In de voetbalsport gaan grote sommen geld om en is daarom vatbaar voor witwassen en andere louche praktijken. Dus moeten banken en trustkantoren meer doen om deze gevaren te voorkomen. Dat concludeert De Nederlandsche Bank (DNB) op basis van onderzoek naar de risico’s en verantwoordelijkheid van betrokken financiële instellingen.

Uit een steekproef van DNB bleek dat het overgrote deel van de ondervraagde banken en trustkantoren geen rekening houdt met de risico’s in de voetbalsport. ‘Bij specifieke klantgroepen’, schrijft DNB, ‘kunnen bijzondere risico’s spelen die in de analyses moeten worden benoemd. Dit moet leiden tot doorlopend verscherpte monitoring van de transacties en diensten die aan deze klanten of sectoren worden geleverd.’

‘Perverse prikkels’

In het onderzoek over de voetbalwereld schrijft DNB over ‘een gesloten cultuur, perverse prikkels, mogelijke belangenverstrengeling en het mogelijk gebruik van vennootschapsrechterlijke structuren om geldstromen te versluieren.’ Dit maakt de voetbalsector volgens DNB kwetsbaar voor witwassen en andere integriteitrisico's, zoals onder andere blijkt uit een FBI-onderzoek naar de FIFA en de Panama Papers. ‘Zeer recent kwamen daar de zogeheten Football Leaks bij.’

Naast de voetbalsector zouden ook in andere takken van sport en in de entertainmentindustrie ‘integriteitrisico's’ beter kunnen worden aangepakt, meent DNB.

Bewustzijn

DNB heeft niet gekeken naar 'het al dan niet bestaan van daadwerkelijke witwaspraktijken of andere strafrechtelijke vergrijpen', zo staat in het rapport. 'Het onderzoek richtte zich op de vraag in hoeverre banken en trustkantoren zich bewust zijn van de risico’s op mogelijke witwaspraktijken en corruptie in de voetbalsport.'

April 2016 bleek uit onderzoek van Het Financieele Dagblad en Trouw naar de Panama Papers dat Nederlandse trustkantoren en banken een cruciale rol hadden gespeeld hadden in de Fifa-fraude die door de Amerikaanse justitie wordt onderzocht. Via Nederlandse brievenbusfirma's, bestuurd door Nederlandse trustkantoren, en Nederlandse bankrekeningen werden betalingen gedaan aan bestuurders van de Zuid-Amerikaanse voetbalorganisatie Conmebol.

Ruim een maand na deze publicatie kondigde DNB een themaonderzoek aan naar de integriteitsrisico's in relatie tot betaald voetbal.

Aanbevelingen

De centrale bank komt nu met een aantal aanbevelingen. Banken zouden cliënten uit de voetbalsport of 'de periferie daaromheen' een hogere risicoclassificatie moeten geven, gekoppeld aan een diepgaander cliëntenonderzoek. Daarbij moet ook worden gekeken naar de herkomst van het vermogen. Het netwerk van de club, en de transacties - aan- en verkoop van spelers - moet verscherpt in de gaten worden gehouden, aldus DNB. Datzelfde geldt voor voor transacties van bestuurders van betaalde voetbalorganisaties.

Christiano Ronaldo

Doordat de bedragen in het voetbal steeds oplopen, is er de laatste jaren ook steeds meer aandacht voor de schaduwzijde die dat met zich meebrengt. Zo werd eind vorig jaar bekend dat Real Madrid-vedette Christiano Ronaldo € 63,5 mln had weggesluisd naar een belastingparadijs. En Barcelona sterspeler Lionel Messi werd afgelopen jaar veroordeeld voor belastingontduiking: via verschillende nepfirma's zou zijn portretrecht zijn weggesluisd.

DNB noemt geen namen van clubs. Toch zijn er ook zeker vraagtekens bij verenigingen uit de eredivisie. Zo heeft de Russische miljonair Alexander Tsjigirinski sinds 2010 al € 140 mln in de voetbalclub Vitesse gestopt, meldden De Gelderlander en Voetbal International afgelopen november.

Onbekende

Tsjigirinski was, en blijft, een grote onbekende. Hij onderhoudt nauwe banden met Roman Abramovitsj, eigenaar van de Engelse voetbalclub Chelsea. Het was dan ook Abramovitsj die de aankoop van Vitesse in 2010 coördineerde - eerder zat er de Georgische zakenman Merab Jordania.

Tsjigirinski heeft inspraak in het spelersbeleid en de aanstelling van de trainer. Het heeft er alle schijn van dat Tsjigirinski fungeert als stroman van Abramovitsj. Fifa-regels verbieden dat iemand een belang heeft in twee voetbalclubs tegelijk.

Twente

Maar vooral FC Twente is hét gezicht geworden van financiële malversaties. De club uit Enschede sloot een contract met het onbekende Doyen Sports. In ruil voor €5 mln kreeg die investeringsmaatschappij het recht op een percentage van de toekomstige transfersom van zeven spelers uit de selectie.

Daarbij stelde toenmalig eigenaar Joop Munsterman dat de club eigenaar bleef. Uit gelekte documenten bleek echter dat FC Twente het investeringsfonds moet compenseren als het een goed bod op enkele nog niet verkochte voetballers weigert. Daarmee lijkt het erop dat Doyen eigenaar is van de voetballers. Dat verzweeg FC Twente en daarmee heeft de club doelbewust de licentiecommissie van de KNVB misleid.

TV-miljarden

De licentiecommissie trok de licentie van FC Twente in december 2015 voorwaardelijk in vanwege talloze misstanden bij de club in het recente verleden, zoals fraude, financiële malversaties en onregelmatigheden bij transfers. De club dreigde te degraderen, maar in juni - na afloop van de reguliere competitie - oordeelde de beroepscommissie licentiezaken van de KNVB, dat FC Twente toch haar licentie voor het spelen van betaald voetbal kan behouden.

En de deal met Doyen? 'Je hebt de inbreng van derden hard nodig om te kunnen concurreren met grote buitenlandse competities. Kijk bijvoorbeeld eens hoeveel geld er in Engeland omgaat dankzij de tv-miljarden', zei Aldo van der Laan in december 2015 in een interview met deze krant. Van der Laan was jarenlang vicevoorzitter en ook korte tijd voorzitter van FC Twente. 'Met een spelersfonds kun je als Nederlandse club met weinig geld toch goede spelers in je selectie halen.’

Schaamte

Maar in juni vorig jaar, na de voor FC Twente gunstige uitspraak van de beroepscommissie, was Onno Jacobs, toen interim-directeur van FC Twente, duidelijk. 'Wij willen nogmaals benadrukken dat FC Twente zich schaamt voor het gevoerde beleid in de achterliggende periode. Daarover geen discussie. FC Twente heeft daarvoor ook terecht moeten boeten.'

Gevreesd werd dat FC Twente daarna een sportief zwaar seizoen tegemoet zou gaan. Dat valt wel mee. Onder meer omdat FC Twente een veelscorende spits huurt: Enes Ünal. De jonge Turk is eigendom van Machester City. En dat is weer een archetype koopclub, eigendom van Mansour bin Zayed Al Nahyan, een sjeik uit de Verenigde Arabische Emiraten.