Vooruitblikkend en verdiepend: dit is de wekelijkse dosis Europamania — alles wat je moet weten over ontwikkelingen in Europa. In deze editie: de sky is the limit voor de nieuwe Europese superjager, plus verwikkelingen rond Orbán en mini-Orbán.
1. Komt de nieuwe Europese superjager op tijd van de grond?
Als Nederland gevechtsvliegtuigen nodig heeft, koopt het die meestal in de VS, zoals de F16 en nu de F35. Maar er zijn ook Europese toestellen op de markt. Vroeger had je bijvoorbeeld de Tornado (een project van Duitsland, Italië en het VK dat nog steeds vliegt). Verder doorkruisen de Eurofighter Typhoon (van een Brits-Duits-Italiaans-Spaans consortium) en de Rafale van het Franse Dassault het luchtruim.
Deze laatste twee vliegtuigen zijn zo rond 2040 aan vervanging toe. Omdat het ontwikkelen van nieuwe vliegtuigen veel tijd vergt, praten Frankrijk en Duitsland al sinds 2017 over een opvolger. Recent schoof Spanjeaan om mee te praten over een toestel dat weinig inspirerend de 'New Generation Fighter' heet, onderdeel van FCAS, een afkorting van het al even fantasievolle Future Combat Air System.
Het slechte nieuws is dat de onderhandelingen over de NGF moeizaam verlopen. De Duitse bondskanselier Angela Merkel en de Franse president Emmanuel Macron spraken begin februari over het initiatief, maar raakten het toen niet eens. Bij nieuw overleg, vorige week, kwam het ook niet tot een akkoord.
Europamania in je mailbox?
Wil je deze Europa-nieuwsbrief elke week per mail ontvangen? Schrijf je dan hier in. En hier zijn eerdere afleveringen.
Dat komt door een verschil van mening over het intellectueel eigendom van het nieuwe toestel, en wie wat mag doen bij de bouw. Het FCAS-project kost zo'n €100 mrd, en moet zowel een bemand gevechtsvliegtuig, als een nieuw softwaresysteem en een onbemand toestel opleveren. Maar het Franse Dassault claimt ten minste de helft van het werk bij de productie van het bemande toestel, en daar maken de Duitse vakbonden en dus ook de politiek zich zorgen over.
Een van de vragen die op tafel ligt: wie maakt een demonstratietoestel? Mag Dassault er eentje bouwen, op basis van de Rafale? Of gaat Airbus dat doen, op basis van de Eurofighter? Of mag de Spaanse partner Indra er een ontwikkelen? Dat klinkt als een mooi Europees compromis, maar gaat natuurlijk extra geld kosten.
Bondskanselier Merkel stelde eerder dat de Duitse industrie 'op een tevredenstemmend niveau moet kunnen deelnemen.' Een eerder dispuut, over wie de motor maakt, is wel opgelost. Die zal komen van een joint venture van het Franse Safran en de Duitse MTU.
... Want er zijn kapers op de kust
Ondertussen voelen de ruziënde partners de hete adem (nou ja, de hete uitlaatgassen dan) van een Brits-Frans-Italiaanse concurrent: de Tempest. Dat nieuwe vliegtuig is een project van British Aerospace, Rolls-Royce, het Italiaanse Leonardo en de Europese raketsysteemontwerper MBDA (klik vooral even het gloedvolle filmpje aan).
Ondanks de tegenwind gaat de FCAS gewoon door, schatte analist Dominic Vogel van de Berlijnse denktank SWP in januari in. Frankrijk, Spanje en Duitsland kunnen zich het simpelweg niet veroorloven om het project te laten klappen, stelt hij, anders zitten ze met achterhaalde toestellen.
2. Brusselse sores met Orbán...
De Europese Commissie is volgens sommigen dan wel minder actief met inbreukprocedures tegen lidstaten, dat verhindert 'Brussel' niet om elke maand met een lijstje waarschuwingen en dergelijke richting de hoofdsteden te komen. Donderdag was het weer zo ver.
We noteerden weer een hoop zondaren. Drie zaken trokken extra aandacht. Ten eerste maande de Commissie Hongarije tot het opvolgen van een arrest van het Hof van Justitie van de EU over een wet die het non-gouvernementele organisaties in Hongarije het leven zuur maakt. De regering van premier Viktor Orbán krijgt twee maanden de tijd hierop te reageren.
Ten tweede: ook op het vlak van het Europese migratierecht doet Hongarije niet wat is afgesproken. Hongarije weigert asielverzoeken van mensen die zich aan de grens melden in behandeling te nemen; zo'n verzoek indienen kan alleen bij Hongaarse ambassades. Dat is in strijd met de EU-asielregels, vindt Brussel (het Europese grensbewakingsagentschap Frontex heeft zijn werk in Hongarije voorlopig opgeschort).
Nog meer Hongaarse sores? Zeker. Brussel begint een inbreukprocedure tegen Hongarije omdat het land bij een stemming bij de VN tegen aanbevelingen van de Wereldgezondheidsorganisatie over cannabis stemde, terwijl de EU-lidstaten in november juist hadden besloten voor te stemmen. En dat was een bindend besluit.
De bedoeling van de stemming was om het medicinale gebruik van cannabis makkelijker te maken. Behalve Hongarije stemden ook China en Rusland tegen.
Nu zit Hongarije vaker in het kamp van die twee grootmachten. Hongaarse steun voor Rusland leidde er eind januari ook al toe dat de EU niet unaniem de arrestatie van de Russische oppositieleider Aleksej Navalny en het politiegeweld bij demonstraties vóór Navalny veroordeelde.
... en met de mini-Orbán
Het Hongaarse gedrag werpt soms de vraag op of Hongarije al niet met één been buiten de EU staat. Daarbij constateren Brusselaars bezorgd dat Orbán navolgers krijgt. Neem de Sloveense premier Janez Jansa. Jansa kon bij de Sloveense verkiezingen van 2018 rekenen op Hongaarse steun. Sommigen noemen hem inmiddels, gezien zijn nauwe banden met Boedapest, de Sloveense 'mini-Orbán'; anderen houden het op 'Maarschalk Twito', vanwege Jansa's uitbundige gebruik van socialmediaplatform Twitter.
Jansa overleefde vorige week nog krapjes een vertrouwensstemming. Op dezelfde dag publiceerde website Politico een artikel over de aanhoudende, felle kritiek van Jansa op Sloveense media. Die zou daarmee een angstcultuur scheppen. De premier vond van niet, en haalde fel uit naar de Politico-journalist Lili Bayer: allemaal leugens, stelde hij op Twitter.
Na Jansa's felle uithaal, kreeg hij de volle laag in Brussel, bijvoorbeeld van vicevoorzitter Frans Timmermans van de Europese Commissie. Ook Europarlementariër Guy Verhofstadt kwam voor de journalist op. De journalist negeerde al onze antwoorden, reageerde Jansa.
De Twitter-accounts van de Sloveense regering en de woordvoering daarvan, publiceerden daarna zelf maar de antwoorden. En ze begonnen zelfs een online campagne tegen nepnieuws. Onder meer de Süddeutsche Zeitung was het doelwit, vanwege dit artikel.
Waar moeten we deze week op letten?
• De EU-ministers van buitenlandse zaken komen maandag en dinsdag bijeen. Ze hebben het onder meer over de Russische oppositieleider Navalny en sancties tegen Rusland.
• Lekker actueel: dinsdag is er bij denktank Bruegel een webinar over de bescherming van werknemers in de platformeconomie. Juist vorige week bepaalde het Britse hooggerechtshof dat chauffeurs van Uber 'workers' zijn en geen zelfstandigen.
• De EU-regeringsleiders spreken elkaar donderdag en vrijdag. Op de agenda: het coronavirus en de vaccindiscussie.
• Het Hof van Justitie van de EU krijgt donderdag advies hoe om te gaan met de Hongaarse 'anti-Soros-wet'.
• De Brusselse denktank CEPS brengt donderdageen webinar over klimaatbeleid in Turkije, Rusland en Oekraïne.
Meer lezen (en luisteren)?
Coronablues Kort nadat het contract van AstraZeneca met de EU nauwelijks bleek te verschillen van dat met het Verenigd Koninkrijk (lees het verhaal van FD-correspondenten Ria Cats en Mathijs Schiffers), publiceerde Die Zeit een gesprek met de felbekritiseerde voorzitter van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen. Verrassendste vraag: speelt u Candy Crush?
Uncle Joe 2.0 BNR's Bernard Hammelburg analyseerde in Café Europa de impact op Europa van Joe Biden.
Comeback Gaat voormalig EU-brexitonderhandelaar Michel Barnier (70) weer de Franse politiek in? Met parlementariërs van de conservatieve Les Républicains gaat hij een 'patriottische en Europese werkgroep' opzetten, melden Franse media.
Weer die pijplijn De Duitse president Steinmeier sprak met de Rheinische Post en kwam ook te spreken over de Russische gaspijpleiding Nord Stream 2, de oorlog en 'het grotere plaatje', zoals het staatshoofd het noemde. Dat leidde tot woede in (de wijde omgeving van) Kiev. Lees ter overdenking ook dit stuk.
FD Europamania wordt geschreven door Han Dirk Hekking. Volg ook onze FD-Brusselaars Ria Cats en Mathijs Schiffers. Heb je opmerkingen of nieuws? Laat het weten via feedback@fd.nl. Tot volgende week!
