Vooruitblikkend en verdiepend: dit is de wekelijkse dosis Europamania — alles wat je moet weten over ontwikkelingen in Europa. In deze editie: kernenergie is best wel duurzaam, juridische zorgen voor Ursula von der Leyen en Brits-Europese vaccinprikjes.

1. Kernenergie is duurzaam, en dus... EU-steun!

Is kernenergie duurzaam en dus aan te prijzen als klimaatbeleid uit de Europese Green Deal? Die vraag zingt al een tijdje in Brussel rond. Frankrijk, Slowakije, Hongarije, Polen, Roemenië, Slovenië en Tsjechië vinden alvast van wel. De zeven landen stuurden er de Europese Commissie recent een brief over.

Alle technologieën die kunnen leiden tot klimaatneutraliteit (het EU-doel voor 2050) verdienen actieve ondersteuning, vinden de zes. Eerder had Brussel nog niet veel zin om op kernenergie het predikaat 'duurzame investering' te plakken. Frans Timmermans zei vorig najaar tegen het FD dat Brussel niks tegen kernenergie heeft. Maar ja, de kosten, en dat afval...

Financiering en subsidiëring van kerncentrales is dus ingewikkelder. En dat is onfortuinlijk voor de fans van nucleaire energie: nieuwe centrales kosten sowieso handenvol geld. De bouw ervan verloopt traag (de centrale Olkiluoto 3 in Finland bijvoorbeeld had al moeten draaien in 2009 maar...).

Voor de zeven landen is kernenergie evenwel belangrijk vanwege al draaiende centrales (neem Frankrijk, Hongarije), of grote plannen daarvoor (bijvoorbeeld Polen, Tsjechië). Ze hopen dus dat Brussel wat toegeeflijker is (vorige week kwam al uit dat gas wat gunstiger in de Brusselse boeken kan komen).

En kernenergie? Persbureau Reuters meldde afgelopen weekeinde dat het gemeenschappelijk onderzoekscentrum van de EU (JRC) in een advies al wat positiever is gestemd.

2. Rechtszaak dreigt voor Ursula von der Leyen...

Pak Hongarije en Polen vóór 1 juni aan voor het schenden van de rechtsstaat, of anders stappen we naar het Hof van Justitie van de EU in Luxemburg. Dat ultimatum kreeg Ursula von der Leyen, voorzitter van de Europese Commissie, vorige week op haar bord vanuit het Europees Parlement. De oproep was ondertekend door leiders van de christendemocratische, sociaaldemocratische, liberale groene en linkse fracties in de volksvertegenwoordiging.

Dat ergernis in het parlement over de trage reactie van de Commissie op onder meer de vervolging van Poolse rechters over de Brusselse Beliardstraat klotst, is al een tijdje bekend. Ook binnen de Commissie klinkt dat voorzitter Von der Leyen een krachtig signaal naar Warschau en Boedapest zou blokkeren.

De Tweede Kamer nam vorige week een motie van CDA'er Anne Kuik en D66'er Jan Paternotte aan die de regering oproept om de Commissie te verzoeken in actie te komen. Die kreeg de steun van een grote meerderheid van de Kamer; PVV, FvD en de SGP stemden tegen.

Doel van zowel de Haagse motie als de oproep van het Europees Parlement, is dat Von der Leyen werk maakt van het zogeheten rechtsstaatmechanisme. Daarmee kan de Commissie lidstaten die de democratie ondermijnen EU-subsidies ontzeggen. Deze regels zijn al van kracht, maar Polen en Hongarije vroegen bij het EU-Hof om vernietiging.

Vicevoorzitter Vera Jourova van de Commissie suggereerde recent dat er snel een uitspraak ligt, en dat Brussel dan ook snel kan schakelen. Maar Von der Leyen is dus volgens menigeen een obstakel. Academici en rechterlijke organisaties riepen de Commissievoorzitter zondag opnieuw op in actie te komen.

... en Maarschalk Twito doet ook in video's

Inmiddels zijn de Fidesz-partij van de Hongaarse premier Viktor Orbán en zijn bondgenoot uit Polen, de regeringspartij PiS, een campagne begonnen tegen D66-Europarlementariër Sophie in 't Veld. De twee partijen vinden dat In 't Veld bezig is met een heksenjacht.

Het Europees Parlement had het afgelopen vrijdag ook al aan de stok met een medestander van Orbán, de Sloveense premier Janez Jansa (ook bekend als Maarschalk Twito, vanwege zijn activiteiten op sociale media). Er was een hoorzitting geagendeerd om te praten over de mediavrijheid in Slovenië. Jansa's benadering van de media sorteerde recent veel kritiek (lees het verhaal van FD-correspondent Mathijs Schiffers).

Maar toen Jansa drie video's wilde laten zien, liep de hoorzitting in het honderd. Voorzitter In 't Veld had geen trek in de filmpjes, zij en de aanwezige politici wilden een debat. Vervolgens verliet Jansa de online hoorzitting. De voorman van de liberale fractie, de Roemeen Dacian Ciolos, hield de Sloveen nog voor dat het parlement geen zaaltje voor obscure propagandafilms is.

Jansa, die enkele jaren geleden journalisten 'prostituees' noemde, accepteert geen preken van 'overbetaalde bureaucraten', liet Maarschalk Twito weten. En Jansa begon te zwatelen over hoe Slovenië meer dan dertig jaar had gevochten voor democratie. Onze dictator was erger dan die van jullie, reageerde Ciolos.

3. Brits-Europese vaccinprikjes deel 37

Zonder Brits onderzoeksgeld was dat AstraZeneca-vaccin er niet gekomen — The Daily Telegraph meldde afgelopen weekeinde serieus dat Londen dat Brussel in het voortdurende vaccinconflict nog eens onder neus wil wrijven. Een zinloos verhaal natuurlijk — zonder Europese subsidies was het Pfizer-vaccin er niet gekomen, en zo kunnen we nog wel even verder gaan.

Feit blijft dat het VK geen vaccins naar de EU heeft geëxporteerd. Maar dat kan veranderen! The Sunday Times meldde zondag (zoals de naam van de krant suggereert) dat het Verenigd Koninkrijk vaccins die over zijn, best wel wil delen met Ierland. Dat is niet alleen filantropie, maar Londen zou er ook de Europese eenheid mee kunnen ondergraven, zo haalde de krant een Britse minister aan.

De EU is trouwens ook goed bezig voor de buren (weliswaar aan de andere kant), bleek uit een tweet van Commissievoorzitter Von der Leyen. Ze wees erop dat de Unie landen net buiten de EU-grens te hulp is geschoten.

Europamania elke week in je mailbox?

Wil je deze Europa-nieuwsbrief elke week per mail ontvangen? Schrijf je dan hier in. En hier zijn eerdere afleveringen.

Waar moeten we deze week op letten?

• Vanmiddag: een presentatie bij het Jacques Delors Centre in Berlijn over het boek The politics of bad options, over de eurocrisis. Dit is wat het FD erover schreef.

• Later vanmiddag: wat is de schade van de brexit tot nu toe? Daarover gaat een webinar, onder meer opgezet door denktank CER.

• EU-klimaatchef Frans Timmermans spreekt dinsdag bij de FT Climate Capital Summit.

• Instituut Clingendael biedt woensdageen online debat over de stand van zaken in het toetredingsproces van Servië tot de EU.

Meer lezen?

Botsing Europese bedrijven zitten klem tussen China en de VS, schreef deze krant zaterdag. Lees ook deze analyse.

Ondermijning EU-lidstaat Kroatië werkt mee aan een illegaal project waarmee de Republika Srspska, onderdeel van Bosnië-Herzegovina, zonder de vereiste goedkeuring van de federale regering in Sarajevo een Russische raffinaderij van gas voorziet, zo melden Bosnische media.

Op herhaling De Duitse ratificatie van het coronaherstelfonds Next Generation EU is opgeschort door het Duitse Constitutionele Hof. Lees deze analyse en dit draadje. Kritiek komt er van het doorgaans conservatieve Handelsblatt.

Nepnieuws Ben je kritisch over het Russische Spoetnik-vaccin? Dat levert je een stroom negatieve berichten in Oekraïne en de Baltische staten op, belicht deze rapportage.

Baantjesjagers The Good Law Project, een Britse non-gouvernementele organisatie, stapt naar de rechter vanwege benoemingen bij nieuwe overheidsinstanties. Londen negeerde daarbij de juiste procedure voor dit soort ambten. Dat riekt naar vriendjespolitiek, vindt de organisatie.

FD Europamania wordt geschreven door Han Dirk Hekking.Volg ook onze FD-Brusselaars Ria Cats en Mathijs Schiffers. Heb je opmerkingen of nieuws? Laat het weten via feedback@fd.nl. Tot volgende week!