Vanaf 2027 moeten Spaanse schepen vol waterstof aanleggen in de haven van Rotterdam. In Zuid-Spanje worden momenteel voor €3 mrd twee groene waterstoffabrieken gebouwd die over vier jaar allebei moeten draaien. Samen moeten ze zorgen voor een reductie van zes miljoen ton CO₂ per jaar, ongeveer de jaarlijkse uitstoot van drie miljoen auto’s.

De fabrieken zijn van oliemaatschappij Cepsa, waar voormalig Shell-manager Maarten Wetselaar sinds vorig jaar ceo is. Wetselaar is een belangrijke schakel tussen Nederland en Spanje. Namens Cepsa, dat steeds meer duurzame energie produceert, maakte hij vorige week met drie Nederlandse bedrijven afspraken over samenwerking.

Het gaat om tankopslagbedrijf Vopak, op- en overslagbedrijf HES International en Gasunie. Zij gaan kennis delen met de Spanjaarden en gaan zich in Nederland bezighouden met de infrastructuur voor de opslag van de waterstof. Wetselaar: ‘In heel Europa zijn partnerschappen en samenwerking nodig om energiezekerheid te waarborgen zonder klimaatdoelen in gevaar te brengen.’

De Nederlandse behoefte aan groene energie uit Spanje werd afgelopen week benadrukt met een werkbezoek van minister voor Klimaat en Energie Rob Jetten (D66), die met een delegatie uit het Nederlandse bedrijfsleven een grote waterstoffabriek in Spanje bezocht.

Genoeg zonneschijn

Spanje probeert snel koploper te worden in duurzame energie. De omstandigheden in het land zijn ernaar, want zonneschijn heeft Spanje meer dan genoeg. Het land heeft gemiddeld 2500 zonuren per jaar, duizend meer dan in Nederland. Plaats voor windmolens heeft Spanje ook: het land is twaalf keer groter dan Nederland en telt slechts tweeënhalf keer zoveel inwoners. Veel lege ruimte dus.

Windturbines in zee heeft Spanje sinds kort ook, bij de Canarische Eilanden en Bilbao. Ook daar ligt nog een groot potentieel. Het land is immers grotendeels omringd door zee.

Waterstof als oplossing

Het goede nieuws voor Nederland is dat Spanje en Portugal binnenkort meer zonne- en windenergie kunnen produceren dan ze nodig hebben. Het opslaan en exporteren van deze energie was lang een probleem. Inmiddels kan dat wel, dankzij fabrieken die zonne- en windenergie omzetten in waterstof. Dat is wél op te slaan en te vervoeren.

De grootste groene waterstoffabriek van Europa — de fabriek die Jetten bezocht — staat in het Zuid-Spaanse Puertollano. In Spanje rijden al honderden bussen rond op brandstof uit de fabriek die eigendom is van elektriciteitsbedrijf Iberdrola. Het is de trots van het halverwege Madrid en Málaga gelegen stadje. Maar relativeren kan directeur Jorge Palomar Herrero van Iberdrola ook. ‘Het is een belangrijke stap die we hier hebben gezet, maar we zijn er nog lang niet', zei hij vorige week op een internationaal congres over duurzame energie in Madrid.

Grote plannen

Iberdrola gaat de komende jaren veel fabrieken bijbouwen en slaat daartoe de handen ineen met het Britse BP. De race om de positie van Spaanse waterstofleider lijkt daarmee losgebarsten. Repsol, de grootste oliemaatschappij van Spanje, claimt die titel nu al. Dat bedrijf kondigde een investering aan van €3,2 mrd, nét iets meer dan nummer twee en grote concurrent Cepsa.

Ook Portugal heeft grote plannen. Daar komen onder meer twee waterstoffabrieken bij de havenstad Sines, van waaruit eveneens geëxporteerd gaat worden. De Rotterdamse haven tekende al eerder een intentieverklaring met Portugal voor de import van groene waterstof. En ook met een aantal andere landen, van Canada tot Zuid-Afrika. Spanje en Portugal liggen dichtbij Nederland en zijn dus aantrekkelijke partners. Minister Jetten bezoekt in juni Portugal.

Tot 2027 gaat er ruim €60 mrd aan Europese Uniegeld naar Spanje en Portugal voor investeringen in groene energie. De regeringen in Madrid en Lissabon lobbyen voor nog meer. Ze vinden dat ze daar goede redenen voor hebben. Volgens berekeningen van het Internationaal Energieagentschap is het Iberisch schiereiland binnen Europa de goedkoopste plek om groene waterstof te maken. In de noordelijke helft van Europa kost het maken van een kilogram waterstof tussen de 3 en 4 euro. In Spanje en Portugal ongeveer 2 euro.

Pijpleiding

De landen vragen de EU om ook mee te betalen aan de zogeheten H2Med-pijpleiding van Portugal en Spanje, die onder de Middellandse Zee door naar Marseille in Frankrijk loopt. Door die leiding kan jaarlijks twee miljoen ton groene waterstof naar Frankrijk worden getransporteerd. Later moet de leiding worden doorgetrokken naar Duitsland.

De pijpleiding opent pas in 2030. Niet alleen omdat het aanleggen van de 455 kilometer lange leiding tijdrovend is, ook omdat de veiligheid nog beter geregeld moet worden. Aan vervoer en opslag van waterstof zitten nu nog risico’s.

Nederland wil niet wachten tot Iberische groene waterstof via een pijpleiding richting het noorden stroomt. Daarom dus de afspraken over de scheepvaartroute van zuid-Spanje naar de Rotterdamse haven.

Tata Steel

De Spaanse waterstof biedt mogelijk een oplossing voor staalproducent Tata Steel in IJmuiden. Dat bedrijf is nu de grootste CO₂-uitstoter van Nederland maar beloofde de overheid te gaan vergroenen. Tata was vorige week aanwezig bij het bezoek aan Puertollano, maar maakte nog geen concrete afspraken.

‘We kijken naar alle opties’, zegt een woordvoerder van Tata. ‘Natuurlijk naar de windparken op de Noordzee. Als we daar onvoldoende vandaan kunnen halen om de doelen te halen, dan willen we ook andere mogelijkheden hebben. Daarom hebben we in Spanje bekeken hoe we van daaruit waterstof kunnen importeren.’

Meer gas dan geëxporteerd kan worden

Ook op het gebied van gas hebben Spanje en Portugal een bijzondere positie in Europa. Samen hebben ze zeven lng-installaties, fabrieken waarin vloeibaar gemaakt gas weer omgezet wordt in gas dat bruikbaar is voor huishoudens en bedrijven. Dat betekent dat op dit moment een op de drie werkende lng-installaties in de EU op het Iberisch schiereiland staat. Waaronder de grootste van Europa, in Barcelona.

Vloeibare lng komt via pijpleidingen uit Marokko en Algerije en per schip uit Nigeria en de VS. De lng-productie in Spanje en Portugal kan een belangrijke rol spelen in het onafhankelijk worden van Russisch gas.

De capaciteit van de Spaanse lng-fabrieken wordt niet volledig gebruikt. Spanje wil de lng-installaties wel harder laten draaien, maar kan al dat gas niet kwijt. De Pyreneeën liggen in de weg. Spanje pleit al jaren voor een pijpleiding door de Pyreneeën, de MidCat-verbinding. Als het plan in gang was gezet toen het voor het eerst werd gepresenteerd, had de pijpleiding in 2020 al open gekund, maar Frankrijk is tegen. Naar verluidt om zijn eigen export van kernenergie te beschermen.

Steun om de MidCat aan te leggen neemt wel toe. Duitsland is sinds de oorlog in Oekraïne sterk voorstander. Bondskanselier Olaf Scholz wil dat de pijpleiding wordt doorgetrokken naar Duitsland. Zo neemt de druk op Frankrijk om overstag te gaan toe.