Het toekomstige businessmodel van banken
Arnoud Boot
De bankwereld wordt de komende jaren op zijn kop gezet, stelt hoogleraar financiële markten Arnoud Boot. De oude banken zullen ‘lean and mean’ moeten worden.
De banken zijn amper bekomen van de financiële crisis of een nieuwe schok verstoort hun speelveld. Informatietechnologie — big data, sociale media, in welke reïncarnatie dan ook — is een directe aanslag op hun businessmodel. De onhoudbare kostenstructuren, hoofdkantoren en overhead die niet meer bij de tijd zijn, en het verliezen van de grip op hun clientèle vragen om een nieuw businessmodel.
Aan de consumentenkant is de slag al compleet. Ja, Nederland heeft een efficiënt betalingsverkeer, en banken zijn voortvarend geweest in het uitrollen van betalingsapps voor de smartphone. Maar is er een consument van de nieuwe generatie die zich nog klant voelt bij ABN Amro of ING, of welke bank dan ook? Voor velen is de app nog het enige contact en men heeft geen idee, noch enig gevoel, wie erachter zit. Alleen bij een internetstoring gaat men op zoek naar de naam van de bank, om deze vervolgens in de sociale media af te branden.
Aan de corporate kant is het nog wel iets beter. Klantrelaties worden nog als waardevol gezien, maar er is reden voor zorg. ‘Peer-to-peer lending’ en ‘crowdfunding’ mogen abstract klinken, maar het zijn manieren om aan geld te komen waarbij banken grotendeels worden gepasseerd. Kan dit een grote vlucht nemen? Tot voor kort zag het er niet zo bedreigend uit. Juist in het mkb moet je de klant kennen voordat je er een lening aan kunt geven. Een bankrelatie is dan toch noodzakelijk: ziehier de toegevoegde waarde van banken.
Maar wat zien we meer recentelijk? Initiatieven zijn aan het ontstaan waarbij men op basis van allerlei veelal publiek beschikbare informatiebestanden, via big-data-analyses goede inschattingen kan maken van kredietwaardigheid en veranderingen hierin. Toepassingen hiervan aan de consumentenkant bestaan er al, maar ook aan de corporate kant zijn er al ontwikkelingen die erop duiden dat je hiermee zonder duur apparaat aan de weg kunt timmeren. Wat blijft er over van de bank zoals we die kennen in deze digitale revolutie?
Desaggregatie
De belangrijke vraag voor banken is: houden zij grip op de klant? Voor de consumentenkant betekenen mijn eerdere opmerkingen dat ik een soort ‘free for all’ zie — de nieuwe generatie klanten voelt geen binding: de app is wat zij ziet. Slimme apps, zogenaamde ‘aggregators’, zullen neutrale tussenpersonen worden tussen consument en aanbieders van producten. De aggregator — een soort platform — verzamelt alle financiële diensten en producten die hij of zij bij verschillende financiële dienstverleners heeft afgenomen, en vanaf zijn platform kan de consument offertes aanvragen bij verschillende aanbieders. Dit is een ultieme vorm van desaggregatie van de waardeketen. Ook het betalingsverkeer is niet zonder risico: betalingsspecialisten zoals het Apple Pay-initiatief en alternatieve valuta’s zoals Bitcoin werken nu nog met het bancaire betalingsverkeer, maar wat als ze straks zonder banken kunnen?
Het doemscenario voor banken is dat ze worden omgetoverd tot productfabrieken en de klantrelatie en grip op de distributie kwijtraken. Samen met zorgplichteisen en de behoefte aan simpele en transparante producten zal er sprake zijn van structureel lagere verdiensten.
De digitalisering van processen, het wegvallen van klantrelaties en de margedruk betekenen een uitholling van banken zoals we die nu kennen. Voor ABNAmro zal dit bijvoorbeeld betekenen, zo schat ik in, dat misschien wel twee derde van zijn werknemers aan de retailkant overbodig wordt. Hoe snel dit proces zich voltrekt is moeilijk in te schatten. Ik voorzie een transitieperiode van 5 tot 10 jaar.
Mijn inschatting is dat er behoefte blijft aan een relatiebank voor bedrijven, maar dat dit een ‘lean and mean’ bedrijf zal zijn waar een bank naast een paar gestandaardiseerde logistieke rollen, betreffende het betalingsverkeer en cashmanagement, die van ‘trusted advisor’ zal spelen. In de laatste rol staat zij ondernemingen en private-bankingklanten bij met raad en daad zonder dat het verkopen van eigen producten vooropstaat. Het verdienmodel is ingewikkeld, vandaar ‘lean and mean’: de gestandaardiseerde activiteit is per definitie ‘low margin’, en in haar rol als ‘trusted advisor’ zal zij alleen goede verdiensten kunnen hebben als er werkelijk sprake is van een vertrouwensrelatie. Daarnaast blijft er een rol bij grote transacties, M&A’s en IPO’s bijvoorbeeld, als onderdeel van ‘investment banking’. Informatietechnologie zal uiteindelijk ook hier marges onder druk zetten: matching van vraag en aanbod op de kapitaalmarkt zal steeds makkelijker worden.
Drievoudige revolutie
Hoe het businessmodel van banken moet worden aangepast, is afhankelijk van een drievoudige revolutie. De eerste is, zoals we hierboven al zagen, informatietechnologie. Ik denk dat we nog niet half in de gaten hebben hoe dit de hele financiële sector op zijn kop gaat zetten. Allerlei alternatieven zullen ontstaan en de traditionele onmisbaarheid van banken zal verdwijnen.
Een tweede is: veranderingen in preferenties van consumenten. Empowerment van de consument gaat een belangrijke rol spelen. Als de Vereniging Eigen Huis collectief voor haar leden energie gaat inkopen, dan is dit een fundamentele machtsverschuiving tussen aanbieders en vragers. Ik verwacht eenzelfde ontwikkeling bij financiële producten. En ook de mondigheid van consumenten — al is het alleen maar doordat men misstanden via de sociale media meteen wereldkundig kan maken — zal alleen maar toenemen. Banken komen hiermee steeds meer in een afhankelijke relatie, en de loyaliteit van hun klanten komt verder onder druk te staan.
Een derde revolutie ontstaat door hoe de politieke agenda zich ontwikkelt, inclusief regulering. Alles wat bank is, zit in het verdomhoekje. Hoe gaat de regulering zich ontwikkelen en welke speelruimte krijgen banken? De financiële crisis heeft blootgelegd dat het financieel stelsel allesbehalve stabiel is. Banken kunnen omvallen, met alle gevolgen van dien voor de maatschappij. Maar ze zijn ook complex en ondoorzichtig, waardoor we niet weten hoe we ze goed moeten reguleren. De veelheid aan nieuwe eisen aan banken is misschien eerder een brevet van onvermogen dan dat het ons gerust moet stellen.
We weten het niet. Voor mij betekent dit dat er grote onzekerheid blijft rond de toekomstige inrichting van regulering en toezicht. Een grote paradox is ook het logische en terechte appel aan de dienstbaarheid van banken. Ze zijn onderhevig aan zorgeisen (doen wat goed is voor de klant). Ze moeten faciliterend en dienstbaar zijn aan de economie als geheel. En ook sturend, op basis van goede kredietbeoordelingen, bij het bepalen of sommige bedrijven wel of geen kredieten krijgen (de zogenaamde allocatierol van banken). Maar banken zijn er ook voor ‘zichzelf’: ze willen winst maken bijvoorbeeld. Ze hebben dus commerciële prikkels. En dat is niet alleen een middel tot ongewenste zelfverrijking, maar ook noodzakelijk voor een gezonde bedrijfsvoering. Maar waar is het evenwicht? Welke marge op producten is noodzakelijk voor een gezonde bedrijfsvoering? En wanneer is een marge een aanslag op de zorgplicht, en dus onacceptabel?
Hoe dan ook, banken moeten ervan uitgaan dat de politieke omgeving (inclusief regulering en toezicht) onzeker blijft, en dat maakt het er niet makkelijker op.
Grote veranderingen
‘We ain’t seen nothing yet’ is meer dan ooit van toepassing. Het bancair landschap zal grote veranderingen ondergaan en banken moeten op zoek naar hun echte meerwaarde. Wat de bestaande banken paradoxaal genoeg wel goed uitkomt is dat de veelheid aan nieuwe reguleringen en toezichteisen een vorm van bescherming biedt tegen nieuwe toetreders. De compliancekosten voor een bank vragen een grote omvang, en toezichthouders zijn protectionistisch geworden en als de dood voor onvoorspelbare concurrentie van buiten. Ook nieuwe initiatieven van buiten het gereguleerde bancaire landschap zullen door toezichthouders met argwaan worden bekeken. Dit kan geeft nog enige lucht en tijd aan de bestaande spelers.
Om te kunnen reageren moet u ingelogd zijn.
12 reacties
Door steeds maar te groeien via knutselwerk hebben ze zich zelf om zeep geholpen. Dit heeft niets te maken met het kapitaal maar genoeg is genoeg. Kennelijk zijn er bij deze ondernemingen mensen die dat ontberen.
""De financiële crisis heeft blootgelegd dat het financieel stelsel allesbehalve stabiel is. Banken kunnen omvallen, met alle gevolgen van dien voor de maatschappij. Maar ze zijn ook complex en ondoorzichtig, waardoor we niet weten hoe we ze goed moeten reguleren. De veelheid aan nieuwe eisen aan banken is misschien eerder een brevet van onvermogen dan dat het ons gerust moet stellen.""
Heer Boot, ik pleit voor de nieuwe wereld:geen enkel privaat bedrijf wordt gered en daar vallen ook banken onder. Het probleem zit in onze cultuur, zowel die van de burgers als dat van banken en obligatiehouders gebakken: de overheid red altijd daar anders schulden maken veel duurder wordt. Dat is slechts maar voor klein gedeelte waar maar mensen kunnen dat niet loslaten.
Uitstekend artikel van Arnoud Boot:
Lastig voor banken, niet alleen een totale herbezinning op de markt maar ook een volledige cultuuromslag realiseren, maar het zal toch moeten gebeuren omdat zij anders 'de markt gaan missen'.
Ik zie nog steeds goede en persoonlijke service en dienstverlening aan ondernemers maar deze wordt persoonlijk - door betrokken mensen - gerealiseerd en ingegeven en ondersteund door lokaal management. Zet de klant centraal en kén je klant is daar het adagium. Geld verdienen is mooi maar niet ten koste van je relaties. Laat het verdienmodel niet prevaleren boven je daadwerkelijke missie, dan volgt het verdienmodel automatisch !
Je lost een ogenschijnlijk probleem op, maar je creëert een volgende. Want het verhaal hierboven beschrijft wel dat er zeker bij bv. ABN AMRO alleen al tegen de 10.000 banen op de tocht staan. En dat is ons gemeenschappelijke idee van efficiency? Werkloosheid?
Alle efficiency klinkt leuk, maar het bankwezen is slechts een klein onderdeel van het veel grotere probleem van de toekomst: hoe zorgen we ervoor dat er in een gedigitaliseerde, efficiente samenleving nog voldoende werkgelegenheid is. Vooral voor laag en middel opgeleide werknemer.
De verwachting is dat een verschuiving optreedt in de waardeketen waarbij third party service providers als het ware het front-end, zoals elektronisch bankieren (payment services)- overnemen van de banken en ook informatie van een rekeninghouder bij verschillende banken kunnen combineren. Daarnaast zie je ontwikkelingen op het gebied van crypto valuta en blokchain technologie die lokale activiteiten kunnen ondersteunen, zoals bijvoorbeeld crowdfunding, waarbij de rol van de notaris (zoals de derdenrekening) wordt teruggedrongen. Oude handmatige processen en procedures worden langs geautomatiseerde weg een nieuw leven ingeblazen. Daarmee wordt tevens grotendeels met de onhoudbare kostenstructuren afgerekend, deels ook met gevolgen voor de werkgelegenheid.
Crowdfunding en peer2peer lending zijn nieuwe namen voor deels oude begrippen. Immers een bank financiert alleen bij voldoende eigen vermogen. De IT maakt het mogelijk de kring te vergroten waarin je dat eigen vermogen (EV) ophaalt. Dat is nodig omdat de crisis het EV -vooral bij het MKB- heeft aangetast.
Banken zijn betrokken bij start-ups en innovaties en ook zij weten dat de klant centraal stellen alweer achterhaald is en dat bestaande organisatiemodellen zullen moeten aansluiten op de netwerkmaatschappij.. Zie het artikel van Prof. Paul Iske in het FD van 30 mei http://fd.nl/fd-outlook/1105617/de-klant-centraal-stellen-is-alweer-achterhaald
Er gaat veel veranderen en dat is goed.
Heer Zeijlemaker, maakt u zich maar niet bang, men was 100 jaar geleden ook bang voor hoge werkloosheid als gevolg van de landbouwmechanisatie. Die werkloosheid is er onder landarbeiders wel gekomen, maar ze was tijdelijk, de vrijgekomen arbeidscapaciteit kon in andere, opkomende sectoren weer aan de slag.
De behoefte aan producten en diensten is onder consumenten onbegrensd en daar zitten ook diensten tussen die machines niet kunnen voortbrengen.
Een zeer waardevol en indringend essay. Professor Arnoud Boot schiet midden in de roos. Ik ben vertrouwd en heb uitgedragen als cco 40 jaar terug wat de bakermat vormde voor internet, pc en touch- grafische schermen en kunstmatige intelligentie. De platforms die nu vanuit de VS en met name wereldwijd in het Oosten in een sneltreinvaart ontstaan zijn giga ook financieel. Onze overheid behoort lid te zijn van platforms alhier en daarbuiten en zich lenig op te stellen ook in faciliteren en tegelijkertijd wat wij als Nederland hebben misschien wel met een speciaal ministerie optuigen. De ingredienten zijn in Nederland fundamenteel aanwezig en het belangrijkste exporteren we als hardware marktleider. Laten we dit uitbouwen tot veilige, zekere toepassingen voor hier en exporteren en daartoe platforms bouwen.
Denk ik aan banken, zie scheringa,gerrit zalm(ha,ha) maar vooral jonkheer van... die met zijn finger opgeheven met zijn lijf vlak voor dat joch van groen links staat.
Dat schilderij uit de gouden eeuw waarbij een dikke koopman met zijn dochter op een verhoging
wegkijkt van een bedelaar. Driehonderdjaar verschil in tijd.
Die verandering van mijnheer Boot gaat uit van structuur en logica, de valkuil van iedere econoom
(incl. mezelf). Kijk naar google; wereldwijd, groot, rijk, zit in van alles.
Mijnheer Boot is simpa. Met zijn taal uit 1970 en Engelse bank-termen.
Het is al jaren duidelijk dat banken, verzekeringen en alles wat met gezongheidszorg (ook farmaceutica) te maken heeft bedrijven moeten zijn zonder winstoogmerk. Om dit te realiseren wereldwijd blijkt vooralsnog een onmogelijkheid, althans niet van binnenuit. Kennelijk heeft niemand zin om in macht en geld in te leveren. Wat moreel juist is is vaak onvermijdelijk, de slimmerik en de 'crowd' zitten te wachten op een gelegenheid om zich aan de parasiterende structuur te ontrekken. Het zal een strijd opleveren, de banken etc zullen proberen een rol te spelen in de nieuwe realiteit denkende vanuit een verkeerd perspectief, daar hebben ze recentelijk al blijk van gegeven (nog meer van hetzelfde) nieuwe players, hopelijk niet meer 'too big to fail' en difuus in meerderlei opzichten zullen de diensverlening op zich nemen. Waarschijnlijk zullen de verdiensten nog groeien ook daar ze niet meer een locale player zullen zijn maar global zullen gaan (netwerk). In die zin hebben bedrijven zoals Google, Apple, Facebook, Tesla, Baidu etc een dik streepje voor. Onze banken zijn voornamelijk bezig met de vraag hoe ze de bonussen maatschappelijk kunnen 'verkopen'. Een pathetische vertoning in de laatste akte 'helaas'........
Mijnheer Boot, hoewel ik het in grote lijnen wel met u eens bent, gaat u geheel voorbij aan de op handen zijnde PSD2 regelgeving die - als banken iets verder kijken dan de in NL gebruikelijke - pas op voor Google sentimenten - de bank weer centraal stelt als dirigent tussen de klant en een wereld van apps die allerlei (financiële) diensten aanbieden. Lees dit onderzoek en zie hoe Europa zich voorbereidt - 66% van de banken zien PSD2 als DE kans om een mooie app store omgeving te bouwen waarin zij niet gedisintermedieerd worden maar waarde toevoegen en de app bouwers hun nieuwe 'multi-channel' kanaal laten zijn. Denk moedig, denk groot en positief en kom uit die 'angst' hoek. Goed voor de klant en de bank. lees de survey die ik mede gecreëerd heb en maak plannen: http://www.finextra.com/news/fullstory.aspx?newsitemid=27327
@Heer Otto, als er geen winst gemaakt mag worden, hoe kan een bank dan het kapitaal aantrekken dat dient als eigen vermogen? Zelfs als je een cooperatieve bank begint heb je eigen vermogen nodig, hoe kom je daar aan?
En als er in de gezondheidszorg geen winst gemaakt mag worden, wie verschaft dan het ondernemers kapitaal benodigd voor de investeringen? Akkoord, een zorginstelling kan alles leasen en huren, maar er zal alsnog een buffer moeten zijn voor tegenvallers.
En denkt u echt dat fabrikanten van medische apparaten en instrumenten volledig zonder winstoogmerk opereren? En laten we het dan maar niet hebben over de pharmaceuten, het ontwikkelen van nieuwe medicijnen is erg duur en risicovol, dit gaat echt niet zonder winst.
Werken zonder winstoogmerk, prima, maar kom bij mij niet aan met verhalen dat organisaties niet streven naar winst. Zelfs de overheid streeft naar een maximalisatie van de inkomsten (vooral als je ziet hoe fanatiek de belastingdienst is in het binnenharken van geld).
Organisaties, banken, verzekeringen, commerciële ondernemingen, overheidsinstelling of zorgverleners zouden op de 1 of andere manier moeten worden "gewogen" op veel meer dan Profit only, namelijk ook op people en planet.
Een systeem waarbij de klant en de werknemer, wellicht ook de leverancier en (businesspartner) zijn mening geeft over de organisatie. Idealiter heft een organisatie zelf een beeld hoe men in de wereld staat, helaas zijn wij (ook ik) tijden lang zo gek geweest organisatie waarin wij belegden of beleggen uitsluitend te meten en daarmee te sturen op winst, priamir.
Hoe zo niet eigen schuld dikke bult? Het is het overlevingsmechanisme = egoïsme, gedreven door angst en hebberigheid die het huidige model in stand houden. Gelukkig zie ik bij de jonge mensen een andere mentaliteit .. voor zo lang het duurt.
´k Verwacht wel dat informatietechnologie een grote wijziging in de financiële sector te weeg zal brengen. Met name het bijvoorbeeld niet relatief eenvoudig kunnen wisselen hypotheeknemer (=bank) tegen redelijke kosten is mij een doorn in het oog. Dachten we jaren geleden niet dat je nooit ging wisselen van internet, telefoon, of energieprovider?
Door de hoge notariële kosten zitten mensen min of meer vast aan .. juist hun bank. Meer concurrentie .. zal de banken inderdaad dwingen slimmer, leaner en meaner te opereren.
Reactie niet ok? Meld misbruik bij de redactie.