Een steunpakket van €8,5 mrd moet de door corona opgelopen leerachterstanden bij studenten en scholieren helpen wegwerken. 'Dit is ongekend in aard en omvang', aldus onderwijsminister Arie Slob woensdag bij de presentatie van het kabinetsplan. Een gemiddelde basisschool krijgt komend schooljaar €180.000 voor extra hulp voor leerlingen, bij middelbare scholen is dat €1,3 mln. Daarnaast krijgen alle studenten volgend studiejaar 50% korting op het collegegeld.

Onderwijsexperts en belangenorganisaties spreken over een substantiële investering. 'Fijn dat er een basisplan met middelen ligt waaruit blijkt dat Den Haag echt in onderwijs wil investeren', zegt Danielle Woestenberg van vakbond CNV Onderwijs.

Sinds de eerste 'intelligente lockdown' vorig jaar maart hebben scholen in het basis- en het voortgezet onderwijs weken tot wel maanden de deuren moeten sluiten. Officieel staat de teller op ruim zestig dagen, maar veel scholen zijn vaker dicht geweest door zieke leerkrachten of quarantainemaatregelen. Ook studenten in het vervolgonderwijs volgen hun opleiding al maanden vooral vanuit huis en kunnen moeilijk stage lopen. Zij lopen daardoor maximaal een halfjaar vertraging op, aldus onderwijsminister Ingrid van Engelshoven in een toelichting.

Maatwerk

Hoe groot de achterstanden precies zijn, is onbekend. Onderzoek laat zien dat een achterstand van enkele maanden in een schoolloopbaan kan uitgroeien tot een achterstand van meer dan een jaar. Het demissionaire kabinet heeft tot nu toe al ruim €535 mln uitgegeven aan extra hulp voor scholen, maar dat is volgens de twee bewindspersonen niet genoeg.

Omdat de situatie bij scholen en kinderen verschillend is — sommige kinderen lopen veel achter, anderen heel weinig — is maatwerk het sleutelwoord. Scholen kunnen een eigen programma samenstellen met maatregelen die bewezen effectief zijn, zoals intensieve begeleiding door vakleerkrachten.

Middelbare scholen krijgen vanaf september een bonus als ze brede brugklassen vormen met meerdere niveaus, zodat leerlingen langer de tijd krijgen om te kijken welk niveau ze aankunnen. Daarnaast krijgen basis- en middelbare scholen de mogelijkheid om in de zomervakantie les te geven, na school of in het weekend. Leraren die hieraan willen meewerken, krijgen dan extra betaald. Ook kunnen scholen extra studenten en onderwijsassistenten inhuren.

Steun duurt 2,5 jaar

Hoewel het kabinet demissionair is, loopt de extra steun 'in ieder geval 2,5 jaar door', benadrukt Slob. Scholen met leerlingen die voor de coronacrisis al meer hulp nodig hadden, krijgen verhoudingsgewijs meer geld. Door corona is de kansenongelijkheid tussen leerlingen nog verder opgelopen.

Naast de €8,5 mrd voor steunmaatregelen maakt het ministerie structureel €645 mln per jaar beschikbaar voor hbo- en wo-opleidingen. Doordat in juni meer leerlingen zijn geslaagd en minder jongeren kiezen voor een tussenjaar, is het aantal studenten fors toegenomen. Met het extra geld kunnen onderwijsinstellingen meer personeel aannemen en studenten beter begeleiden. Ook krijgen universiteiten eenmalig €162 mln om 20.000 jonge wetenschappers meer tijd te geven om te promoveren.

Praktijk

Experts reageren enthousiast op de plannen, maar hebben tegelijkertijd nog veel vragen over de uitvoering. Zo moeten scholen zelf een plan opstellen met effectieve maatregelen. Niet elke school heeft daar tijd voor en weet wat werkt, merkt Margreet de Vries van brancheorganisatie EDventure, die scholen ondersteunt. 'Belangrijk is dat daar wel regie op komt, bijvoorbeeld vanuit het ministerie. Anders is er een risico dat scholen in zee gaan met externe partijen met onvoldoende kennis.'

Hoogleraar onderwijsbestuur Melanie Ehren van de VU raadt scholen aan om eerst de achterstanden in kaart te brengen en daar de maatregelen op af te stemmen. 'We weten dat individuele begeleiding van de eigen leerkracht werkt, maar dat is vaak niet haalbaar vanwege het lerarentekort. Sommige scholen kiezen daarom voor extra onderwijsassistenten.'

Belangrijk is ook dat scholen de extra ondersteuning aanbieden op school, omdat veel leerlingen anders snel afhaken, aldus Ehren. 'Bijles na school of een zomerschool is vrijwillig en dan bereik je niet altijd de groep die het echt nodig heeft.' Ook het apart zetten van kinderen die extra steun nodig hebben, kan stigmatiserend werken. 'We zien dat sommige leerlingen op de basisschool terugkomen met faalangst en gedragsproblemen. Als je deze leerlingen isoleert, help je ze niet om weer bij de klas aan te haken.'

'Dit is een belangrijke stap'

'Substantiële bedragen', zo noemt Douwe Bilder van onderwijsstichting Delta De Bilt het steunpakket van €8,5 mrd van het kabinet. Hij vindt het positief dat scholen zelf een plan op kunnen stellen. Op die manier kunnen leerkrachten meebeslissen over de besteding van het geld, legt hij uit. 'Zo komt het geld terecht bij oplossingen waar het team in gelooft.'

Bilder is werkzaam bij tien basisscholen in Bilthoven, die onderling sterk van elkaar verschillen. Sommige leerlingen floreerden de afgelopen maanden, anderen zaten met drie broertjes en zusjes in een kleine flat met een laptop voor het hele gezin. 'Alle scholen hebben achterstanden opgelopen, maar op sommige scholen is wel meer te doen. Je moet dus ongelijk investeren.'

Hoewel Bilder blij is met het steunpakket, mist hij een langetermijnvisie. 'Dit pakket is symptoombestrijding van problemen die door de coronacrisis zijn ontstaan. Maar we hebben ook te maken met een lerarentekort en dalende onderwijskwaliteit, bijvoorbeeld met geletterdheid. We moeten ook de onderliggende problemen oplossen.'