Vol dadendrang zette de Sociaal-Economische Raad (SER) begin januari zijn tanden in een ambitieuze opdracht: studeer op een handvol radicale hervormingen om de vastgeroeste arbeidsmarkt los te wrikken. Werknemers, werkgevers en de zelfstandigenlobby zouden samen de kloof tussen flex en vast te lijf gaan. De inzet was een nieuw sociaal vangnet voor zzp'ers, en drastische inperking van het doorbetalen van loon voor zieke werknemers.
Drie maanden later is het enthousiasme weggeëbd en het ambitieniveau gedaald. Een oude wijsheid resteert: een revolutie begint zelden in de polder. De dialoog is vastgelopen op politieke tegenstellingen en deelbelangen. De hoop op breed gedragen oplossingen is tanende, zeggen betrokkenen. Gezonde scepsis was toch al geboden, maar het blijft teleurstellend dat ook de sociale partners er niet uitkomen. Het kabinet schuift deze dossiers al jaren voor zich uit.
'Gig-economy'
Mensen in vaste dienst nemen is zo riskant en duur dat grote groepen jongeren en bijna alle werknemers met een vlekje ongewild in een permanente flexschil belanden. Het nieuwe ontslagrecht heeft dat alleen maar verergerd. Werkgeven verwordt tot het organiseren van gelegenheidsklussen en tijdelijke arbeidsrelaties. Aan de onderkant bungelt een groep kwetsbare zzp’ers zonder buffer, die hun fiscale voordelen één op één moeten doorgeven aan hun opdrachtgevers om aan het werk te blijven.
Helaas moet Nederland voorlopig genoegen nemen met kleine, illusionaire verbeteringen aan een systeem dat kraakt. De onmacht en frustratie daarover was voelbaar op een congres dat de uitzendkoepel NBBU vorige week hield in Delft voor zo'n honderdvijftig arbeidsmarktexperts. Het besef groeit dat we al een tijdje in een 'gig-economy' leven — een economie die niet drijft op vaste banen maar op projecten en klein ondernemerschap.
Opmerkelijke consensus
Zo’n systeem creëert veel innovatie en nieuwe kansen, maar eist ook veel meer zelfredzaamheid van werkenden. De vraag is hoe die zelfvoorziening kan worden gekoppeld aan inkomenszekerheid. Want ook individualisering kent zijn grenzen en niet iedereen gedijt door volledig te worden vrijgelaten. Daarover bestond in Delft opmerkelijk genoeg wel consensus tussen boegbeelden van ondernemend Nederland, ambtenaren van Sociale Zaken, vakbondsbestuurders en wetenschappers.
De vraag blijft of de sociale partners dit ingewikkelde vraagstuk de komende weken toch nog kunnen terugbrengen tot één duidelijke boodschap, die niet te negeren valt in politiek Den Haag. Lukt dat deze zomer niet, dan zijn ze overgeleverd aan de Tweede Kamerverkiezingen. En dan is het risico levensgroot dat dit thema volledig ondergesneeuwd raakt.
