Een rechtbank in Taranto heeft maandag na een proces van vijf jaar de broers Fabio en Nicola Riva tot celstraffen van 22 en 20 jaar veroordeeld voor de langdurige vervuiling door het staalconcern Ilva. Volgens de rechtbank heeft de familie Riva jarenlang veel te weinig gedaan gedaan tegen de enorme verontreiniging van de omgeving.

De Riva's hadden Ilva in eigendom in de periode 1996-2012. Volgens hun advocaat stak Ilva in die periode kapitalen in maatregelen om de uitstoot van zware metalen te reduceren, maar de rechter oordeelde dat het concern zeer nalatig is geweest bij het voldoen aan de milieuregels.

Volgens een onderzoek uit 2016 ligt het aantal gevallen van longkanker in de nabijheid van het staalcomplex 30% hoger dan wat gebruikelijk is. Werknemers van het bedrijf lopen een fors hogere kans op bepaalde vormen van kanker.

Ook politici moeten de cel in

Los van de Riva's veroordeelde de rechtbank een reeks voormalige directieleden van Ilva tot lange celstraffen. Bij het proces stonden 47 personen terecht, onder wie ook ambtenaren en politici. Een prominente bestuurder was Nicola Vendola, een centrumlinkse politicus die tot 2015 voorzitter van het regionale bestuur van Apulië was.

De rechter legde hem een celstraf van drieënhalf jaar op, omdat Vendola de regionale milieudienst onder druk zette om kritische inspectierapporten af te zwakken. De chef van die milieudienst kreeg een gevangenisstraf van twee jaar.

De meeste veroordeelden zeiden maandag het vonnis niet te accepteren. Ze kunnen nog in beroep.

Rechter laat beslag leggen op fabriekscomplex

De rechter oordeelde maandag tevens dat de staat beslag moet leggen op het gehele terrein. Maar dat gebeurt pas als hogere rechters het vonnis definitief bevestigen. Sowieso blijft Ilva voorlopig staal produceren.

Ilva ontstond ooit als initiatief van de Italiaanse overheid om het economisch achtergebleven zuiden te ontwikkelen. Het was ooit de grootste staalproducent van Europa, met een productie van tien miljoen ton staal per jaar. Maar in 2012 legde justitie de productie formeel stil wegens de enorme vervuiling.

Het staalbedrijf mocht evenwel van de regering blijven produceren, in ruil voor investeringen in milieumaatregelen. Ilva veroorzaakte dan wel enorme overlast, het bedrijf gaf ook aan 20.000 mensen direct en indirect werk.

ArcelorMittal worstelde met rol als redder van Ilva

In 2018 bereikten de Italiaanse regering en staalgigant ArcelorMittal een deal over de overname van het verlieslatende Ilva. Maar de onzekerheid over het voortbestaan van het staalconcern in Taranto bleef. ArcelorMittal, dat €1,8 mrd betaalde voor het bedrijf, gaf eerst een baangarantie van vijf jaar aan het personeel.

Maar uiteindelijk achtte het bedrijf toch een forse ontslagronde noodzakelijk om het bedrijf weer winstgevend te krijgen, en om de verwachte investeringen in milieumaatregelen à €1,1 mrd op te kunnen brengen. Daar bleven de partijen over touwtrekken.

Eind 2020 kreeg Italië via Invitalia, een staatsvehikel voor economische ontwikkeling, in ruil voor €400 mln een belang in Ilva. De bedoeling is dat de staat uiteindelijk via een nieuwe kapitaalinjectie in 2022 de meerderheid krijgt in Acciaierie d’Italia, de vennootschap waarin Italië en ArcelorMittal Ilva onderbrengen.

ArcelorMittal, het staatsbedrijf Fincantieri en ingenieursbureau Paul Wurth Italia meldden in april dat ze een overeenkomst hebben gesloten voor vergroening van de staalproductie in Taranto, met vermindering van de schadelijke emissies. Met die vergroening zouden banen bij Ilva behouden kunnen blijven, en kan het bedrijf zijn functie als toeleverancier voor de Italiaanse verwerkende industrie blijven uitoefenen.