Het kabinet werkt aan een stappenplan voor een weg uit de lockdown, maar de Denktank Coronacrisis van de Sociaal Economische Raad kijkt al verder.

Maandag overhandigt de speciale coronadenktank van het adviesorgaan een trits aanbevelingen voor het herstelbeleid aan het kabinet. 'Het is cruciaal dat we hier nu alvast over gaan nadenken', zegt SER-voorzitter Mariëtte Hamer. 'We moeten deze periode goed benutten zodat we na vaccinatie weer snel uit de startblokken kunnen.'

Bijkomend voordeel: door burgers te betrekken bij de toekomstplannen krijgen zij het perspectief waar sommigen nu zo naar snakken. 'Het duurt allemaal zo lang en mensen worden moedeloos', weet Hamer. 'Het hebben over de volgende fase geeft mensen weer energie.'

De denktank, die de expertise bundelt van onder meer de planbureaus, sociale partners, kennisinstituten en DNB bestaat alweer bijna een jaar, zegt Hamer met lichte verbazing. 'Vrij snel nadat de sociale partners voor het eerst met het kabinet om tafel gingen over de steunpakketten kwamen wij met al de organisaties bijeen.' Met als doel: een integrale strategie voor een snelle herstart na uitdoving van het virus. Dat plan kwam er, maar het virus was niet weg. Nu lijkt er eindelijk wat licht aan het einde van de tunnel te gloren.

Waar ligt uw grootste zorg?

'Dat we te lang wachten. We lopen voortdurend een stapje achter. Nu is het zaak dat we niet wachten tot alle maatregelen zijn opgeheven maar alvast gaan kijken wat ons te doen staat. Om een paar dingen te noemen: benut de lessen die we hebben geleerd over digitalisering in de zorg, onderwijs en de publieke dienstverlening in de verbetertrajecten die daar toch al nodig waren. En koppel het herstel van de crisis aan duurzaamheidsdoelstellingen: zie dat niet als twee aparte investeringsstromen.'

U roept het kabinet om de financiële steun door te zetten en waar nodig op te voeren. Is het zinvol om de huidige steunpakketten door te trekken tot eind 2021?

'Dat valt moeilijk te voorspellen. Want je hoopt natuurlijk dat het vanaf de zomer beter gaat. Blijf steunen zolang het nodig is. Wanneer het niet langer nodig is, vertraag je de economie eerder dan dat je stimuleert. Maar ook bij het afbouwen is maatwerk nodig. We zien sommige bedrijven gelukkig weer vooruit plannen, terwijl de kleine ondernemer, sommige winkeliers, de horeca en de cultuur het erg moeilijk hebben. Daar is de nood heel hoog en daar moet langere tijd aandacht naar blijven uitgaan.'

U vraagt speciale aandacht voor de binnensteden.

'Daar maakt online winkelen het moeilijk voor de kleine winkelier, een ontwikkeling die al langer gaande is maar door de crisis is versterkt. In Rotterdam trekt de gemeente daarom samen op met ondernemers om de winkelstraten aantrekkelijk te houden, door met hen te kijken welke nieuwe activiteiten ze kunnen ontplooien. Gemeenten en Kamers van Koophandel moeten met kleine winkeliers in gesprek over hoe zij hun zaak weer op de rails kunnen krijgen, wat ze met hun assortiment kunnen en welke mensen zij in de toekomst nodig hebben. Daar moeten mkb-steunpunten voor komen.'

Keren we ooit terug naar hoe het was? Of moeten we onze kinderen een andere opleiding adviseren?

'Dat laatste is wat wij al langer zeggen: belangrijk is dat jongeren meer voor technische vakken gaan kiezen en voor tekortsectoren zoals het onderwijs en de zorg. De eerste vraag is in welke type samenleving willen wij wonen. Daarom zeggen wij: investeer in zaken die duurzaamheid en gelijke kansen bevorderen.

Er zijn ook dingen die we noodgedwongen anders zijn gaan doen vanwege corona, waarvan een deel zal overblijven. Ik denk bijvoorbeeld dat veel restaurants hun concept zo zullen aanpassen dat zij naast het dineren in de zaak ook afhaalmaaltijden blijven aanbieden. Hetzelfde geldt voor thuiswerken. Ik verwacht niet dat we straks allemaal vijf dagen thuis zullen blijven werken maar waarschijnlijk wel meer dan in het verleden. Hoe gaan we dat dan inpassen?'

Naarmate de crisis langer duurt groeit de psychische druk, signaleert u.

'Vooral bij jongeren zien we dat de maatregelen erg zwaar vallen. Maar naarmate het langer duurt, neemt de mentale moeheid bij iedereen toe. Daarom stellen we voor dat gedragswetenschappers een concreet plan gaan maken voor die laatste maanden, over hoe we de mentale gezondheid kunnen bevorderen.

Het is een hobbelig pad naar herstel en er zijn voortdurend dompers. Daarom moeten we opletten dat we met elkaar niet in een zwart gat duiken. Want als we één ding weten is het: hoe somberder we worden, hoe slechter het met ons én de economie gaat. En dat kunnen we ons niet permitteren.'