Corona brengt de aangekondigde vernietiging van banen door robotisering en de opkomst van kunstmatige intelligentie in een stroomversnelling. Daarvoor waarschuwt advieskantoor McKinsey donderdag in een nieuwe studie naar de toekomst van werk.

De noodzaak om fysiek afstand te houden op het werk is een nieuwe factor, met blijvende gevolgen voor de werkgelegenheid in sectoren waar mensen dicht op elkaar moeten zitten, zoals de horeca, winkels, kantoren, fabrieken, restaurantkeukens en distributiecentra. Consumenten en bedrijven hebben hun gedrag veranderd en dat zullen ze na corona maar gedeeltelijk terugdraaien, verwachten de onderzoekers.

Volgens McKinsey zullen 10% tot 35% meer werkenden voor 2030 op zoek moeten naar een andere baan dan het bedrijf voor de pandemie voorzag. Mensen met de zwakste positie op de arbeidsmarkt — laagopgeleiden, minderheden, vrouwen en jongeren — zijn daarbij in het nadeel.

Uitstervende beroepen

Het aantal werkenden dat de — nog veel grotere — stap moet zetten naar een heel ander beroep groeit gemiddeld met 12% ten opzichte van de verwachtingen voor corona. Het gaat vooral om lager betaalde banen waar steeds minder vraag naar is, zoals kantoorbediendes, kassamedewerkers en keukenhulpen. Volgens het rapport ziet het er nu naar uit dat één op de zestien werkenden voor 2030 van beroep moet wisselen.

Het feit dat corona zo'n grote hap neemt uit het aantal laaggeschoolde banen maakt omscholing extra moeilijk. Meer dan de helft van de laagste beloonde werknemers die hun baan verliezen, moeten switchen naar een baan die beter betaalt - en hogere eisen stelt aan hun praktische en sociale vaardigheden. Voor de crisis was dat maar 6%.

Thuiswerken

De conclusies berusten op onderzoek in de zeven grootste economieën plus Spanje. Samen vertegenwoordigen deze landen 60% van de wereldeconomie. Binnen deze groep is de pijn ongelijk verdeeld. In de VS stijgt het aantal mensen dat een ander beroep moet vinden met 28%. In Duitsland is dat 21%, maar in Spanje slechts 7% en in India helemaal niet.

Dat heeft te maken met de structuur van de economie. Zo is het Verenigd Koninkrijk met zijn grote diensteneconomie kwetsbaar voor het verdwijnen van banen in de detailhandel, restaurants en kantoren. Thuiswerken heeft een groter potentieel dan elders, omdat er zo veel kantoren zijn. Minder mensen op kantoor betekent echter minder mensen die koffie en sandwiches afhalen, zodat in die bedrijfstak minder werk overblijft.

Zakenreizen

Volgens Sven Smit, die leiding geeft aan MGI, McKinseys's interne denktank, laat de overgang naar thuiswerken zien hoe snel bedrijven en maatschappij zich aanpassen. 'We hebben vijf dagen gedaan over een ingrijpende maatschappelijke verandering die anders tien jaar had geduurd.' Het rapport schat dat 20% tot 25% van de werkenden drie tot vijf dagen per week thuis kan werken.

Dit heeft potentieel ingrijpende gevolgen voor de vastgoedsector, zakenreizen en de inrichting van stadscentra. McKinsey gaat ervan uit dat minstens 20% van de zakenreizen permanent wegvalt, nu bedrijven hebben ontdekt dat virtuele vergaderingen net zo efficiënt kunnen zijn. Bovendien investeren ze reeds volop in hulpmiddelen om het nog natuurlijker te maken.

Een andere ontdekking met blijvende impact is de digitaal gestuurde 'bezorgeconomie'. Die geeft het webwinkelen vleugels en levert banen op in distributiecentra en de bezorging, maar kost winkelbediendes en obers hun baan. Metingen laten zien dat 50% tot 80% van de consumenten wegens het gemak aan dit gedrag zal vasthouden.