Na de reeks doemscenario's over robotisering die eerder dit jaar verscheen, kregen vrijdag de optimisten de vloer. De middenklasse hoeft niet te vrezen dat ze midscheeps geraakt zal worden door de systematische automatisering en robotisering van banen, susten economen waaronder plaatsvervangend directeur Bas ter Weel van het Centraal Planbureau (CPB) tijdens een jaarlijks terugkerende bijeenkomst van de beroepsvereniging van economen KVS.
'Theorieën over de massale vernietiging van laaggeschoold werk door technologische revoluties verkopen goed, maar je moet de omvang van de polarisatie niet overdrijven', zei Ter Weel na afloop. Hij en andere economen wijzen op welvaartsverhoging doordat routinematige taken verdwijnen en doordat er ook nieuw werk ontstaat.
Hogere arbeidsproductiviteit
Ict-vernieuwingen drijven de arbeidsproductiviteit op, zodat de lonen en daarmee de consumptie stijgen, zo redeneren zij. Dat levert weer nieuwe banen op. Dat Rabobank net deze week wereldkundig maakte 9000 banen te zullen schrappen, waarvan een belangrijk deel in de middengroep van administratieve krachten, nuanceert dit beeld.
'Natuurlijk verdwijnen er banen', verwees secretaris-generaal Maarten Camps van Economische Zaken naar de bank, maar ook hij benadrukte dat de angst voor disruptieve technologieën van alle tijden is en ook in 1935 de kranten er vol van stonden. 'Banen verdwijnen, maar werk blijft bestaan, en het is er sinds de jaren dertig veel leuker, en gezonder op geworden', aldus Camps.
Herverdeling
De pessimisten zorgden echter voor voldoende tegenwicht. Een terugkerend argument is dat een grote stijging van de welvaart weliswaar een mogelijke uitkomst van de technologische vooruitgang is, maar dat dat ook een groot herverdelingsvraagstuk met zich mee brengt. Het hoogopgeleide deel van de arbeidsbevolking neemt een steeds grotere voorsprong op de minder bedeelden van de arbeidsmarkt.
Ook Ter Weel beaamt dat dat een zorg is, vooral in het licht van het grote aantal zzp'ers dat zich aan het sociale stelsel onttrekt. 'Hoogopgeleide zzp'ers romen in toenemende mate de markt af. De bovenkant gaat er met de buit vandoor. Ze redden zich zo goed dat ze zich af kunnen vragen of ze nog willen bijdragen aan de sociale zekerheid. En aan de onderkant bungelt een groep die tegen wil en dank zzp'er is.'
Deeleconomie
Een andere ICT-vernieuwing die ongelijkheid bevordert is de deeleconomie. Ter Weel schetst een economie van supersterren, die op basis van hun ijzersterke reputatie vaker een onevenredig groot deel van de koek naar zich toehalen, met dank aan virtuele platforms die in één oogopslag transparant maken wie de beste prestaties levert.
Het instrument om dat 'winner takes all'-effect te bestrijden is belasting en subsidie, aldus de onderdirecteur van CPB. Het Planbureau pleitte in de zomer ook al voor fiscale lastenverlichting voor werkgevers die laaggeschoolde werknemers in dienst hebben, en voor subsidies voor mensen die willen verkassen. Aan die subsidie kleeft echter een belangrijk nadeel: de kans is niet gering dat die terecht komt bij de groep die toch al zou gaan omscholen of overstappen naar een andere baan, in plaats van bij de groep die de steun het hardst nodig heeft.
Opleiding
Al met al is het hoopvol dat de Nederlandse arbeidsbevolking steeds hoger opgeleid is, zoals eerder deze week ook werd aangetoond door een rapport van het Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt (ROA). Daaruit bleek dat tussen 1995 en 2014 de gemiddelde opleidingsduur met 0,8 jaar is verlengd. Terwijl het gemiddelde opschuift, wordt de afstand tot de groep met alleen een vmbo-diploma of lager steeds groter. Ter Weel: 'Mensen zonder diploma die ook nog wat ouder zijn, dat is een desastreuze combinatie.'
Om te kunnen reageren moet u ingelogd zijn.
13 reacties
De risico's en torenhoge kosten bij ziekte en ontslag zorgen voor een steeds gunstiger omslagpunt voor robotisering. Als de kosten voor een werknemer per uur nooit hoger zouden liggen dan het brutoloon, was de noodzaak tot automatisering veel kleiner. Een robot kun je tot op de cent per uur uitrekenen, van een arbeider weet je alleen achteraf wat de kosten waren.
Ik denk dat er een psychologische grens is bereikt voor wat werkgevers in het midden- en kleinbedrijf nog accepteren. Het is volgens mij net als belastingen. Als er een bepaalde hoogte van belastinggrens wordt bereikt, dan gaan burgers massaal belastingontduiken.
Wat je volgens mij nu ziet gebeuren, ik spreek uit ervaring, dat in het midden- en kleinbedrijf steeds meer werkgevers op zoek zijn naar andere methodes om het werk gedaan te krijgen.
Deze belangrijke groep was altijd zeer maatschappelijk aan het ondernemen. Maar blijkbaar is er een psychologische grens bereikt voor wat men nog wil en kan behappen.
Nu een heel duidelijk voorbeeld van een bedrijf met 90 mensen in 3 ploegendiensten. Deze heeft opdracht gegeven om 65% van het werk te gaan automatiseren en op te vangen met een flexibele schil. De reden zijn divers maar onder andere loonkostendruk, kosten ziekteverzuim (en de toekomstige kosten obv de nieuwe wet) en alsmaar economische onzekerheid. Overigens heeft het bedrijf een goedgevulde orderportefeuille, groot klantenbestand in binnen- en buitenland en een gezond resultaat. Maar zoals de eigenaar aangeeft. Het is of deze maatregelen treffen of vertrekken naar het buitenland
Als midden- en kleinbedrijven hier nu ook werk van gaan maken, dan zal het erg hard gaan met de vaste banen in Nederland. Als er robotten worden ingezet vanuit de gedachte om het met zo weinig mogelijk mensen te doen, dan ben ik van mening dat we een serieus probleem hebben. Omdat dit namelijk een doel op zich zal gaan worden waardoor er en vliegwieleffect ontstaat. Dat ga je niet compenseren met een paar baantjes die autonoom erbij komen.
We zitten middenin een rat race to the bottom.
Hr Bakx slaat de spijker op z'n kop! Industriële robots kosten steeds minder en kunnen steeds meer. De rente is laag, dus equipment lease gunstig. Recent ook een voorbeeld gezien in het MKB waarbij een groot aantal lassers is vervangen door een paar lasrobots. Niet alleen vanwege het uurtarief, maar vooral vanwege de overhead kosten die personeel met zich meebrengt. Nu maar hopen dat Asscher ook eens zijn realiteitszin terugkrijgt.
Automatisering is de methode om de groei van de wereldbevolking in te dammen. De maakindustrie gaat nu naar landen met veel goedkoop laaggeschoold personeel. Door automatisering zal de welvaart toenemen en daarmee de bevolking krimpen. Dat is een zegen voor onze aarde.
@meijer. ..... en dan hebben we ook die robots niet meer nodig en schieten we ons doel voorbij. Laten we dan zorgen dat we ook enigszins voor elkaar zorgen door behoud van werk. De kosten voor ziekteverzuim mogen wat mij betreft meer door de overheid opgevangen worden zodat robotisering minder kosten efficiënt wordt. Als je echt de groei van de bevolking wil indammen kunnen we beter aan geboortebeperking gaan doen ipv robotisering.
In de deeleconomie van economische opiniemakerij kunnen Ter Weel en zijn CPB op grond van hun ijzersterke reputatie het zich veroorloven om factfree meningen te verkondigen.
Maar volgens het CBS is in de periode 2008 – 2014 de werkgelegenheid (in arbeidsjaren per 1000 inwoners) toch echt voortdurend gedaald. En er zijn tal van technologische innovaties aan de gang die de arbeidsmarkt nog niet eens raken, zoals de zelfrijdende voertuigen.
En hoezo meer welvaart? Om de Rijksbegroting op orde te houden wordt de verzorgingsstaat stelselmatig afgebroken. Is dat soms geen welvaartsverlies?
Om de stagnatie van de primaire inkomens te compenseren worden politieke kunstgrepen toegepast zoals het verlagen van de pensioenpremies.
Dat stijging van de arbeidsproductiviteit zou zorgen voor een stijging van de lonen lijkt mij een misvatting. Die arbeidsproductiviteit stijgt met name doordat menselijke arbeid wordt vervangen door machinearbeid. Mensen concurreren met machines door met een lager loon genoegen te nemen. En als ze toch werkloos worden, omdat machines steeds beter en goedkoper worden, dan daalt hun koopkracht dramatisch. De machines die in hun plaats zijn gekomen eten geen brood. Hoezo stijgt dan de consumptie?
www.deinnovatieeconomie.nl
Ik raad het boek "De Grootste Show op Aarde" aan van Koen Haegens over de twijfelachtigheid van zo'n beetje alles, wat economen inclusief die van het CPB ons trachten wijs te maken.
De banen, die in de afgelopen 60-70 jaar zijn verdwenen als gevolg van automatisering in de westerse wereld, zijn voor een aanzienlijk deel ingevuld door "Bullshit-jobs" als manager in overheden en grote bedrijven. Die voegen vaak (onbewust) geen of zelfs negatieve waarde toe en maken, dat werknemers , die nog wel zinnig werk doen volledig vervreemden van het nut van hun werk. Een nieuwe, wel werkende, vorm van organisatie, die er zeker gaat komen zal enorm veel banen in de hoge- en middenklasse kosten.
Dit alles zal idd toch welvaartsverhogend kunnen werken, als we maar bereid zijn om over de verdeling van inkomen fair en zonder zelfbelang te denken. Iedereen 30 uur werken, met 60 jaar met pensioen en IEDEREEN een basisinkomen. Niet betaalbaar? Natuurlijk wel en onvermijdelijk, als je maar over echte herverdeling durft na te denken. Tenslotte zal er ingezien moeten worden, dat de productiviteitsgroei na de jaren 70 in de vorige eeuw helemaal niet tot loonsverhoging voor uitvoerenden heeft geleid. Dat geld is helemaal naar de hogere inkomensklassen (en niet uitvoerenden) gegaan. Lees Thomas Piketty's Capital in the 21st Century maar. In ieder geval in de VS. Maar alles daar komt vroeger of later naar Europa. Tenzij we echt bereid zijn om voor ons eigen samenlevings-belang te gaan in plaats van het knechtje van het hedendaagse Rome te spelen.
Er zullen altijd mensen zijn die veel beter met de handen dan met het hoofd kunnen werken, dit zijn de laag opgeleiden.
Zij vallen dus automatisch buiten de boot.
Maar ga vooral door met het verhogen van de pensioen leeftijd ( dit is namelijk ook een van de redenen waardoor de werkeloosheid niet daalt en waardoor vooral ouderen in de uitkering zitten.)
Ik lees dat het werk leuker zou zijn geworden, nou daar zijn de meningen over verdeeld.
Er bestaat allang geen maatschappij meer enkel nog een economie die het onderste uit de werknemerskan trekt.
De sociale wetgeving waarbij alle lasten, verplichtingen en gezei.... op de schouders van werkgevers worden gelegd, dat vernietigt banen. Robots zijn een deel van de oplossing.
hier komt stront van!!!
@Dhr Hulshof slaat de spijker op z'n kop. Het is verbijsterend keer op keer te constateren dat (bewust) de focus ligt op het creëeren van werkgelegenheid. We zijn zo geconditioneerd met het idee van groei, meer welvaart en (meer) werken dat we volledig voorbij gaan aan de totale waanzin en onmogelijkheid van dat idee. Het trieste is dat dit beeld constant in stand wordt gehouden. Ook weer door bovenstaande artikel helaas.
Het maken van al die robots geeft veel werkgelegenheid. Het recyclen van die klungels die binnen 2 jaar verouderd zijn, levert ook veel werk op.
En ... wellicht het belangrijkst; hopelijk hoeft het werk zelf dan niet meer in een krakkemikkig gebouw ergens in Verweggistan te gebeuren, maar gewoon weer hier. Dat scheelt een hoop transportkosten.
Verdere robotisering hou je niet tegen. Moet je ook niet willen.
Op de korte termijn kost het banen, op de langere termijn levert het nieuwe banen op. We weten alleen niet hoeveel banen en welke banen.
Feit is dat we een full-time baan moeten herdefiniëren naar minder uren in de week.
40, 38, 36 uur is niet vol te houden. We krijgen een groeiend leger werklozen dat de komende jaren niet meer - velen zelfs nooit meer - aan de bak komt. Daarmee creëren we een groep 'haves' (mensen met een baan) en een groter wordende groep 'have nots' (zij die na de versoberde WW eerst hun huis moeten verkopen en hun spaargeld opmaken en die zich daarna voor een bijstandsuitkering mogen melden).
Oplossing: werken aan de ontwikkeling van mensen zodat ze met nieuwe technologie kunnen werken en werkuren verdelen over de populatie van hen die kunnen werken. En; jawel, een basissalaris van € 1.000 voor iedereen, werk of geen werk.
Reactie niet ok? Meld misbruik bij de redactie.