Een 'merkwaardige' strategie. Zo typeert een linkse bron de aankondiging van GroenLinks om op voorhand alle begrotingen van het kabinet te gaan steunen. Je hoort de tanden knarsen. Maar officieel staat de samenwerking tussen GroenLinks, de PvdA en SP nog fier overeind. Ze hebben immers afgesproken dat iedereen vrij is zijn eigen afweging te maken.

Zo staat PvdA-fractieleider Lodewijk Asscher er ook in, liet hij de NOS weten. Het besluit van GroenLinks-voorman Jesse Klaver heeft hij te respecteren. 'Maar ik blijf wel proberen om alsnog geld voor huurders, de lage inkomens en het onderwijs te regelen.'

Klavers stunt maakt het hem er niet makkelijker op. 'GroenLinks heeft ons een wapen uit handen geslagen. Dat is gewoon een feit,' reageert een PvdA'er. 'We hebben campagne gevoerd om het kabinet zijn meerderheid te ontnemen. Maar die heeft Rutte III nu terug.'

Spelletjes

Bijzonder hoogleraar parlementaire geschiedenis Bert van den Braak verbaast zich over alle ophef. 'Het zou juist heel ongewoon zijn om een begroting niet te steunen,' zegt de Maastrichtse professor. In het verleden is zo'n tegenstem maar zeer zelden ingezet door een gevestigde partij, al komt een proteststem op de flanken wel eens vaker voor.

'Stem je tegen de onderwijsbegroting, dan zeg je in feite dat er geen geld moet gaan naar onderwijs,' stelt Van den Braak. Ondenkbaar en dus geen reële dreiging, wil hij maar zeggen. Klaver zit ook op die lijn. Tegenstemmen is een dreigement dat hij 'als puntje bij paaltje komt', niet bereid is waar te maken, zei hij tegenover de Volkskrant.

En dus wil het GroenLinks-boegbeeld af van de politieke spelletjes. Hij gaat daarin wel heel ver, vindt Gerrit Voerman, hoogleraar politieke partijen aan de Universiteit Groningen. 'De politiek gaat over tegenstellingen, waar je als oppositie baat bij hebt als je ze blootlegt. Als je daarvan afstapt blijft er weinig over.'

Concessies

Net als de PvdA vindt GroenLinks dat Rutte III tekortschiet met geld voor onderwijs, betaalbaar wonen en de minima. En er moet meer gebeuren voor het klimaat. Voerman: 'Extra concessies in de wacht slepen kan makkelijker met een drukmiddel. Dat GroenLinks ervoor kiest dat uit handen te geven lijkt mij onverstandig. En ik kan me ook niet voorstellen dat het de relatie met de PvdA ten goede komt, laat staan die met de SP.'

De expert op het gebied van politieke verhoudingen denkt dan ook dat de samenwerking op links een behoorlijke deuk heeft opgelopen. Niet alleen heeft Klavers actie de onderhandelingspositie van bondgenoot PvdA compleet afgezwakt — 'Asscher wilde zijn blackmail-potentie inzetten, maar staat nu met lege handen' — ook schiet het 'morele sausje' dat er overheen is gegoten de bondgenoten wellicht in het verkeerde keelgat.

'Met zulke uitspraken verhef je jezelf wel een beetje boven de anderen,' vindt Voerman. 'Impliciet oordeel je over partijen die hun steun wel aan voorwaarden verbinden.' De SP houdt zich op de vlakte. 'Binnen het parlement trekken we samen met GroenLinks en PvdA op, op momenten en punten dat dat effectief is.'

Profileringsdrang

Programmatisch liggen GroenLinks en de PvdA nog altijd heel dicht bij elkaar. Dat bleek in aanloop naar de Statenverkiezingen, toen de samenstellers van de stemwijzer terug moesten naar de partijen omdat er te weinig licht zat tussen de opgegeven standpunten om een stemadvies te kunnen formuleren. Maar de partijculturen liggen nog altijd behoorlijk uiteen, benadrukken insiders.

Inmiddels naderen de twee elkaar ook in de peilingen, wat voor profileringsdrang kan zorgen. Zo wil GroenLinks zich met zijn strategische ommezwaai wellicht profileren als een redelijke partij klaar voor het pluche, zegt Van den Braak. 'In die zin kun je het vergelijken met destijds hun steun aan de Kunduz-missie.'

Dat zou kunnen, beaamt Voerman aarzelend. 'Sinds de mislukte formatie in 2017 kampt GroenLinks met het imago dat zij niet durven regeren.' Toch blijft het een gok dat door de achterban heel verschillend wordt gewaardeerd.

In de kou

'Vanuit de reacties op sociale media zie je duidelijk dat bepaalde groepen zich in de kou voelen gezet', aldus Voerman. Hij wijst onder andere op de actievoerende leerkrachten en de enorme bijval die activiste Karin Spaink kreeg met de gedreigde opzegging van haar lidmaatschap. 'In de loop der jaren is GroenLinks naar het midden opgeschoven. De oude, radicalere garde is al behoorlijk uitgedund, maar ik ben benieuwd hoe dit uiteindelijk uitpakt.'

Het kan wel een boemerang blijken. Tot dusver lijkt vooral de coalitie de nieuwe strategie te kunnen waarderen. Op de coalitiegangen knalden de champagnekurken, aldus een insider tegenover BNR-verslaggever Laurens Boven: 'Aan deze oppositie heb je geen kind.'