Centrumrechts en de Vijfsterrenbeweging zijn elkaar afgelopen weekeinde via een akkoord over het voorzitterschap van het Italiaanse parlement en de senaat genaderd. Maar of er meer muziek in de samenwerking zit, is onzeker.
'Ik garandeer dat we ons nooit met de Lega zullen verbinden. Die verschilt genetisch van ons.' Nog niet zo lang geleden maakte Roberto Fico van de anti-establishmentbeweging Vijf Sterren (M5S) iedereen die het maar wilde horen duidelijk dat zijn partij niks met de gevestigde politiek te maken wilde hebben. Logisch ook, de Vijfsterrenbeweging is ontstaan uit weerzin tegen de gevestigde politiek en achterkamertjesdeals.
Maar afgelopen weekeinde sloot de organisatie tot verrassing van menig analist haar eerste compromis. Met steun van Lega en de andere centrumrechtse partijen kwam het voorzitterschap van het Italiaanse parlement in handen van Fico. En in ruil daarvoor ging het voorzitterschap van de senaat naar een politica van centrumrechts: Elisabetta Alberti Casellati van Forza Italia, de partij van zakenman-politicus Silvio Berlusconi.
Voor Berlusconi was de benoeming van Casellati 'een harde klap', zo claimt analist Fabio Fois van Barclays in een notitie. Hij had zijn zinnen gezet op de benoeming van Paolo Romani van Forza Italia, maar de Lega en de Vijfsterrenbeweging wezen die af en kozen voor de relatief onbekende Casellati. 'Berlusconi speelt vanaf nu tweede viool', concludeerde Fois.
De volgende stap is nu de vorming van een regering. President Sergio Mattarella begint na Pasen met zijn zoektocht naar een mogelijke coalitie. De akkoorden tussen de Vijfsterrenbeweging en centrumrechts zouden een opmaat kunnen zijn tot verdere samenwerking, maar 'een deal is nog ver af', aldus analist Paolo Pizzoli van ING in Milaan.
‘In de regering zitten is voor elke radicale beweging een ontnuchterende ervaring. Alle opties voor een coalitie liggen nog altijd op tafel.’
'Salvini heeft bewezen dat hij zijn woord houdt', reageerde Luigi Di Maio, dagelijks leider van de Vijfsterrenbeweging op de voorzittersakkoorden. Hij zei tegen de krant Corriere della Sera een een overeenkomst met de nationalistische Lega over een regeringscoalitie niet uit te sluiten.
Ook Lega-leider Matteo Salvini was in zijn nopjes. Hij zei in een gesprek met televisiezender Telelombardia klaar te zijn voor het premierschap, maar dat is geen halszaak voor hem: 'Wat telt is het programma van de nieuwe regering.' Als Lega de premier van een coalitie zou leveren, zou dat problematisch kunnen zijn voor Vijf Sterren. Een op de drie Italianen stemde immers voor de beweging.
Salvini begrijpt het voorstel van de Vijfsterrenbeweging niet om iedereen een basisinkomen van €780 per maand te geven, een teken dat een coalitie tussen populistisch rechts en links geen zekerheid is. Het geven van uitkeringen heeft al veel rampen veroorzaakt, aldus de leider van Lega, 'zeker in het zuiden'. In het armere Zuid-Italië stemden de meeste kiezers op M5S.
Een van de scenario's die volgens analisten nu op tafel komt, is dat Lega en Vijf Sterren een deal sluiten voor een tijdelijke coalitie, die de kieswet aanpast, zodat degene die de verkiezingen wint een fikse bonus in parlements- en senaatszetels krijgt. Dit zou de regeerbaarheid van Italië vergroten.
'Wat eerder is betiteld als 'Frankenstein-alliantie' ziet er nu uit als een reële mogelijkheid', stelde analist Lorenzo Codogno van LC Macro Advisors maandag in een notitie. Vóór de verkiezingen vreesden de financiële markten de combinatie Lega-M5S, omdat beide eurosceptisch zijn.
In de praktijk is het mogelijk dat, als Lega en Vijf Sterren eenmaal samenwerken, pragmatici bij de nationalisten op de rem trappen bij de anti-euroretoriek. 'In de regering zitten is voor elke radicale beweging een ontnuchterende ervaring', aldus Codogno. 'Alle opties voor een coalitie liggen nog altijd op tafel.'
