De Nederlandse beursgenoteerde bedrijven gaan dertigduizend banen schrappen, hebben in 2020 een stuk minder geïnvesteerd en gaven vorig jaar ook veel minder geld terug aan hun aandeelhouders. Dat blijkt uit een analyse van de jaarcijfers van de zesenzestig grootste aan het Damrak genoteerde bedrijven.
Het is voor het eerst dat er op bredere schaal gekeken wordt naar de prestaties van de beursgenoteerde bedrijven in coronajaar 2020. Die resultaten zijn over het algemeen goed. Zo bleven de omzetten — brekebenen als Air France-KLM, Shell en Arcelor Mittal daargelaten — in 2020 nagenoeg gelijk vergeleken met een jaar eerder.
Vooral de forse bezuinigingen op personeel springen in het oog. Dat uitte zich nog niet direct in 2020: voor zover ze de cijfers naar buiten brachten, eindigden de onderzochte bedrijven het jaar 2020 met evenveel werknemers als waarmee ze het jaar begonnen. Toch is duidelijk dat er veel banen zullen verdwijnen.
Zo hebben negen bedrijven ontslagrondes aangekondigd. Bij die bedrijven verdwijnen opgeteld dertigduizend banen, 8% van hun totale werknemersbestand. Nog eens twaalf bedrijven noemen zaken als 'overhead verminderen', 'het personeelsbestand stroomlijnen', 'het verlagen van de personeelskosten ' of 'het in lijn brengen van het aantal tijdelijke medewerkers met de omzet' in hun jaarrapportages. Ook daar gaan dus banen weg.
Niet alle arbeidsplaatsen die verdwijnen zijn terug te vinden in Nederland, want de bedrijven met een notering aan het Damrak zijn wereldwijd actief. Daarbij snijdt een aantal bedrijven fors. Air France-KLM heeft al 8700 banen geschrapt. Eind januari kondigde de vliegmaatschappij aan dat er nog eens 1000 banen gaan verdwijnen.
Ook Shell en Heineken, geraakt door de scherp gedaalde vraag naar respectievelijk olie en bier, schrappen elk rond de achtduizend banen. Maar ook het veel kleinere Brabantse elektronicabedrijf Neways wil 350 banen schrappen, ruim 10% van het personeelsbestand. Andere bedrijven die een ontslagronde hebben aangekondigd zijn onder meer ING, DSM en Fugro.
Die ontslagrondes waren al eerder aangekondigd, maar in de jaarcijfers is ook te zien dat bedrijven als Aalberts, een toeleverancier van onder meer de chipindustrie en de auto-industrie, nu 1300 mensen minder in dienst heeft dan aan het begin van 2020. 'Vooral in het tweede kwartaal, toen in Duitsland en Frankrijk fabrieken dicht moesten, hebben we moeten ingrijpen', zegt ceo Wim Pelsma. 'In Nederland is het allemaal redelijk beperkt gebleven, omdat we hier vooral voor bedrijven als ASML werken. Geleidelijk is er ook wel herstel, we hebben alweer 400 nieuwe mensen aangenomen.'
Ook AkzoNobel had eind 2020 minder mensen in dienst dan een jaar eerder, zo'n 1600. 'Dat is grotendeels het gevolg van natuurlijk verloop. We hebben niet gekozen voor gedwongen ontslagen, maar we hebben jaarcontracten laten aflopen en tijdelijke banen niet ingevuld', laat het bedrijf desgevraagd weten.
Hoogleraar corporate finance & financiële markten Arnoud Boot is niet bezorgd over het schrappen van banen. 'Als dit iets over deze bedrijven zegt, dan is dat positief', zegt Boot. 'We komen uit de enorm goede periode van voor de coronacrisis. Dan is het voor bedrijven heel moeilijk om te bezuinigen, want dan wil je juist alle kansen grijpen die je tegenkomt, en je niet hoeven concentreren op ontslagrondes. Door dat nu te doen, maken ondernemingen zich meer toekomstbestendig.'
Dat de bedrijven uit de AEX en Midkap zich zo goed staande hebben weten te houden is opvallend. Bij het uitbreken van de coronacrisis klonk kritiek op de vermeende kleine buffers die veel grote ondernemingen zouden aanhouden. De klappen van de economische neergang konden zij daardoor onmogelijk opvangen, waardoor de overheid zou moeten ingrijpen, zo was de vrees.
Uit de jaarcijfers blijkt dat die zorgen onterecht waren. Overheidssteun in de vorm van de Noodmaatregel Overbrugging Werkgelegenheid (NOW) ontvingen de grote bedrijven, met uitzondering van Air France-KLM (€1,05 mrd) en Randstad (€46 mln), bijna niet. Boot: 'Als een bedrijf helemaal stilligt, zoals in het mkb vaak het geval is, dan moet je wel NOW-steun nemen. De ondernemingen in de AEX lagen helemaal niet stil.'
Ondanks dat de grote bedrijven dus niet de hardste klappen hebben gekregen, hebben ze wel flink ingegrepen. Dat was ook wel nodig: de nettowinst van de onderzochte bedrijven kwam in 2020 56% lager uit dan het jaar ervoor. Dat is wederom zonder Shell, Arcelor Mittal en Air France-KLM, die samen €26 mrd verlies boekten. Ondanks die stevige winstdalingen, namen de kasposities bij de bedrijven toe met 18% en daalden de schulden licht.
Dat er meer geld in de bedrijven bleef, terwijl de winsten daalden, is te danken aan het terugdraaien van de uitgaveknoppen. Zo verminderde meer dan de helft van de onderzochte bedrijven zijn kapitaaluitgaven, oftewel de bestedingen aan nieuwe machines, technologie en gebouwen. Deze kapitaaluitgaven daalden over alle bedrijven gemeten met een vijfde. Op bedrijfsniveau gaat het soms om stevigere dalingen: levensmiddelengigant Unilever doet bijvoorbeeld 35% minder kapitaaluitgaven, Shell 28%.
Bij het kijken naar de kapitaaluitgaven geldt wel een belangrijke nuance, zegt Boot. 'Een bedrijf als Adyen investeert misschien enorm veel, maar dat zie je in de kapitaaluitgaven niet terug. Zij investeren namelijk niet in machines, maar in hun mensen en kennis.'
Beleggers worden ook niet ontzien. De dividenden en het inkopen van eigen aandelen, in 2019 nog goed voor in totaal maar liefst €44 mrd aan uitgaven, werden bij veel bedrijven stopgezet of flink teruggeschroefd.
Dertien bedrijven stopten helemaal met het uitkeren van dividend, nog eens achttien verlaagden hun winstuitkering. Daarbij besteedde ook 59% van de ondernemingen minder geld aan het inkopen van eigen aandelen. In totaal bedroegen de uitgaven aan deze twee zaken in 2020 €23,9 mrd.
Ondertussen wagen bedrijven zich nog niet aan het geven van een concrete prognose van hun omzet of winst in het lopende jaar, iets wat veel bedrijven normaal gesproken wel doen. Desondanks schrijven veel van de onderzochte bedrijven dat ze verwachten dat 2021 een beter jaar wordt dan 2020.
Negen bedrijven kondigden al aan hun eerder stilgelegde dividenduitkeringen weer op te starten. Gemiddeld zijn de aangekondigde dividenden ook meteen 20% hoger dan vorig jaar. Dat is een belangrijk signaal dat de beursfondsen denken dat 2021 in ieder geval niet slechter wordt dan 2020.
Analistenverwachtingen | Damrak-bedrijven boeken 40% minder winst in coronajaar
Bij de halfjaarcijfers | AEX'ers in crisistijd: pijn lijden én aankomen
Derde kwartaal | Ook in het kwartaal waarin corona afzwakte verdampte de winst
