Edith Schippers zal deze dagen een grote verwantschap voelen met Barack Obama. Net als hij is de VVD-minister van Volksgezondheid een harde werker die haar ziel en zaligheid heeft gelegd in het betaalbaar én toegankelijk houden van de zorg. En net als bij de vertrekkend president van de Verenigde Staten staat ook haar erfenis op het spel.
De meestal opgeruimd ogende Obama moet deze week knarsetandend hebben aangehoord dat zijn Obamacare naar de geschiedenisboekjes wordt verbannen. President-elect Donald Trump heeft al gezegd dat dit het eerste is wat hij afschaft. Daarmee lijken 22 miljoen Amerikanen hun door de overheid geregelde zorgverzekering te verliezen. Dit zijn veelal arme gezinnen, zwangere vrouwen, gehandicapten en kinderen.
Doorgeschoten overheidsbemoeienis
Wat niet veel mensen weten: Obamacare is deels geïnspireerd op het Nederlandse zorgstelsel. Ook in Amerika moet iedere burger zich verplicht verzekeren, een van de redenen waarom veel Republikeinen de dure regeling verachtelijk vinden. Die staat volgens hen voor doorgeschoten overheidsbemoeienis.
Sinds Obamacare mogen zorgverzekeraars bovendien geen chronisch zieken meer weren, net zoals niemand bij de basisverzekering mag worden uitgesloten. En ook in Nederland krijgen lage en middeninkomens compensatie voor hun zorgkosten.
Rugdekking
Schippers was nog geen minister in 2006, toen het huidige zorgstelsel werd ingevoerd. Dat was VVD'er Hans Hoogervorst. Toch was zij er als VVD-Kamerlid met de portefeuille volksgezondheid al wel nauw bij betrokken. Volgens Hoogervorst gaf Schippers — die zich al sinds begin jaren negentig in allerlei functies met zorg bezighoudt — hem rugdekking en onderhandelde ze met de andere Kamerfracties.
Nu, tien jaar na de invoering, staat de Nederlandse gezondheidszorg er goed voor. Die kost weliswaar een lieve duit, maar patiënten krijgen daar een behoorlijk hoge kwaliteit voor. Volgens sommige ranglijstjes behoort onze zorg tot de beste van Europa. Schippers en ook premier Mark Rutte benadrukken dat graag. 'Ik ben enorm trots op onze prachtige gezondheidszorg', zei Schippers deze week nog.
Wereldtop
Wat betreft toegankelijkheid behoort het stelsel tot de wereldtop, aldus de organisatie van rijke landen Oeso. Maar juist die kernwaarde staat steeds meer onder druk, klagen bijna alle politieke partijen. Ze hebben de zorg tot een van de belangrijkste thema's van de verkiezingen op 15 maart gebombardeerd en Schippers ondervindt dat aan den lijve.
Ze wordt niet langer louter geprezen als een slimme politica en de eerste minister sinds decennia die de zorgkosten in de hand houdt. Ze is in de ogen van sommigen tegenwoordig een kille vrouw die vasthoudt aan de 'verwoestende marktwerking' in de zorg en aan 'de boete op ziekte', zoals het eigen risico van jaarlijks € 385 wordt genoemd. Enkele SP'ers hebben zelfs al gesuggereerd dat Schippers' plan om euthanasie toe te staan bij ouderen met een 'voltooid leven' bedoeld is als bezuiniging op de peperdure ouderenzorg.
Geen paradijs
Schippers wist haar chagrijn deze week bij het debat over haar begroting niet helemaal te verbergen. 'De zorg is geen paradijs, maar zeker geen tranendal', klonk het. Volgens haar blaast de oppositie incidenten op en doet ze alsof die exemplarisch zijn voor de hele zorg. De politiek tast zo de beroepstrots van artsen en verpleegkundigen aan en geeft de bevolking ten onrechte het angstige gevoel dat het een puinzooi is.
Net zo onverantwoord zijn in Schippers' ogen een aantal verkiezingsprogramma's. Zo wil de SP de zorgverzekeraars overbodig maken door een publiek Nationaal Zorgfonds op te richten. PvdA en zelfs CDA pleiten voor beteugeling van de marktwerking. CDA en ChristenUnie voelen voorts voor een forse verlaging van het eigen risico en PvdA, SP, PVV, GroenLinks en 50PLus willen hier helemaal vanaf. Volgens het Centraal Planbureau kost het afschaffen zeker € 3,7 mrd tot € 4,5 mrd.
Opluchting
Schippers kon vier jaar geleden voor de camera's haar woede amper bedwingen, toen zij vernam dat Rutte in het regeerakkoord met de PvdA had afgesproken de zorgpremies inkomensafhankelijk te maken. Haar opluchting moet groot zijn geweest, toen VVD-kiezers meteen in opstand kwamen vanwege het grote negatieve koopkrachteffect. Het voorstel werd snel teruggedraaid.
Bij de komende verkiezingen staat de VVD met veel zorgplannen echter redelijk alleen en lijkt Schippers flinke concessies te moeten doen als ze minister wil blijven. Het zal geen toeval zijn dat ze tot nu toe de boot afhoudt en een carrière buiten de politiek niet uitsluit . Anders dan in 2010 en 2012 prijkt ze ditmaal niet op de VVD-kandidatenlijst.
Hollandse zuinigheid
Ze gaf de Kamer wel alvast een waarschuwing mee. Ongeacht welk kabinet er komt, een nieuwe zorgminister kan volgens Schippers niet achteroverleunen. Als haar aflopende afspraken met de zorgsector over uitgavenplafonds binnenkort niet worden vernieuwd, groeit de zorg weer veel harder dan de economie: met 3,2% per jaar. 'Dat is een stijging van € 9 mrd in een kabinetsperiode', meent ze. Daarmee dreigen flinke premie- en belastingverhogingen, meer eigen bijdragen of minder geld voor infrastructuur, onderwijs en andere nuttige posten.
Zorg is niet gratis, aldus Schippers. Maar die Hollandse zuinigheid is in verkiezingstijd even aan dovemansoren gericht.
