Na de overwinning in de geruchtmakende klimaatzaak tegen Shell wil Milieudefensie ook andere bedrijven dwingen de uitstoot van broeikasgassen te verminderen. Rabobank staat 'zeer hoog' op de lijst, meldt de milieuorganisatie. De vereniging onderzoekt ook of bestuursleden van ondernemingen als Rabobank persoonlijk aansprakelijk kunnen worden gesteld voor klimaatschade door hun bedrijf.

Voor zestig bedrijven zijn dossiers in voorbereiding. Een dertigtal daarvan ontvangt na de jaarwisseling 'een laatste waarschuwing', zegt directeur Donald Pols in een toelichting. Ze krijgen dan een aangetekende brief, met de eis en een ultimatum om aan het klimaatakkoord van Parijs te voldoen. Bedrijven die zich daar niet aan houden, worden mogelijk gedagvaard voor een nieuwe klimaatzaak. Te beginnen bij de grootste spelers.

Dominante positie in landbouw

Rabobank staat vanwege zijn dominante positie in de landbouw 'in de top 5' om desnoods via de rechter te worden aangesproken, evenals Pensioenfonds ABP, ING Bank en zuivelverwerker FrieslandCampina. 'Onze focus ligt op de financiële sector en op sectorale en internationale systeemspelers', aldus Pols. Door de financiers van mondiaal vervuilende bedrijvigheid aan te pakken, verander je ook de keten, is het idee.

Pols: 'In een ideale wereld hoeven we niet naar de rechter. Maar de noodzaak is zulks dat we bereid zijn dat te doen.' Er is budget voor, claimt Pols. De belangenorganisatie hoopt met het Shell-vonnis in de hand voldoende druk te kunnen zetten. 'We zijn letterlijk al twintig jaar in gesprek met Rabobank over klimaatverandering. Er verandert nauwelijks iets', zegt hij.

Volgens Pols kan Rabobank het Shell-vonnis niet naast zich neerleggen. 'Rabo heeft wat ons betreft een zware inspanningsverplichting om de uitstoot door bijvoorbeeld ontbossing en boeren met de helft te reduceren. Doe je niets, dan dreigt onrechtmatig handelen.'

In een lastig parket

Rabobank zit met zijn focus op het boerenbedrijf in een lastig parket. Aan de ene kant wil het bankbedrijf verduurzamen, aan de andere kant moet het financiële risico's klein houden. Daar zit grote spanning op. Intensieve landbouw en megastallen passen goed binnen de risicomodellen van de bank, maar minder bij het huidige maatschappelijke klimaat. Met 85% marktaandeel is Rabobank de belangrijkste financier van de Nederlandse agro-industriële sector. Het overgrote deel daarvan is intensieve landbouw.

Het verbaast Rabo's directeur duurzaamheid en klimaat Bas Rüter niet dat Milieudefensie de bank in het vizier heeft. 'We zijn allang een doelwit van Milieudefensie, samen met Extinction Rebellion en Greenpeace.' Leden van de radicale actiegroep Extinction Rebellion beklommen in februari uit protest tegen milieuschade door de landbouw het Rabo-hoofdkantoor. Greenpeace meldde vorige week de staat te dagvaarden, omdat die te weinig zou doen tegen stikstofuitstoot van met name de landbouw.

Met elke klant in gesprek

'We zien hun acties als een aanmoediging, want we hebben hetzelfde doel: verduurzaming', zegt Rabo-directeur Rüter. Hij wijst op veranderingen bij Rabo. 'Bij de financiering van opwekking van energie zijn we dankzij onze focus op projectfinanciering van windparken en zonnepanelen al voorbij de doelen voor 2040. En we zijn gestart met het prijzen van leningen aan melkveehouders op basis van hoe biodivers een bedrijf is.'

De rechter veroordeelde Shell onder meer, omdat het concern zijn klanten niet aanspoorde tot duurzaamheid. 'Wij zijn met elke klant in gesprek over duurzaamheid en analyseren hoe het duurzamer kan', zegt Rabo-directeur Rüter. Daarin loopt de bank voorop, meent hij. Hij wijst op de inspanningen van boeren. 'De Nederlandse landbouw heeft zich gecommitteerd aan de doelen van het Nederlandse klimaatakkoord. Wij helpen hen om de klimaatdoelen uiterlijk in 2030 te bereiken.'

Liever dialoog en opbouwende kritiek

In plaats van een rechtszaak prefereert FrieslandCampina 'samenwerking, dialoog en opbouwende kritiek'. Het zuivelconcern meldt het klimaatakkoord van Parijs te onderschrijven en hard te werken aan het verminderen van zijn uitstoot.

Milieudefensie heeft voor de komende periode meerdere scenario's gereed om haar doelen te bereiken. Via de politiek ijvert ze voor de invoering van een wettelijke klimaatplicht voor bedrijven om het klimaatakkoord van Parijs na te leven. 'Dat geeft iedereen duidelijkheid', zegt Pols. 'Rechtszaken veroorzaken voor iedereen veel onzekerheid.' Milieudefensie staat ook niet te springen om een nieuwe rechtszaak. De zaak tegen Shell nam drie jaar voorbereiding en twee jaar procederen in beslag. De procesgang kostte de actiegroep €2 mln, een kwart van het jaarbudget.

Volgende week: De worsteling van Rabobank met milieu en landbouw.