Vooruitblikkend en verdiepend: dit is de wekelijkse dosis Europamania — alles wat je moet weten over ontwikkelingen in Europa. In deze editie: bestormingen, inteelt en corruptie.
1. Oud nieuws: Europees parlement bestormd
Kon Donald Trump nog twitteren, en was hij nog recalcitranter dan anders, dan had hij de bezetting van het Capitool vorige week vast 'de beste bestorming ooit' genoemd. Maar dat is natuurlijk Amerikaanse overdrijving. Wij in Europa weten met parlementaire bezettingen ook van wanten (zie 'Washington' niet als een 'ver-van-ons-bedshow', waarschuwde politicoloog Cas Mudde, wijzende op extreemrechtse politici in Europa). Een korte terugblik:
2020 Berlijn
Tienduizenden critici van het Duitse coronabeleid en extreemrechtse activisten meldden zich vorig jaar op de laatste zaterdag van augustus in Berlijn voor een grote demonstratie. Enkele honderden mensen braken door een afzetting en voerden actie op de trappen van het parlement, maar wisten daar niet binnen te komen. Onbegrijpelijk dat mensen zich voor het karretje hebben laten spannen door 'vijanden van de democratie en politieke agitatoren', vond president Frank-Walter Steinmeier.
2020 Belgrado
Betogers tegen het coronabeleid van president Vucic wisten in juli 2020 het Servische parlement te Belgrado binnen te dringen. Vucic had vóór de verkiezingen (die werden geboycot door de oppositie) de coronarestricties enorm versoepeld, maar scherpte ze vlak daarna weer fors aan.
Ook in oktober 2000 bestormden Serviërs het parlement, om president Slobodan Milosevic af te zetten. Met een hoofdrol voor de bulldozer van Ljubisav Djokic.
2006 Boedapest
In september 2006 bezetten boze Hongaren staatszender MTV in Boedapest. Aanleiding was het nieuws dat premier Gyurscány had gelogen over de grote problemen met de overheidsfinanciën. Gyurscány had eerder dat jaar de verkiezingen gewonnen. De oppositie, onder leiding van een zekere Viktor Orbán, zette na het schandaal grote demonstraties op. Op 23 oktober kwam het bij de viering van de Hongaarse revolutie van 1956 tot grote onlusten. Orbán kreeg de regering niet weg, maar won de verkiezingen in 2010. Hij heeft sindsdien de macht niet meer afgestaan.
2002 Den Haag
Na de moord op Pim Fortuyn op 6 mei 2002 bestormden diens sympathisanten het Binnenhof in Den Haag (lees de terugblik van FD-redacteur Jean Dohmen). Verder doken vaak boze boeren bij het Binnenhof op. Bij protesten tegen het stikstofbeleid probeerden ze in 2019 en 2020 meerdere malen het Binnenhof met hun tractoren te bereiken. In 2019 forceerden boeren de deur van het Groninger provinciehuis. Een jaar later constateerden ze dat die actie weinig had opgeleverd.
1981 Madrid
Luitenant-kolonel Antonio Tejero van de Guardia Civil gijzelde in 1981 gedurende 22 uur het Spaanse parlement. Zijn optreden schokte de jonge Spaanse democratie, maar leidde tot niets. Tejero kreeg een celstraf van veertig jaar opgelegd, waarvan hij er vijftien uitzat. Toen Catalaanse politici in 2017 dreigden de onafhankelijkheid uit te roepen, liet de inmiddels hoogbejaarde Tejero nog eens van zich horen. Tijd dat het leger ingrijpt, vond hij. De extreemrechtse houwdegen dook in 2019 weer op, bij de herbegrafenis van dictator Franco.
1972 Brussel
Boeren hebben meer wapens dan tractoren. In 1972 lieten de Waalse broers Happart bij een protest een stier, kippen en varkens los in het gebouw van de Belgische Senaat in Brussel. José Happart maakte later naam als activist bij de strijd om de Voerstreek. Hij schopte het tot minister van landbouw en parlementsvoorzitter van Wallonië (lees dit verhaal over curieuze voorvallen in het Belgische parlement).
Europamania in je mailbox?
Wil je deze Europa-nieuwsbrief elke week per mail ontvangen? Schrijf je dan hier in. En hier zijn eerdere afleveringen.
2. Europese bestuurders en inteelt
Nu we het toch over democratie en de relatief recente Europese politieke geschiedenis hebben, valt het oog op een curieus artikel die het Amerikaanse NBER eind 2020 publiceerde. Sebastian Ottinger en Nico Voigtländer belichten daarin de interactie tussen bestuurskwaliteiten van Europese vorsten, inteelt en institutionele belemmeringen.
Wat betreft de tweede factor: van de Habsburgers is bekend dat hun kin doordat ze in huwelijken betrekkelijk weinig genetische variatie zochten, een problematische vorm aannam. Ondanks de nadelen in de omgang hoefde dat geen negatieve bestuurlijke gevolgen te hebben; Karel V bestuurde een wereldrijk waar de zon nooit onderging.
Een van zijn nazaten, de Spaanse koning Carlos II, was evenwel minder gelukkig. Voigtländer en Ottinger herinneren eraan dat Carlos pas op zijn vierde begon te spreken, en pas op zijn achtste kon lopen. Hij stierf kinderloos in 1700. Inteelt werd hem (en de Spaanse Habsburgers) noodlottig, zo stelde de Belgische krant De Standaard vorig jaar nog eens.
Voigtländer en Ottinger stellen vast dat de inteelt bij de heersende dynastieën in Noord-Europa tussen de 15de en 18de eeuw fors toenam. Tegelijkertijd groeide ook de invloed van actieve parlementen. En dat behoedde Noord-Europese staten voor de bestuurlijke nadelen van inteelt, aldus het duo.
3. De afwikkeling van een schandaal
De Oostenrijkse politicus Heinz-Christian Strache, de voorzitter van de extreemrechtse FPÖ, kwam in 2019 in opspraak. In een heimelijk opgenomen gesprek op Ibiza belooft hij een Russin overheidsopdrachten in ruil voor financiële steun.
De Oostenrijkse regering crashte door het filmpje, en de FPÖ verloor bij de verkiezingen van 2019 fors. Maar wie zat er achter de video? In december hield de Duitse politie het vermoedelijke brein aan in Berlijn. Oostenrijk heeft om uitlevering gevraagd.
Strache heeft altijd ontkend dat hij met het filmpje werd afgeperst, en dat hij dronken was toen hij (urenlang) zat te hengelen om geld. Maar de focus van de kwestie is nu op het politieonderzoek komen te liggen. Geen politicus is tot op heden aangeklaagd, en dat heeft mede te maken met politieke inmenging in het onderzoek, zo meldden Oostenrijkse media vorige week.
Waar moeten we deze week op letten?
• Maandag is de 2021-editie van 'One Planet Summit' (een initiatief van Frankrijk uit 2017) in Parijs. Dit keer gaat het over biodiversiteit (lees het FD-interview met EU-klimaatchef Frans Timmermans uit december dat dit thema deels belicht).
• De EU gaat dinsdag en woensdag virtueel de ruimte in, dat wil zeggen op die dagen is de Europese ruimtevaartconferentie.
• Het Hof van Justitie van de EU komt donderdag met een arrest dat voortkomt uit de uitbreiding van een varkenshouderij in Echt-Susteren. De organisatie Varkens in Nood claimt dat de gemeente het inspraak- en bezwaarrecht ten onrechte heeft ingeperkt, en stelt dat dit heel vaak gebeurt.
• Voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen is vrijdag met haar vicevoorzitters in Lissabon voor de traditionele officiële aftrap van het nieuwe EU-voorzitterschap. Lees hier de prioriteiten van Portugal.
• Wie wordt de nieuwe partijvoorzitter van het CDU? Zaterdag moeten we het weten. Lees het verhaal van FD-correspondent Gerben van der Marel.
Meer lezen (en luisteren)?
Overburen De brexitellende stapelt zich op bij vissers en exporteurs (lees het verhaal van FD-correspondent Mathijs Schiffers). Soms ging het VK bij de onderhandelingen met Brussel willens en wetens niet in op Europese coulance, meldden Britse media zondag. Het Europees Parlement spreekt maandag in de handelscommissie over de eind vorig jaar gesloten deal met het VK. Hier nog een podcast die deels over brexit gaat. En de Franse polemist Eric Zemmour vindt dat de Britten hebben gewonnen.
Duży brat Een journalist bij de Poolse staatszender TVP kreeg de opdracht een oppositiepoliticus met een drone te intimideren. Dat weigerde hij. Lees hier een analyse over de machtsstrijd in de Poolse regering over de Europese meerjarenbegroting. Ondertussen blijft de campagne tegen rechters onverminderd voortduren.
De beer De EU moet mede in het licht van het aankomend presidentschap van Joe Biden haar strategie richting Rusland bijstellen, stelt Marc Franco in een analyse voor het Egmont Instituut. Lees ook deze analyse over Rusland en Oekraïne.
Geheugen De Sloveense premier Janez Jansa baarde opzien door in november Trump te feliciteren met diens 'verkiezingsoverwinning'. Jansa, vanaf juli EU-voorzitter, is die felicitaties nu vergeten, zo bleek zaterdag uit een ruzietje met Europarlementariër Sophie in 't Veld.
Pecunia Ierland en Nederland blijven de belangrijkste locaties voor het ontwijken van Amerikaanse belastingen, stelt dit onderzoek opnieuw vast.
FD Europamania wordt geschreven door Han Dirk Hekking.Volg ook onze FD-Brusselaars Ria Cats en Mathijs Schiffers. Heb je opmerkingen of nieuws? Laat het weten via feedback@fd.nl. Tot volgende week!
