Op maandag 23 december maakt beursnieuweling Prosus, een dochteronderneming van het Zuid-Afrikaanse media- en techbedrijf Naspers, haar opwachting binnen de belangrijkste graadmeter van Euronext Amsterdam. Opzienbarend, omdat in het verleden een beursgenoteerd bedrijf toch eerst enige reputatie op de beurs moest hebben opgebouwd, voordat het tot het selecte gezelschap van de AEX-fondsen kon toetreden. Techinvesteerder Prosus heeft pas sinds 11 september een Amsterdamse beursnotering.

Woordvoerder Robbert ter Hart geeft aan dat het niet vaak voorkomt dat een bedrijf ‘vanuit het niets’ in de AEX-index komt. ABN Amro kwam in november 2015 naar de beurs en werd op de eerstvolgende aanpassing in maart 2016 opgenomen. Veelal verloopt dit proces via de Midkap-index. Zo kreeg fintechbedrijf Adyen eerst een plek in de Midkap-index voordat het in maart van dit jaar promoveerde naar de AEX. De oorspronkelijke eigenaren en oprichters verkochten hun belang in meerdere termijnen.

Het herschikken van de beursgraadmeter werd in het verleden maar een keer per jaar uitgevoerd. Op de maandag na de derde vrijdag van de maand maart — de optieseries met die expiratiemaand zijn dan afgewikkeld — ging de nieuwe selectie van start. Hieruit blijkt nog een stukje historie: de voorganger van de AEX-index was de EOE-Aandelenindex, een index van Nederlandse optieaandelen.

Statuten

Een onderneming die in de maand april naar de beurs ging, moest 11 maanden wachten voor toelating tot het hoogste podium. Te lang voor fondsbeheerders die hun portefeuille mede inrichten op basis van de belangrijkste ondernemingen. Soms mogen assetmanagers vanuit hun statuten niet handelen in aandelen die geen onderdeel zijn van een bepaalde index. De komst van diverse afgeleide producten, zoals indextrackers en ETF's, dwingt het beursbedrijf Euronext ook om de beursindex vaker, meerdere keren per jaar te herzien.

De AEX-index, die ook gezien wordt als een graadmeter van de economie — belangrijk in de media — is het uithangbord van het beursbedrijf. Regelmatig beursintroducties verzorgen van toonaangevende, nieuwe ondernemingen is voor het beursbedrijf van groot belang. Het is onderdeel van het verdienmodel van de beurs. 'Bij beursintroducties wijzen wij het bedrijf op de criteria waaraan ze moeten voldoen voor opname in een index uit de AEX-familie', aldus ter Hart.

Dat de twee kemphanen Prosus en Takeaway, die in het Verenigd Koninkrijk om de Engelse maaltijdverzorger Just Eat vechten, ook op de beursvloer van Euronext Amsterdam elkaars concurrenten zijn voor een plekje in de belangrijke AEX-index, was het pikante nieuws.

Free float

Het aantal aandelen en de koers geeft het aandeel Prosus een marktkapitalisatie van ruim €95 mrd. Aangezien 75% van de aandelen in vaste handen is, corrigeert Euronext die bedrijfsomvang. Het vrij verhandelbare restant, de ‘free float’, is bijna 8 keer groter dan die van Takeaway.com, waarvan 40% van de aandelen in vaste handen is. Toevallig blijkt Takeaway het kleinste fonds te zijn, waardoor ze niet meer kwalificeert voor de AEX.

Takeaway valt terug naar de Midkap, waar het de plaats inneemt van TomTom. Het navigatiebedrijf drukt op zijn beurt de Haagse zakenbank NIBC uit de SmallCap-index. Oorzaak is dat in augustus groot aandeelhouder Reggeborgh het belang in NIBC heeft uitgebreid waardoor de weging daalt tot 10%. Wanneer de beurswaarde van de bedrijven onderling niet veel verschilt, leidt dus een kleine wijziging in het belang van een grootaandeelhouder bij een bedrijf tot grote gevolgen voor de beursnotering.

Indexbijbel

De keuze van Euronext Amsterdam voor Prosus in de AEX-index wordt gedaan op basis van de regels beschreven in het ‘rulesbook’, een omvangrijk document. Een soort indexbijbel. Maar deze bijbel wordt regelmatig aangepast. Alleen al in 2019 heeft Euronext — er worden tientallen indices berekend — negen keer een update gepubliceerd. Zo werd op 1 december de pennystock-regel aangepast. Wanneer een aandeel gemiddeld over drie maanden onder de €1 noteert, zou het zich niet meer kwalificeren voor een index. Zo’n koersontwikkeling zou niet representatief zijn voor de markt. Sinds 1 december wordt een dergelijke koersontwikkeling mede beoordeeld door de afdeling Index Design van Euronext. Wijzigingen in het indexreglement vinden altijd plaats nadat er een consultatieronde gehouden is.

De indices van de Londense (FTSE100) en Duitse beurs (DAX) worden op een vrijwel identieke manier aangepast. Ook die kennen een ‘fast-entry’ mogelijkheid voor beursnieuwelingen. Beursorganisaties wachten met spanning op een dual-listing van Saudi Aramco.