De Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) had geen beleidsjargon nodig om eind 2015 een oordeel te vellen: ‘Wij concluderen dat het zeer moeilijk is voor nieuwe zorgverzekeraars om toe te treden. Hierdoor is sprake van een gesloten landelijke markt.’

In 2006 gingen het ziekenfonds en de particuliere verzekeraars op in een nieuwe zorgverzekeringswet. Doel was meer concurrentie en marktwerking te bewerkstelligen. Zijn we daarin geslaagd?

Serieondernemer Ben Woldring kan een glimlach niet onderdrukken. De oprichter en directeur van Bencom, een reeks vergelijkingssites voor bellen, internetten, digitale tv, energie en hotelboekingssites, houdt tegenwoordig ook zorgpolissen tegen het licht op Poliswijzer.nl. ‘Wat mij in hoge mate heeft verbaasd is dat sinds 2006 geen enkele nieuwe aanbieder van zorgverzekeringen is toegetreden', zegt hij. 'De enige die het heeft geprobeerd, Anno12, heeft na vier jaar voorbereidingen uiteindelijk de handdoek in de ring gegooid. Kijk je naar de energie- of telecommarkt, dan zie je allerlei nieuwkomers, inclusief buitenlandse.’

Ongelijk speelveld

Volgens Woldring is sprake van een ongelijk speelveld, mede door de inmenging van de politiek. Zo gaven verzekeraars vorig jaar — en dit jaar in mindere mate — gehoor aan de wens van minister en Kamerleden om een groot deel van hun reserves in te zetten om de premie in het nieuwe jaar laag te houden. Woldring: ‘Sympathiek en maatschappelijk zeer wenselijk, maar "killing" voor nieuwkomers op de markt. Daar is bijna niet tegen te concurreren. Zonder die inzet van winsten uit het verleden door de gevestigde orde had Anno12 waarschijnlijk een prima propositie kunnen maken.’

Net zo verbaasd is Woldring over de jaarlijkse premiestijgingen. Vorig jaar met ruim 3% en dit jaar meer dan 7%. ‘Zou een telecomaanbieder zijn tarief in één keer met 7% verhogen, dan raakt die zeker in één keer een hoop klanten kwijt.’

Een andere grief van de 31 jarige ondernemer is dat slechts één periode per jaar kan worden overgestapt, zoals in geen enkele andere sector het geval is. ‘Als je in april slecht bent behandeld door je verzekeraar kun je niet in mei overstappen. Die belemmering beperkt de dynamiek enorm. Bovendien valt de periode in de laatste anderhalve maand van het jaar waarin iedereen vecht om de euro van de consument.’

Volgens Woldring loopt de consument veel mis: ‘In een gezonde markt voelen de spelers continu de hete adem van concurrenten en nieuwkomers. Het leidt tot vernieuwing aan de onderkant van de markt. Ze bestoken de consument met aanbiedingen en innovaties. In de zorgmarkt betaalt de klant al gauw te veel als hij niet zelf het initiatief neemt om te vergelijken. Overigens kan hij dan zeker veel geld besparen.’

Ziekenfonds-DNA

Ook concurrent Ruud Martens, algemeen directeur van vergelijkingssite Independer, is gereed voor het overstapseizoen: ‘Wij maken ons op voor een paar hectische weken waarin we naar schatting zo’n 40.00 adviesgesprekken gaan voeren.’ Valt er dan toch voldoende te kiezen?

‘Te weinig. Ze doen allemaal een beetje hetzelfde. Bij veel verzekeraars zit toch nog het ziekenfonds-DNA in de genen. Het is geen cultuur van vernieuwen en ontwrichten, niemand die de boel opschudt. Meer concurrentie zou mooi zijn. Niet op de basispolis, maar op de aanvullende verzekeringen en die bieden ze bijna allemaal aan. Waarom niet zoals bij andere vormen van verzekeren meer digitale innovatie? Verder zie ik grote mogelijkheden om gezond gedrag te belonen in de vorm van lagere premies. Kortingen op gezond leven kunnen enorme besparingen opleveren.’

Een andere mogelijkheid die Martens ziet is dat verzekeraars zich ‘creatiever richten op groepen die meer willen betalen, maar dan wel recht hebben op de beste zorg bij de beste zorgaanbieders.’

Martens rekent voor dat zelfs een kleine verzekeraar al miljoenen aan buffers moet aanhouden, een lastige opgave voor bedrijven die een poging willen wagen. Verder wijst ook hij op de politieke arena waar een nieuwe speler in terecht komt. ‘Zorgverzekeraars mogen geen winst maken. Houden ze iets over, dan klinkt onmiddellijk de roep om het geld terug te geven aan de verzekerden. En de komende verkiezingen spelen een rol. De SP en enkele ander partijen willen de zorgverzekeraars helemaal afschaffen en in plaats daarvan één zorgfonds opzetten. Die dreiging maakt het niet aanlokkelijk voor nieuwe spelers. Het is kortom geen aantrekkelijke markt voor nieuwkomers.’

Meer overstappers

Rekent hij op meer of minder overstappers dit jaar? ‘Vorig jaar zijn 1.8 miljoen overgestapt. Het is nog koffiedik kijken, maar mijn inschatting is dat het er dit jaar meer zullen zijn omdat de premies meer uit elkaar gaan lopen. Het verschil tussen rijke en minder rijke verzekeraars neemt toe door wisselende prestaties op de beurs en de lage rente. Bovendien, wat ik zo hoor, zijn de zorgkosten weer sterker aan het stijgen dan voorgaande jaren.’

Zorgverzekeraars Nederland(ZN) zegt in een reactie nieuwkomers te verwelkomen en de conclusie van de NZA te onderschrijven, maar maakt wel een kanttekening: ‘Het is niet de markt, maar de marktomstandigheden die toetreden bemoeilijkt. We zien belemmeringen die veelal met een reden tot stand zijn gekomen. De drempels zijn politieke keuzes. Haal je die drempels weg, dan vergroot je wellicht de risico’s voor consumenten.'

Toch durfde eind 2015 iemand het aan met een plan te komen voor de opening van een nieuw marktkraampje: Jos de Blok, directeur van Buurtzorg, de veel geprezen organisatie die de thuiszorg een ander aanzicht gaf. Meer aandacht voor de patiënt, minder managers, meer autonomie voor de wijkverpleegkundigen. Onder de naam Zorgeloos Care begon hij met de voorbereiding om in 2017 te starten met een zorgverzekering. Begin vorige maand kondigde hij een jaar uitstel aan. Wat gaat er fout?

‘De tijd werd te krap om het eerder uit te rollen. De onderhandelingen met politiek, toezichthouders, ministeries en het veld van zorgaanbieders vergen meer tijd. De planning is nu 2018.’

Frustreert u dat niet?

‘Beetje wel natuurlijk. Het moet toch mogelijk zijn om een zorgverzekering te beginnen.’

Hoe gaat u het financieren?

‘We zijn in gesprek met verschillende financiële partijen. Onder andere - verrassend genoeg – met zorgverzekeraars. We hopen met 10 tot 20.000 verzekerden te kunnen beginnen en dan heb je een paar miljoen nodig aan buffers nodig.’

Nooit gedacht: laat maar zitten?

‘Nee, Iedereen is enthousiast. Ik krijg bijna dagelijks mailtjes van huisartsencollectieven of andere aanbieders dat ze zich meteen aanmelden als we van start gaan. Ook op het ministerie van Volksgezondheid en zelfs bij andere zorgverzekeraar worden onze plannen juichend ontvangen. Het laat zien hoe groot de onvrede is. Iedereen zit gevangen in het systeem dat volledig financieel gedreven is en niet meer uitgaat van waar het om zou moeten gaan, namelijk de zorg die iemand nodig heeft.’

Waarom bent u er überhaupt aan begonnen?

‘Hoe zorgverzekeraars werken moet anders kunnen. Het is een dolgedraaid circus van aanbestedingen. Echt een drama. We hebben laatst alle formulieren die we op verzoek van zorgverzekeraars, en zorgkantoren alleen al voor de wijkverpleging moeten invullen op de weegschaal gelegd: 8.8 kilo! Terwijl het een vorm van zorg is die makkelijk op tien velletjes geschreven kan worden.’

Gaat het u uiteindelijk lukken?

‘Zeker. Toen we in 2007 met Buurtzorg begonnen deed iedereen heel meewarig, het werd afgedaan als sentimenteel gedoe. Nu onderschrijven zo’n 80% van alle aanbieders van wijkverpleging onze aanpak.’