Vooruitblikkend en verdiepend: dit is een wekelijkse dosis Europamania — alles wat je moet weten over ontwikkelingen in Europa. In deze editie: Europa en de frauderende mens, plus de mediavrijheid in Hongarije.

1. Fraude(bestrijding) in Europa: een succesverhaal

Als Olaf, de fraudebestrijdingsdienst van de Europese Commissie, met zijn jaarverslag komt, rennen we uiteraard kwispelstaartend naar de digitale postbus. Zouden de wakkere inspecteurs nog schokkend bedrog hebben ontdekt?

Het jaarverslag 2019, dat vorige week uitkwam, stelt niet teleur en biedt wederom een Alle 13 Goed-selectie uit de ongebreidelde criminele creativiteit van de mens. We noemen de illegale handel in glasaal, het in beslag nemen van 250 miljoen sigaretten, alternatieve bereidingsvormen voor biodiesel voor een gesmeerde subsidieaanvraag, subsidie voor viskwekerijen zonder dat er water in de buurt was, enzovoort, enzovoort.

En het is echt niet alleen klein krabbelwerk. Olaf geeft in het verslag een speciale vermelding aan Volkswagen. Dat kreeg een lening van €400 mln van de Europese Investeringsbank (EIB) voor de ontwikkeling van een schonere dieselmotor, maar stak dat geld deels in de sjoemeldieselmotor EA 189.

Samenvattend: de fraudebestrijders achterhaalden in 2019 €485 mln aan onterecht uitgekeerde subsidies (ter vergelijking: in dat jaar gaf de EU €148,2 mrd uit), openden 223 onderzoeken en raadden lidstaten en EU-instanties 254 keer aan stappen te zetten teneinde sjoemelaars aan te pakken. Verder waarschuwde Ville Itälä, de directeur-generaal van Olaf, dat de fraude bij milieu- en duurzaamheidsprojecten toeneemt. Opletten dus, vanwege de EU-klimaatambities.

... en in welke lidstaat is de rot het grootst?

Waar gaat het nu het meeste mis? De Olaf-statistieken laten zien dat nationale autoriteiten lang niet altijd in actie komen als de fraudebestrijder daar een voorzet toe doet. De dienst wil beter gaan begrijpen waarom dat zo is. Een deel van het antwoord is er al: justitie in een lidstaat is niet verplicht om een Olaf-aanbeveling op te volgen, de EU is geen superstaat. Tussen 2015 en 2019 kreeg Nederland zeventien keer een bericht uit Brussel. Dat leidde in tien keer tot een onderzoek, en in drie gevallen tot een aanklacht.

Andere lidstaten scoren soms hoger, soms lager. In Slowakije ontdekte justitie in de periode 2015-2019 zelf 1947 onregelmatigheden, die betrekking hadden op 21% van de EU-gelden. Daarmee steekt het land ver boven de andere lidstaten uit.

Europamania in je mailbox?

Wil je deze Europa-nieuwsbrief elke week per mail ontvangen? Schrijf je dan hier in. En hier zijn eerdere afleveringen.

Olaf zelf suggereerde de Slowaakse autoriteiten in 13 gevallen op te treden. Roemenië kreeg 40 aanbevelingen, Hongarije 43. Saillant: de Olaf-aanbevelingen voor de regering van premier Orbán hadden betrekking op 3,93% van het totaalbedrag aan EU-steunbetalingen aan Boedapest.

Andere landen scoren veel lager (Nederland 0,05%, Roemenië 0,35%, Bulgarije 0,33%).

Uiteraard zetten Orbáns critici de schijnwerpers op het hoge percentage. De Hongaarse regering wijst voor een verklaring naar grote fraudezaken die al liepen voordat Orbáns regering in 2010 aan de macht kwam. De aanleg van metrolijn 4 in Boedapest is er een van.

Kabinetschef Gergely Guylás bevestigde daarnaast dat Hongarije geen facturen naar Brussel had gestuurd waar Olaf eerder om had gevraagd. Het betreft een fraudeonderzoek naar de aanbesteding van straatverlichting, waarbij een bedrijf van een schoonzoon van Orbán is betrokken.

Europarlementariër Katalin Cseh van oppositiepartij Momentum vroeg afgelopen week aandacht voor een nieuw schandaal rond een parlementariër van regeringspartij Fidesz. Die kreeg EU-steun voor de verbouwing van zijn landgoed om er toeristen te kunnen ontvangen. Journalisten troffen er geen ontvangstcentrum aan.

... en nu we het toch over Hongarije hebben...

Voor zover de Olaf-rapportage in Hongarije donderdag tot discussie leidde, was er vrijdag plotseling een debat over een heel ander thema: vrije media. Deze zomer kreeg de Hongaarse regering de controle over de nieuwssite Index.hu, waarna de redactie opstapte. Een zware slag voor de onafhankelijke berichtgeving in Hongarije. Kranten zijn al grotendeels in handen van de regering of haar vrienden.

Maar nu dreigt Klubrádió, een regeringskritisch radiostation, per februari 2021 zijn licentie te verliezen. Volgens de Hongaarse mediaraad (nauw verbonden met de regering) heeft Klubrádió de mediawet overtreden. Daarbij gaat het over sponsoring van programma's en te uitbundige advertenties. Vanwege de overtredingen krijgt de radiozender niet automatisch verlenging van zijn licentie, maar moet het meedoen aan een aanbestedingsprocedure voor de frequentie.

De Hongaarse overheid wist het bereik van de zender al eerder flink te reduceren. In 2012 gingen nog duizenden Hongaren de straat op omdat ze Klubrádió wilde redden; zelfs Hillary Clinton, destijds minister van buitenlandse zaken van de VS, kwam voor de zender op.

Het station overleefde. Maar terwijl uitzendingen vroeger in heel Hongarije te beluisteren vielen, bleef dat de laatste jaren beperkt tot Boedapest.

Directeur Richard Stock van het radiostation zei vrijdag het besluit van de Mediaraad te zullen aanvechten. Klubrádió zet alles op alles om toch nog een zendvergunning te krijgen.

Critici van Hongarije dringen vanwege Klubrádió wederom aan op Europees protest bij de regering-Orbán. Daar zit de zakenman-filantroop George Soros achter, zei Boedapest zaterdag nog maar eens.

De regering richt haar pijlen inmiddels ook op migratiespecialist Gerald Knaus van de denktank ESI. Knaus is een van de waarnemers die erop hamert dat de EU te lankmoedig omgaat met Hongarije (lees hier een analyse waarom dat een probleem is).

Waar moeten we deze week op letten?

• Vandaag is de EU-China-top, via videoverbinding. Lees het verhaal van FD-correspondent Ria Cats, en dit artikel van FD-correspondent Gerben van der Marel.

• Voorzitter Ursula von der Leyen van de Europese Commissie komt woensdag met de jaarlijkse 'State of the Union'-toespraak. Die gaat over de strategie van de Commissie en de kernthema's waar 'Brussel' zich op wil richten.

• Vicevoorzitter van de Commissie Frans Timmermans, verantwoordelijk voor de Green Deal, licht donderdag de aangescherpte klimaatdoelstellingen van de Commissie toe (lees ter voorbereiding het verhaal van FD-correspondent Mathijs Schiffers).

• Donderdag komt het Hof van Justitie van de EU met een arrest over de Europese sancties tegen het Russische staatsolieconcern Rosneft vanwege de annexatie van de Krim door Rusland. Rosneft eist dat ze van tafel gaan.

• Italiaanse regio's gaan zondag en maandag naar de stembus. En er is een referendum over het verlagen van het aantal parlementariërs.

Luisteren naar Europamania?

Europamania is ook een podcast van FD en BNR! Met @connorclerx, @RiaCats, @MJSchiffers, @jessepinster en @HanDirk. Aflevering 4 van jaargang 2: Eilanden waar je hoofdpijn van krijgt.

Meer lezen?

De vraag Hoeveel kost dat nu eigenlijk, het opbreken van de EU? Frankrijk en Duitsland zouden minder schade lijden dan Nederland, en zeker minder dan de lidstaten in Midden- en Oost-Europa, staat in dit artikel.

Nieuw geld De lidstaten klagen over hun afdracht aan de EU-begroting. Wat is de meest voor de hand liggende EU-taks om de druk op de nationale contributie te verlichten? De vooraanstaande economen Jean Pisani-Ferry en Clemens Fuest keken ernaar en wezen op CO₂-rechten.

Brexit means... Het stof is na Boris Johnsons ondermijning van de brexitafspraken met de EU nog niet neergedaald. Lees deze analyse ter overdenking. En deze. De Europese auto-industrie slaat — opnieuw — alarm.

Alles rustig? Turkije is voor nu even klaar met het zoeken naar olie in de Middellandse Zee. Hoe nu verder? De Griekse regering investeert in wapens. En luister naar deze podcast.

FD Europamania wordt geschreven door Han Dirk Hekking.Volg ook onze FD-Brusselaars Ria Cats en Mathijs Schiffers. Heb je opmerkingen of nieuws? Laat het weten via feedback@fd.nl. Tot volgende week!