Rijkman Groenink (65), voormalig bestuursvoorzitter van ABN Amro, is tegenwoordig investeerder in onder andere duurzame energie, mede-eigenaar van Moyee Coffee en boer in Italië.

Hoe drinkt u uw koffie? ‘Ik kom dicht in de buurt van ristretto. Bij Moyee Coffee hebben we barista’s die de kunst van het koffie maken uitstekend beheersen, maar de ristretto daar is wel heel sterk. Dan neem ik een enkele of dubbele espresso.’

U waagt zich alleen nog aan zuivere koffie? ‘Duurzaam geproduceerd, bedoelt u? Dat kan ik helaas niet zeggen. Ook op de plaatsen waar ik misschien enige invloed heb, zijn er lopende contracten met andere leveranciers. Zelfs daar krijg ik Moyee Coffee dus niet een-twee-drie in de koffieautomaat.’

Maar op termijn is dat wel uw streven? ‘Uiteraard, want het gaat om een koffie van uitzonderlijke kwaliteit die misschien iets duurder is, maar nog altijd betaalbaar. En dat beetje extra geld komt ook nog goed terecht, want we helpen de Ethiopische koffieboeren met het ontwikkelen van hun bedrijf en betalen ze standaard 20 procent boven de prijs op de Ethiopische goederenbeurs. Bovendien krijgt de gemeenschap­ rond de boeren een percentage van de nettowinst, te besteden aan lokale projecten. We bouwen op dit moment een eigen branderij in Addis Abeba; 42 procent van de aandelen is in handen van Ethiopiërs. Zo komt de toegevoegde waarde nu eens niet terecht bij de Nestlés van deze wereld. Tot en met de laatste schakel, de verkoop in Nederland, is dit een “fair chain”-proces en onze koffie een “fair chain”-product.’

In uw banktijd stond u bekend als hard. Bent u dat nog steeds? ‘Ik bestrijd furieus dat ik hard zou zijn. Helder en consequent, dat ben ik wel. Ook nu. Bij het opzetten van een business in koffie of windmolens moet je net zo goed zorgen dat de doelstellingen duidelijk zijn, en af en toe moet je kunnen doorpakken als in de uitvoering blijkt dat niet iedereen begrijpt wat je wilt bereiken en hoe. Dat hoort er nu eenmaal bij als je iets gedaan wilt krijgen. Ik beschouw dat niet als liefdeloos of weinig betrokken, al besef ik dat het soms hard kan overkomen.’

U bent dus niet wezenlijk veranderd, maar u hebt wel een groene pet opgezet. Wilt u bewijzen dat u eigenlijk een heel sympathieke man bent?

‘Nee, die suggestie werp ik verre van mij. Ik ben helemaal niet met mijn imago bezig. Bovendien werk ik ook voor een bedrijf in fossiele energie; daar kunnen we op dit moment niet zonder. Maar het blijft een feit dat fossiele bronnen uitgeput raken, en dus moeten we op tijd alternatieven hebben, wereldwijd. Ik ben een realist, maar ook een idealist, want ik wil wel zelf een bijdrage leveren aan het transformatieproces naar duurzame energie. En niet pas sinds drie jaar. In mijn tijd bij ABN Amro hebben we al veel gedaan aan het klimaatneutraal maken van de bank zelf en de verduurzaming van ons krediet-­ en investeringsbeleid. In de jaarverslagen en duurzaamheidsrapportages is dat allemaal na te lezen.’

Wat ontroert u? ‘Kinderen. Mijn eigen kleinkinderen van zes en vier vind ik enig, ontwapenend, maar ook andere kleine kinderen treffen me vaak door de onbevangenheid waarmee ze in de wereld staan. Dat heeft ongetwijfeld te maken met het verlies van die onbevangenheid. Volwassenen zijn vanzelfsprekend meer op hun hoede, zeker in een zakelijke omgeving. Ik ook. Je raakt je kwetsbaarheid waarschijnlijk niet kwijt, maar er komt wel een grote muur voor te staan.’

Wanneer voelt u zich gekwetst? ‘Als mijn integriteit in twijfel wordt getrokken, zoals ik in mijn zakelijke leven een aantal malen heb ervaren. Dat wekte innerlijke woede op, en vooral ook een gevoel van machteloosheid. Elke keer dat ik dacht: nu moet ik toch echt zeggen dat het niet klopt, kreeg ik van communicatiedeskundigen en juristen het advies: zit maar stil en laat je scheren, want alles wat je zegt roept alleen maar weer reacties op.’

Ging u ook bij uzelf te rade? ‘Uiteraard. Als ik verwijten krijg die me raken, is dat het eerste wat ik doe. Ik ben in mezelf ook wel op eigenschappen gestuit die bijschaving konden gebruiken. Van nature ben ik een beetje een provocateur. Ik zeg dingen om mensen uit te dagen. Door de jaren heen heb ik geleerd die neiging iets beter onder controle te houden, alleen al omdat het gewoon geen effectieve manier is om met mensen om te gaan en zaken naar je hand te zetten. Maar over mijn persoonlijke integriteit heb ik ook na grondige introspectie geen enkele twijfel.’

Als u alles kwijt zou zijn, wat zou u dan doen? ‘Op een boerderij gaan werken. Ik ga ervan uit dat ik na zo’n slag wel wat tijd nodig heb om geestelijk weer in bono te geraken en er moet natuurlijk toch brood op de plank. Bovendien ben ik diep in mijn hart een boer, dus het lijkt me heerlijk om te zaaien, fruitbomen te snoeien en elke dag 10 of 20 hectare akkerland te ploegen.’

Hoe ziet het Grote Plan eruit dat u ooit nog eens wilt uitvoeren? ‘Dan denk ik toch aan het project in Ethiopië. Als het lukt rondom Moyee Coffee een eerlijk, goed werkend systeem neer te zetten dat een uitstraling heeft naar de samenleving en dat ook nog eens winst maakt, omdat dat de enige reële vorm van economische duurzaamheid is, vind ik dat het mooist. Het hoeft ook helemaal niet zo lang te duren. Een jaar of vijf lijkt me een aardige schatting.’

Hoe vaak ziet u uw vrienden? ‘Het klassieke antwoord is natuurlijk: te weinig. Tot en met mijn voorzitterschap bij ABN Amro was dat ook zo, maar sindsdien ben ik veel flexibeler geworden in mijn tijdsbesteding. Het lastige is wel dat mijn oudste vrienden tegenwoordig vaak de helft van het jaar in hun huis in Italië of Frankrijk zitten, maar gelukkig zijn er ook in mijn directe woonomgeving veel mensen die ik graag zie. Het komt zelfs voor dat ik mijn strenge arbeidsethos even laat vieren en van mezelf met een vriend mag gaan golfen.’

Wat is de grote misvatting over u? ‘Lang geleden ben ik een keer een straatvechter genoemd, en dat woord blijft dan steeds terugkomen in de pers. Voor mij heeft het een connotatie van gemeenheid­, als zouden alle middelen geoorloofd zijn. Zo ben ik helemaal niet, dus dat zit me dwars. Al is de even hardnekkige kwalificatie “graaier” minstens zo defamerend en onterecht. Die insinueert een actieve handeling, alsof ik met mijn hand in de kas heb gezeten, mezelf beloningen heb toegeëigend, terwijl dat gewoon niet waar is. Als ABN Amro met Barclays was gefuseerd, zoals ik wilde, zou er helemaal geen beloning zijn uitgekeerd. In de feitelijke situatie kwam die beloning er wel, op een voor mij persoonlijk buitengewoon ongelukkig moment. Een extreem hoge beloning zelfs, omdat de bank voor een hoger bedrag was verkocht dan de commissarissen ooit hadden gedacht.’

Kunt u zich de sentimenten in de samenleving voorstellen? ‘Ja, want er is geen rechtvaardiging voor extreem hoge beloningen. Achteraf denk ik ook dat er beter een “cap” ingebouwd had kunnen worden in het beloningssysteem, alleen­ al om die negatieve emoties te vermijden. Dat ik toch geen morele problemen heb met de aanvaarding van het bedrag, heeft te maken met een gevoel van genoegdoening. Het geld dat mijn top 200 collega’s en ik uitgekeerd kregen, kwam niet van ABN Amro, maar werd als onderdeel van de overnamesom betaald door het bankentrio dat met een vijandig bod de bank overnam. Dat is iets fundamenteel anders dan de jaarlijkse hoge bonussen in de bankwereld. Dat mensen daarop kritiek hebben, vind ik begrijpelijk. Ik ben het zelfs met ze eens.’

Wat is uw heimelijke genoegen? ‘Boeren. In Italië heb ik een kleine boerderij waar ik op dit moment alleen verschillende soorten graan verbouw, in wisselbouw, maar inmiddels heb ik ook olijfbomen en fruitbomen aangeplant en ben ik stiekem een kleine wijngaard begonnen. Ik ben niet van plan op de boerderij te gaan wonen, maar ik wil er in de toekomst wel vaker zijn. En dan ook zelf meewerken op de landerijen.’

Wat zet u liever niet in uw cv? ‘Het enige wat ik kan bedenken, al zet je dat sowieso niet in je cv, is dat ik gescheiden ben. Bij een scheiding hebben negen van de tien keer beide partners gefaald, en in dit geval zal ik ook zeker niet zeggen: het is me overkomen. Ik ben er bepaald niet trots op. Integendeel zelfs.’

In welke situatie zou u nooit meer willen verkeren? ‘Het hele jaar 2007, vanwege de volstrekte machteloosheid die ik toen heb ervaren. En dan achteraf nog de schuld krijgen ook. Het heeft me cynischer gemaakt over de mensheid, of in elk geval over de mensen met wie ik te maken had op verschillende posities. Ineens doken er allerlei andere agenda’s op en bleken mensen alleen nog maar bezig te zijn met het beschermen van hun reputatie. Nee, ze hebben me niet laten vallen. Dat zou weer een doelbewuste handeling veronderstellen, en daarvan was geen sprake. Maar ik heb wel een gebrek aan loyaliteit ervaren, en aan moed. Zoiets gebeurt natuurlijk eerder onder zeer hoge druk, als er grote belangen in het geding zijn. De conclusie is dat er nooit meer zoveel op het spel mag komen te staan, zodat ik anderen niet tot het uiterste hoef te testen. En dat zal ook niet meer gebeuren.’

Wat is uw dierbaarste bezit? ‘De grond die ik in eigendom heb. Het bezit op zichzelf is totaal irrelevant, maar ik vind het leuk om erop te lopen en te bedenken wat ik ermee kan doen. Zal ik nieuwe bomen aanplanten of er toch liever schapen op zetten? Dat is mijn liefde voor de natuur, ongetwijfeld gecombineerd met mijn ondernemerszin. Bezig zijn met dingen waar ik zelf invloed op heb, daar word ik gelukkig van.’

Waaraan geeft u het meeste geld uit? ‘Daaraan. De exploitatie van mijn terrein in Nederland is sowieso niet rendabel, hoe graag ik dat ook zou willen, en in Italië zal ik met de grootst mogelijke moeite quitte kunnen spelen. De winst zit dus puur in het geluk.’

Wanneer hebt u voor het laatst gehuild? ‘Bij mijn scheiding heb ik veel gehuild, maar goed, dat is ook alweer tig jaar geleden. Sindsdien heb ik ook nog wel gehuild, bijvoorbeeld toen de dochter van een collega overleed, een kind nog. Dat gaat om verdriet, maar ook om machteloosheid. Dat gevoel past mij toch altijd het slechtst. Maar de laatste keer moet in 2008 geweest zijn, bij de herdenkingsdienst voor mijn overleden collega van de raad van bestuur. Ik was toen zelf natuurlijk nog vrij labiel en emotioneel door alles wat met de bank te maken had. Al wil ik mezelf helemaal niet excuseren, net zomin als ik het van de daken­ hoef te roepen, zo van: kijk maar, ik ben echt niet zo’n koele kikker!’

Meer FD Persoonlijk? Lees verder op www.fdpersoonlijk.nl.