Vier multinationals die het broeikasgas CO₂ in een leeg gasveld voor de Nederlandse kust willen opslaan, gaan daar eind deze maand subsidie voor aanvragen. Volgens schattingen kan die subsidie op zo'n €1,5 mrd uitkomen.
Vier multinationals, waaronder Exxon en Shell, gaan subsidie aanvragen voor CO₂-opslag in een gasveld onder de Noordzee. Deze subsidie is omstreden, omdat het een enorm bedrag is voor iets dat op deze schaal nog nooit is gedaan. Wereldwijd zijn er minder dan 25 actieve grote projecten voor CO₂-opslag. Het zogeheten Porthos-project in de Noordzee moet echt een doorbraak vormen voor Europa.
CO₂ wordt afgevangen uit het rookgas dat vrijkomt bij verbranding van fossiele brandstoffen. Via pijpleidingen wordt dit vervoerd naar, in dit geval, een leeg gasveld. In Rotterdam is eerder al jaren gewerkt aan Road, ook een project om CO₂ onder de zeebodem op te slaan. Ondanks €150 mln aan toegezegde subsidie, waarvan zo'n 10% is uitgekeerd, kwam Road niet tot stand.
Shell, ExxonMobil, Air Liquide en Air Products doen met Porthos dus een tweede poging. Ze zullen daarvoor aanspraak maken op subsidies voor vergroening van de Nederlandse energievoorzieningen (SDE). Tot nu toe gingen deze gelden vooral naar de aanleg van zonneweides en windturbines. Vanaf 24 november kunnen bedrijven ook subsidie aanvragen voor het afvangen en opslaan van CO₂, ofwel CCS (carbon capture and storage).
De subsidieaanvraag wacht nog op de laatste handtekeningen, zeggen woordvoerders van zowel Shell als ExxonMobil. Maar het is evident dat de aanvraag er komt. Vorige maand werd bekend dat de Europese Commissie er een subsidie van €102 mln aan wil verstrekken. Als de bedrijven subsidie aanvragen, is de kans groot dat ze het geld ook krijgen, zeggen betrokkenen tegen het FD.
Opslag in een gasveld moet voorkomen dat er CO₂ in de lucht komt. Afgelopen zomer schreef minister Eric Wiebes van Economische Zaken en Klimaat dat de overheid sinds 2008 ongeveer €4,5 mrd heeft uitgekeerd aan SDE-subsidie. Met die miljarden is zo'n 42 megaton CO₂-uitstoot bespaard.
Porthos moet, als alles goed gaat, in vijftien jaar zo'n 37 megaton aan CO₂-uitstoot besparen. Met een subsidie van naar schatting dus zo'n €1,5 mrd. 'CCS is goedkoper dan vrijwel alle andere maatregelen', aldus een woordvoerder van Shell.
'Het is een technisch experiment, en dus ook een maatschappelijk experiment. Of het gaat lukken, daar moet je vraagtekens bij plaatsen', zegt Ebel Kemeling van adviesbureau MJ Hudson Spring over Porthos. 'Dus dit kan een politieke schietschijf worden.'
Hij vraagt zich af of CO₂-opvang 'de nieuwe biomassa is'. Energiebedrijven kregen miljardensubsidies om houtkorrels te verbranden in kolencentrales. Daar kwam steeds meer verzet tegen. Bijstook leidt ook tot CO₂-uitstoot en tegenstanders wezen er op dat in Noord-Amerika bomen werden gekapt om in Nederlandse kolencentrales te verdwijnen.
Verzet tegen bijstook reikte tot aan politiek Den Haag. Deze zomer besloot de regeringscoalitie geen nieuwe subsidies meer te verstrekken voor de verbranding van houtige biomassa in centrales. Kemeling: 'Ook nu spelen we miljarden naar de grote bedrijven toe.'
De CO₂-opvang wordt straks voor een groot deel gefinancierd door huishoudens, via de Opslag Duurzame Energie (ODE), die elk huishouden in Nederland betaalt. Ook wind- en zonprojecten worden met die opslag gefinancierd. Alleen was met zon en wind al wel ervaring, waar Porthos onontgonnen terrein is. En geld voor CO₂-opvang gaat niet naar wind- en zonprojecten.
Alex Kaat, hoofd public affairs bij branchevereniging Holland Solar, vreest dat de subsidieruif straks deels leeg is voordat zonneparken aan de beurt zijn. 'Dit is het spook voor veel zonneparkontwikkelaars', zegt hij over CCS. Daarbij zijn het produceren van groene stroom en het opvangen van CO₂ ongelijke technieken, zegt Kaat. De Opslag Duurzame Energie is bedoeld voor opwek van groene energie. CO₂-opvang levert geen energie, maar vangt uitstoot af. Zijn conclusie: 'Het is eigenlijk oneerlijke concurrentie. Of in elk geval is de vergelijking tussen opwek van energie en de afvang van CO₂ al snel arbitrair.'
Toch lijkt zeker dat CCS er gaat komen. Afvang en opslag van CO₂ staat als doelstelling in het Klimaatakkoord. Zonder CO₂-opvang haalt Nederland zijn klimaatdoelstellingen niet. Voor voorzitter Olof van der Gaag van de Nederlandse Vereniging voor Duurzame Energie had CO₂-opvang 'niet onze voorkeur, maar het is een acceptabel compromis. Uiteindelijk heb ik CO₂ liever onder de grond dan in de lucht.'
Kemeling is voorstander van CO₂-opvang, maar niet met SDE als financiering. De subsidie veronderstelt dat we weten en kunnen afwegen wat CCS kost. 'Het is nog nooit bewezen. Niet op deze schaal, niet in gasvelden', zegt hij. 'Het is een slag in de lucht.'
