’, zegt hij in een gesprek met het FD.

Nederland was in het buitenland altijd het land van de dominee en de koopman: andere landen aanspreken op wat er volgens Nederland mis is en tegelijkertijd handel blijven drijven. Maar de koopman heeft definitief het onderspit gedolven, vindt Berdowski.

De topman heeft met name moeite met een wetsvoorstel over internationaal maatschappelijk verantwoord ondernemen. De overheid wil dat bedrijven verplicht worden internationaal verantwoord te ondernemen volgens Nederlandse normen. Berdowski vreest dat de wet het lastiger maakt voor bedrijven om investeringsbeslissingen te nemen.

Het activistische deel van de maatschappij heeft volgens Berdowski een bovenmatige invloed gekregen op beleid, omdat het organisaties zijn die de publieke opinie in belangrijke mate voeden. Dat leidt volgens hem tot steeds meer onzekerheid en onduidelijkheid. En omdat non-gouvernementele organisaties (ngo’s) steeds vaker naar de rechter stappen, verschuift een deel van de besluitvorming van de politiek naar de rechterlijke macht.

Wat is uw belangrijkste zorg?

‘Een onderdeel van het wetsvoorstel is een zorgplicht voor bedrijven. Dat klinkt heel sympathiek, maar die zorgplicht wordt niet gedefinieerd en kan worden getoetst bij de bestuursrechter. Bovendien kan ik persoonlijk aansprakelijk worden gehouden voor het schenden van de zorgplicht. Dat creëert dilemma’s voor mij. Zo moeten we binnenkort besluiten over de mogelijke aankoop van twee nieuwe baggerschepen. Die schepen varen nu nog op fossiele brandstof en gaan 30 jaar mee. Maar wordt het me nog mogelijk gemaakt om in 2030 een schip in de vloot te hebben dat vaart op fossiele brandstoffen? Wellicht krijg ik binnenkort een wettelijke verplichting om mijn CO₂-voetafdruk dan met 55% terug te brengen. Hoe moet ik dat doen als de technologie er gewoon niet is? Dat is geen onwilligheid maar een onmogelijkheid.’

Berdowski is bang dat het wetsvoorstel zo veel ruimte laat aan interpretatie dat rechters de wetstekst moeten gaan invullen als er een zaak bij ze komt.

'Het is elke keer een loterij hoe de rechter oordeelt. We komen in een ongedefinieerde omgeving terecht waar rechters de wet gaan bepalen. Nou, dat belooft wat.’

Wat is de reactie als u dit ter sprake brengt in Den Haag?

‘Als ik naar Den Haag bel, ben ik nergens welkom. In Den Haag wordt de industrie, maar zeker het grootbedrijf met de nek aangekeken. De luiken in Den Haag gaan overal dicht als een bedrijf zoals Boskalis zich meldt met reële zorgen.’

Als die wet wordt aangenomen, wilt u dan nog wel met uw hoofdkantoor in Nederland zitten?

‘Wat denk jij?’

Ik denk gezien uw eerdere uitlatingen over een mogelijk vertrek uit Nederland, van niet.

‘Ik ook niet. Volgens mij wordt het ondernemen in Nederland mij dan onmogelijk gemaakt.

Nederland wil met het wetsvoorstel niet wachten op Europese regelgeving, maar zelf het goede voorbeeld geven. Wat is daar mis mee?

‘Het laatste wat wij zelf bepleiten is: “alles aan de kant. Maak er een rotzooitje van!” Je denkt toch niet dat ik jonge mensen hier kan inspireren bij dit bedrijf te komen werken als wij zeggen: jongens, milieu, mensenrechten, daar hebben wij lak aan?’

'Alleen zijn we in het bedrijf wel zakelijk en realistisch. Wij hebben honderden schepen en iedereen realiseert zich dat die morgen niet allemaal zonder uitstoot kunnen varen. Daar investeren we tientallen miljoenen in, maar het is een heel proces waarvoor nieuwe technologieën ontwikkeld moeten worden.’

‘We komen in een ongedefinieerde omgeving terecht waar rechters de wet gaan bepalen. Nou, dat belooft wat’

Boskalis en andere Nederlandse bedrijven die diensten leveren voor de olie- en gasindustrie komen door Nederlands beleid ook steeds meer onder druk te staan in het buitenland. Zo stopt Nederland met de steun voor fossiele investeringen van Nederlandse bedrijven in het buitenland, de zogenoemde Glasgow-verklaring.

Waarom is dat een probleem?

‘Het is een beetje de schuld van het Internationaal Energieagentschap. Die heeft gesteld dat er geen nieuwe olie en gas meer nodig is. Dat is in Den Haag opgevat als zou het wetenschap zijn. Dat we niet meer moeten investeren in nieuwe olie- en gasbronnen. Maar het is helemaal geen wetenschap. Het wetenschappelijke element is dat wij uit kunnen rekenen hoeveel CO₂ er nog kan worden uitgestoten om binnen klimaatdoelen te blijven. Maar het is heel kortzichtig, want er is ook geopolitiek. Waar willen we onze energie vandaan halen?'

'Door niets meer te investeren in nieuwe olie- en gasbronnen maakt Europa zich tot 2050 volstrekt afhankelijk van landen als Rusland en Qatar en ook de VS, waar schaliegas wordt geproduceerd, dat we zelf in Europa nota bene niet meer willen. Misschien is het dus wel verstandig om te blijven investeren in nieuwe bronnen in landen als Tanzania of Mozambique om minder afhankelijk te worden van landen waar we liever niet afhankelijk van willen zijn.’

Heeft die veranderende opvatting van de Nederlandse regering gevolgen voor u of voor Boskalis?

‘Er zijn missies van Nederland naar het buitenland waar we bewust niet bij gaan zitten, omdat we daar niet mee geassocieerd willen worden.’

Waarom niet?

‘Ik zal een voorbeeld geven. In Suriname is veel olie gevonden. Vanuit Nederland gingen daar onlangs kabinetsleden naar toe om uit te leggen dat het conform de Glasgow-verklaring niet de bedoeling is dat Nederland bij de oliewinning gaat helpen. Ondertussen voeren wij als Boskalis in Suriname besprekingen over de aanleg van een aan- en afvoerhaven voor die olie. Moet je je voorstellen dat ik daar dan naast die Nederlandse minister zou gaan zitten en dat ik dan een week later met de Surinaamse minister praat over de aanleg van die haven.’

Dan gaat de deur dicht?

‘Nee, maar als je zegt dat je uit Nederland komt, zit het je vaak eerder in de weg dan dat het je versterkt. Internationaal maatschappelijk verantwoord ondernemen is een exportproduct geworden, in plaats van een randvoorwaarde.’

‘Internationaal maatschappelijk verantwoord ondernemen is een exportproduct geworden, in plaats van een randvoorwaarde’

Misschien is dat de keus die Nederland nu maakt. Dat we bepaalde sectoren niet meer willen.

’Dat we allemaal ASML’s gaan bouwen?’

Misschien.

‘ASML heeft een geweldige uitstraling. Maar het bedrijf is actief in slechts een handvol landen. Ik denk dat je onderschat wat het belang is van bepaalde structuren en netwerken en als ze verdwijnen, hoe moeilijk het is ze terug te krijgen.’

Shell is inmiddels vertrokken naar Londen. Unilever is weg en DSM ook. Hoe erg is dat?

‘Neem maar van mij aan dat als jij in Saoedi-Arabië met een handelsmissie komt en Shell komt mee dat dat van een iets andere orde is dan wanneer je met een missie komt en de groenteboer op de hoek komt mee. Het is heel belangrijk voor je internationale aanzien en netwerk als land, dat je prestigieuze bedrijven als Shell, Unilever en DSM hebt. Dat helpt om deuren te openen, waar ook het midden- en kleinbedrijf van profiteert. Als de locomotieven uit gaan vallen, eindig je met wagonnetjes op het rangeerterrein.’

Zijn er zaken die de politiek kan doen om het ondernemingsklimaat verbeteren?

‘Meer een luisterend oor worden. Idealisme ook eens tegen realisme afzetten en voor dat realisme af en toe de praktijk in stappen. Gewoon op bezoek komen bij bedrijven en kijken wat ze al doen. Niet alleen maar roepen dat multinationals er een zooitje van maken.’

De tijd dringt?

‘Het aanzien van Nederland op het wereldtoneel bladdert af, terwijl de ambities ironisch genoeg, groeien. De dominee preekt internationaal steeds luider van de kansel, maar hij is de koopman, die ervoor heeft gezorgd dat er überhaupt een internationale relatie is, inmiddels vergeten. Niemand luistert meer.’

AANVULLING: Boskalis is net als de FD Mediagroep, waar Het Financieele Dagblad onder valt, eigendom van investeringsmaatschappij HAL.