Hoe beleven Turken de verkiezingen? Het FD volgt deze zondag drie stemgerechtigden in Istanboel.

De dag begint vroeg in huize Hatipoğlu. Irem (24) heeft zich opgegeven als vrijwilliger bij het stembureau en moet zich om zes uur melden. Door het hele land houden extra ogen het verkiezingsproces in de gaten, gebriefd door het burgerinitiatief Oy ve Ötesi (Stemmen en Verder).

Student Sinan (20) stemt vandaag voor het eerst voor het Turkse parlement. Samen met zijn moeder loopt hij rond negen uur richting het stembureau in de wijk Etiler, terwijl ze hem instructies geeft. ‘Zorg ervoor dat je helder stempelt, en dat je de envelop goed dichtdoet.’ Verkiezingsdag is voor veel Turken een familiedag: ontbijten, stemmen, en ’s avonds met elkaar voor de tv om de uitslag te kijken.

Minderheden

Sinan Hatipoğlu geeft niets om politiek, zegt hij, maar hij maakt zich zorgen om zijn toekomst. Daarom verdiepte hij zich in de partijen en de standpunten, en kwam bij de pro-Koerdische partij HDP uit. ‘Als homo voel ik me alleen door deze partij gerepresenteerd’, beargumenteert hij zijn keuze. Zo belooft de HDP banen te creëren voor de LHBTQ+ gemeenschap in Turkije en zet zich daarnaast in voor andere minderheden in het land. Hatipoğlu’s stem is ook strategisch: ‘Ik wil dat de HDP de kiesdrempel van 10% haalt’.

Onderweg komen twee mensen langs met een box met stemmen in hun hand. ‘Mobiel stemmen’ is dit jaar voor het eerst een optie in Turkije. Ouderen en Turken met gezondheidsklachten kunnen zich van tevoren melden, zodat een team bij hen thuis langskomt. Maar dit is niet voor luie mensen. ‘Je moet een doktersverklaring overleggen’, zegt Fersat Yildirim (39). Hij leidt vandaag het verkiezingsproces in goede banen bij het partijbureau van de AP-partij in de wijk Besiktas. Hij blijft de hele dag op zijn post. Yildirim houdt de lijst bij met mobiele stemmers ‘nee, dat is iets anders dan telefonisch stemmen’ en maakt zich gereed voor het feest vanavond. ‘Natuurlijk gaat de AK-partij winnen.’

'Waanbeelden'

Recep Tayyip Erdogan is de president die Turkije nodig heeft, zegt Yildirim. ‘Hij bracht ons een modern en geciviliseerd Turkije.’ Volgens Yildirim zal Erdogan deze lijn doorzetten. Turken die nu op oppositiepartijen stemmen, hebben volgens hem waanbeelden in hun hoofd, ‘maar daar zullen ze van terugkomen zodra ze zien dat Erdogan regeert met een rechtvaardige hand’. Hij stoort zich aan het frame van dictator dat aan Erdogan geplakt wordt, vooral vanuit het Westen. Hij hoopt dan ook op meer support na de verkiezingen: ‘Europa moet de leider steunen die democratisch gekozen is door het land.’

In de metro’s van Istanboel vertonen tv-schermen vandaag de megaprojecten die onder Erdogans AK-partij uit de grond gestampt werden, afgewisseld met honden- en kattenfilmpjes. Het is een rustige dag in Istanboel, nu de verkiezingscampagne is gestopt. Emel Taş (41) strijkt neer op haar gebruikelijke lunchplek in de wijk Sishane. Geen wijn bij de maaltijd vandaag: in Turkije zijn kroegen op verkiezingsdag gesloten en mogen restaurants geen alcohol verkopen.

Oproep om te gaan stemmen

De onderneemster is net terug van vakantie. Ze volgt hiermee de oproep van vakantieresorts in Turkije, die Turkse toeristen oproepen te gaan stemmen. Vorig weekend trokken veel Turken richting de kust om de vrije dagen rondom het Suikerfeest te vieren. ‘Kom op mensen, het is tijd om naar huis te gaan’, staat op een billboard van een hotel in Marmaray. En: ‘We zijn gesloten, we zijn aan het stemmen. Stem ook, en kom daarna weer terug’, moedigt een advertentie - lege strandbedjes op de achtergrond - bij de badplaats Çeşme Turkse toeristen aan.

Gisteren was Emel Taş, een van de duizenden mensen die naar Maltepe afreisde, aan de Aziatische kant van Istanboel, om naar de speech van Muharrem Ince te luisteren. Haar stem gaat vandaag dan ook naar deze presidentskandidaat van de oppositiepartij CHP. Ze stemt voor verandering in Turkije, omdat ze zich zorgen maakt over de rechtstaat en de economische situatie in het land. Taş werkt als contentmarketeer en heeft internationale klanten. Ze zag hen afhaken door de onrust in Turkije.

Zakenklimaat

Verkiezingen helpen ook niet mee voor het zakenklimaat, zegt de onderneemster, maar vandaag is ze verwachtingsvol. ‘Ik ben geraakt door de sfeer gisteren. Duizenden mensen schreeuwden: “Het is genoeg.” Ik zag hoop in hun ogen.’ Ze verwacht niet dat de problemen in Turkije als sneeuw voor de zon verdwenen zijn als Ince president wordt. ‘Daar is tijd voor nodig. Maar het is een goede start.’ En als de uitslag voor haar tegenvalt? ‘Morgen is er weer alcohol verkrijgbaar’, lacht ze.

De stembureaus in Turkije zijn inmiddels gesloten. Volgens de Turkse kieswet mag er officieel tot 21.00 uur lokale tijd (20.00 Nederlandse tijd) niet gecommuniceerd worden over de verkiezingen. Rond 19.00 uur Nederlandse tijd was inmiddels 50% van de stemmen voor de presidentsverkiezingen geteld. Bij die tussenstand had Erdogan 56,33% van de stemmen.