De doelen van het Energieakkoord zijn niet haalbaar zonder wettelijke verplichtingen op te leggen aan het bedrijfsleven. Om de beoogde energiebesparing te realiseren is 'een doorbraak nodig in het energiebeleid' van dit kabinet. Tot die conclusie komt de borgingscommissie, zo maakte voorzitter Ed Nijpels dinsdag bekend.
Zelfregulering is niet voldoende gebleken om de particuliere sector te bewegen tot de noodzakelijke maatregelen. In 2013 kwamen kabinet, bedrijfsleven en milieuorganisaties tot het Energieakkoord. In 2020 moet 14% van de energie hernieuwbaar zijn en dient 100 petajoules aan energieconsumptie bespaard te zijn ten opzichte van 2013. Die doelen zullen echter niet gehaald worden zonder de dreiging van boetes en heffingen, oordeelt oud VVD-leider Nijpels.
'Tot nu toe was de benadering nog in de sfeer van het verleiden', aldus Nijpels. 'Maar nu doorbreken we het taboe van verplichten om de afgesproken doelen binnen handbereik te krijgen.' Ook de andere partijen in het Energieakkoord hebben hiermee ingestemd. Binnen het bedrijfsleven heeft niemand een voorbehoud gemaakt, zegt Nijpels.
Minister Henk Kamp van Economische Zaken onderkent dinsdag in een brief aan de Tweede Kamer dat hij dwingend moet optreden. Uit de Nationale Energieverkenning van december was reeds gebleken dat in 2020 slechts 12,4% van de energie als duurzaam te boek staat als extra maatregelen uitblijven. De energiebesparing ligt nog verder achter op schema. Die zou niet meer dan 55 petajoules verschil maken.
Grootverbruikers
Met name de grote energieverbruikers zoals de staal-, chemie- en papierindustrie hebben niet de benodigde stappen gezet om de door hun beloofde 9 petajoules te bezuinigen. Van de 111 bedrijven die binnen deze categorie vallen hebben er slechts twee concrete stappen gezet. Daarnaast hebben dertig maatschappijen plannen ingediend die nog beoordeeld moeten worden, aldus Nijpels. De overige concerns laten het vooralsnog afweten.
Als de zware industrie per 1 oktober nog altijd niet doet wat nodig is, wordt een verplichting in het leven geroepen. 'Dan zal ik besluiten over de inzet van alternatieve maatregelen', schrijft Kamp in zijn Kamerbrief. Hoe die eruit komen te zien is onduidelijk. Ook de manier waarop sancties worden opgelegd is niet bekend. Mogelijk zal de minister een heffing in het leven roepen om bedrijven tot het gewenste gedrag te dwingen.
Terugverdienen
Volgens de branchevereniging voor de chemie (VNCI) treft de industrie echter geen blaam. Vanwege de lange terugverdientijd zijn de benodigde investeringen om energie te besparen niet rendabel, aldus hoofd Energie en Klimaat Reinier Gerrits. Kamp had daarom een financiële tegemoetkoming in het vooruitzicht gesteld, maar die is er niet gekomen.
Niet alleen de zware industrie schiet tekort. Ook de beoogde energiebezuiniging van 20 petajoules bij woningen en kleine bedrijven wordt niet gehaald zonder stok achter de deur. Om de besparing — goed voor het huidige verbruik van circa 300.000 huishoudens — toch te realiseren, zal die in oktober verplicht worden gemaakt.
Hogere energierekening
Die dwangmaatregel wordt niet opgelegd aan de uiteindelijke verbruiker maar aan bedrijven die tegen betaling inschrijven op aanbestedingen om gebouwen energiezuiniger maken. Het benodigde geld wordt opgebracht uit een hogere energierekening, maar wordt uiteindelijk terugverdiend door het lagere energieverbruik, aldus Nijpels.
Kantoren
Tenslotte dienen kantoren verplicht te voldoen aan het zogeheten C-label van energie-efficiëntie. Ook daarvoor wordt de exacte invoeringsdatum in oktober bekendgemaakt wanneer de borgingscommissie met zijn jaarlijkse voortgangsrapportage komt.
Om de laatste benodigde procenten duurzame energie bij elkaar te sprokkelen zal dit najaar worden beoordeeld of een extra subsidiepot van €375 mln wordt aangesproken. Met dat geld kunnen projecten worden gefinancierd die op korte termijn hernieuwbare energie opleveren.
