Vooruitblikkend en verdiepend: dit is de wekelijkse dosis Europamania — alles wat je moet weten over ontwikkelingen in Europa. In deze editie: moet de ECB wentelwieken aanschaffen? En verder: de rechtsstaatafbraak in Polen en een chocoladekoekjesdiscussie in Duitsland.
1. Helikoptergeld, komt u maar!
Gooi geld uit een helikopter als de economie in een deflatoire spiraal raakt. Ben Bernanke, de oud-president van de Amerikaanse Federal Reserve, opperde dat idee in 2002 (maar Milton Friedman identificeerde in 1969 de mogelijkheden van een helikopter voor monetair beleid als eerste).
De Europese Centrale Bank (ECB) beschikt voor zover bekend niet over helikopters, maar voert al jaren een ruim monetair beleid. Toch komt de inflatiedoelstelling voor de middellange termijn (2%) maar moeizaam binnen bereik. Vandaar dat af en toe de discussie over helikoptergeld oplaait (lees hier een blog uit 2020 van FD-collega Marcel de Boer, die veel over het thema publiceerde).
De inflatie trekt nu wat aan, maar blijft volgens de ECB nog altijd verwijderd van zijn doelstelling. Dus wees de Franse Conseil d'Analyse Économique (CAE), een onafhankelijke adviesraad, onlangs op het bestaan van helikopters en wat je ermee kunt doen. Het CAE-trio Martin, Monnet en Ragot, denkt dat de ECB-helikopter zo'n €120 mrd over de EU moet uitstrooien om de inflatie van 1,5% naar 2% te krijgen.
Voordat u denkt ruimer te kunnen gaan wonen: de drie voorzien een bedrag van ten minste €385 per persoon, waarbij kinderen onder de 15 jaar om onduidelijke redenen volgens hen niet meer dan de helft krijgen.
... maar in Duitsland geldt een vliegverbod
Ten oosten van Straatsburg krijgen ze natuurlijk een rolling van dit soort praatjes (zeker omdat Berlijn het geld zelf al laat rollen, voor Duitse begrippen dan). Juist vorige week waarschuwde Bundesbank-chef Jens Weidmann in een gesprek met de zakenkrant Handelsblatt dat de ECB zijn ultrasoepele monetaire beleid maar eens moet matigen. 'De noodsituatie is snel voorbij', zei Weidmann.
Op zich maakt hij zich over inflatie niet al te veel zorgen, vertelde hij de krant. Als die in Duitsland flink stijgt, heeft dat ook te maken met de tijdelijke btw-verlaging in 2020, aldus de Bundesbank-chef. Wel vindt hij dat de prijs van wonen beter in het inflatiecijfer moet neerslaan (lees hier een recent verhaal van FD-redacteur Daan Ballegeer en ESB-redacteur Yrla van de Ven over dit thema).
Nu noemden Martin, Monnet en Ragot de inzet van ECB-helikopters al een maatregel in uiterste noodgevallen. Verder zijn ze zich bewust van Duitse gevoeligheden. Ze keren zich in hun notitie tegen het kwijtschelden van staatsleningen die de ECB nu in handen heeft, en (speciaal voor Jens Weidmann?) stellen ze dat het toevoegen van helikoptergeld 'als monetair beleidsinstrument de aanhoudende toename van opkoopprogramma's, met hun mogelijke bij-effecten kan beperken'.
De Duitsers bij de Franse centrale bank moesten er evenwel niets van hebben. 'Veel te complex en nooit uitgeprobeerd', reageerde gouverneur Francois Villeroy de Galhau van de Banque de France (BdF) op de suggestie. Hij vreest een gat op de balans van de ECB. De BdF wees het idee al vorig jaar in een notitie van de hand omdat het instrument de geloofwaardigheid van de euro zou ondermijnen.
2. De Poolse sloopkogel zwaait door
Dat de conservatief-rechtse regering van Polen vanwege inbreuken op de rechtsstaat op ramkoers ligt met het Hof van Justitie van de EU en de Europese Commissie, is bekend. Vorige week zette Warschau ook de juridische sloopbal in om de relatie met het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) en dus de Raad van Europa kapot te maken.
Het Constitutioneel Hof in Warschau, dat onder controle staat van de regering, besloot namelijk een arrest van het EHRM over de bevoegdheid van rechters bij het Poolse hof, als 'non-existent' te kwalificeren. Met andere woorden: het hof in Straatsburg denkt dat het recht heeft gesproken, maar dat arrest bestaat voor ons niet.
Dat komt neer op een besluit om oorlog te voeren tegen het EHRM, en daarmee ook tegen het Hof van Justitie van de EU, reageerde bijvoorbeeld de Nederlandse rechter Kees Sterk. Juridisch treedt Polen op deze manier uit Europa, vindt hij.
Het Constitutioneel Hof is op dit moment de leidende kracht van de Poolse regering om het primaat van Europees recht en het Hof van Justitie van de EU boven de nationale Poolse rechter aan te vallen. Het Poolse hof heeft hiervoor meerdere zaken lopen.
De Poolse ombudsman Adam Bodnar, die binnenkort zijn bureau moet leegruimen, is een van de tegenkrachten (lees deze analyse over de situatie in Polen van Rick Lawson). Bodnar begon twee keer een zaak tegen rechters van het Constitutioneel Hof; één wees het hof dinsdag af. Een poging van de regering om een vervanger voor Bodnar te benoemen, mislukte vorig week.
De EU-ministers van Europese zaken spreken elkaar dinsdag over de gang van zaken in Polen en Hongarije.
3. Chocoladekoekjesdebat loopt hoog op
In Nederland heet de moorkop tegenwoordig chocoladebol, en zijn er meer gebaksoorten van naam gewisseld. Duitsland beleeft nu een discussie over de correcte benaming van koekjes, om precies te zijn de chocoladekoekjes van de firma Bahlsen. Voor generaties Duitsers waren 'Afrika'-biscuitjes met een laag chocolade erop een begrip.
Bahlsen zegt de koekjes destijds Afrika te hebben genoemd vanwege de cacao uit Afrika. Maar de koekjesbakker kreeg bij een reclameplaatje van de koekjes dermate negatieve reacties op social media, dat het bedrijf besloot de koekjes om te dopen tot “Perpetum”, naar het Latijnse woord perpetuus (onafgebroken).
Wat heeft de naam Afrika nou met racisme te maken? vroegen sommige koekjesconsumenten zich dan weer af. Anderen haalden er, zoals zo vaak, de oorlog bij. Bahlsen, dat toen niet alleen koekjes maakte maar ook proviand voor de Wehrmacht, bediende zich net als andere familiebedrijven bij de zwartste pagina's uit de Duitse geschiedenis royaal van dwangarbeiders.
We betaalden die dwangarbeiders net zo goed als de Duitse werknemers, claimde Verena Bahlsen, van de nieuwe generatie, in 2019. Dat bleek 'genuanceerder' te liggen, en ze moest haar woorden corrigeren en een onderzoek beginnen.
Maar tot zover de relletjes. Aan de koekjes, wat voor naam er ook op het etiket staat, verandert niets. Alhoewel: de nieuwe Perpetum-verpakking bevat 30% minder koekjes, terwijl Bahlsen de prijs niet met dat percentage heeft verlaagd.
Europamania elke week in je mailbox?
Wil je deze Europa-nieuwsbrief elke week per mail ontvangen? Schrijf je dan hier in. En hier zijn eerdere afleveringen.
Waar moeten we deze week op letten?
• De Zweedse premier Stefan Löfven verliest maandag mogelijk een vertrouwensstemming.
• Ursula on tour: voorzitter Von der Leyen van de Europese Commissie doet de lidstaten aan waarvan Brussel de coronaherstelplannen heeft gewogen en goed bevonden. Dinsdag is Von der Leyen in Rome, Riga en Berlijn, woensdag in Parijs en Brussel (bij de Belgische regering).
• Denktank Bruegel neemt woensdag bij een webinar de herstelplannen onder de loep. Ook op woensdag: een webinar bij denktank EPC over EU-kandidaatlidstaat Albanië.
• Donderdag en vrijdag vergaderen de EU-regeringsleiders. Over het coronabeleid, en over de relatie met Rusland en Turkije. En over het migratiebeleid (er komen weer meer mensen aan op Lampedusa en Wit-Rusland laat migranten en vluchtelingen ongemoeid de grens met Litouwen oversteken). Vrijdag is er dan ook nog een eurotop.
• Zondag is de tweede ronde van regionale verkiezingen in Frankrijk. De eerste draaide uit op een teleurstelling voor president Emmanuel Macron en Marine Le Pen van Rassemblement National.
Meer lezen (en luisteren)
Koud noch warm Armin Laschet, de lijsttrekker van de CDU bij de Duitse verkiezingen in september, wil streng zijn jegens China, maar wil geen koude oorlog.
Af door de zijdeur Een paar weken geleden trad de onbuigzame Edwin Poots aan als leider van de Noord-Ierse unionistische partij DUP. Hij is alweer weg na een revolte binnen de DUP. Hoe nu verder?
Comeback Donald Tusk, voorzitter van de Europese christendemocraten, oud-voorzitter van de Europese Raad en oud-premier van Polen, plant een terugkeer in de Poolse politiek.
Voor straks Zaterdag was de eerste plenaire vergadering van de conferentie voor de toekomst van Europa. In de podcast Café Europa van Haagsch College discussieerden PvdA-Kamerlid Kati Piri en Europarlementariër Sophie in 't Veld over de conferentie.
Exportproduct De kou is voorlopig uit de lucht in het eeuwige staatssteungeschil Boeing-Airbus (lees het verhaal van FD-correspondent Ria Cats). De Amerikaanse president Biden zou zo tevreden zijn over EU-handelscommissaris Dombrovskis, dat hij hem mee wilde nemen naar Washington.
FD Europamania wordt geschreven door Han Dirk Hekking.Volg ook onze FD-Brusselaars Ria Cats en Mathijs Schiffers. Heb je opmerkingen of nieuws? Laat het weten via feedback@fd.nl. Tot volgende week!
