De kunstenaars op de tentoonstelling ‘Global Imaginations’ in Leiden wonen en werken overal. De wereld is een ‘global village’ geworden. Maar heeft dat ons wederzijds begrip ook vergroot?

Je kunt er niet omheen. De wereld lijkt kleiner geworden; iedereen is met iedereen verbonden geraakt. Ook kunstenaars overschrijden de grenzen van landen en continenten, zoals je duidelijk kunt zien op de hoofdtentoonstelling ‘All the World’s Futures’ van de Biënnale van Venetië, die nog tot 22 november duurt.

Om haar 440-jarig bestaan te vieren, nam de Universiteit Leiden het initiatief voor de expositie ‘Global Imaginations’, samen met Museum De Lakenhal en Museum Volkenkunde, beide ook in Leiden. De kunstenaars komen overal vandaan: China, Benin, Kameroen, 
India, Marokko, de Verenigde Staten, Nederland. Velen van hen hebben een dubbele nationaliteit. Het zijn ‘airport artists’, ze zijn zélf 
de verpersoonlijking van de globalisering. Zijn ze daarmee ook kosmopolieten, die zich overal thuis voelen in de wereld? Of koesteren ze juist hun regionale identiteit?

Wat Meschac Gaba betreft, die tussen Cotonou in Benin en Rotterdam pendelt, worden we allemaal wereldburgers. Weg met de natio-nale grenzen! Onder het motto ‘Citoyen du Monde’ ontwierp hij een stralende vlag die alle nationale vlaggen in zich verenigt.

Het mensbeeld van de jonggestorven Chen Zhen (1955-2000) daarentegen is genuanceerder. 
Hij construeerde een wereldbol omgeven door stoelen. Binnenin bevindt zich een tekst met de 
Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. Dat zijn de waarden die we delen. Maar de stoelen komen uit allerlei culturen en als je erop zou plaatsnemen, richt je je blik naar buiten. Met andere woorden: iedereen kijkt vanuit zijn eigen culturele achtergrond naar de werkelijkheid. Chen Zhen kon het weten, als Chinees in Parijs.

De voortschrijdende technologische ontwikkelingen veranderen de wereld in een ‘global village’, een term die werd gemunt door Mar­shall McLuhan. Deze mediagoeroe had hoge verwachtingen van de komst van de televisie. Als het leed van de wereld in de huiskamer zou worden vertoond, was het geen ver-van-je-bedshow meer, maar veranderde de wereld in een dorp. Men zou zich wereldwijd met elkaar betrokken voelen, met de tv als aanjager van sociale verandering.

Een halve eeuw later is de wereld inderdaad steeds meer verknoopt geraakt. Reizen is steeds gemakkelijker – althans, voor westerlingen – en door de digitale revolutie zijn mensen op grote afstand binnen seconden op de hoogte van elkaars wel en wee. Maar is het wederzijdse begrip daardoor vergroot? Is de wereld daardoor beter geworden?

Ghana Think Tank, een mondiaal kunstenaarscollectief, wil culturele tegenstellingen overbruggen. Om problemen op te lossen 
in de ‘Eerste Wereld’, in de VS en Europa, wordt de hulp ingeroepen van andere denktanken in de 
‘Derde Wereld’. Kampt men in Leiden met spanningen tussen moslims en niet-moslims? Dan gaan ze in Ghana op zoek naar een symbool voor tolerantie.

Ook Romuald Hazoumè draait de rollen om. In zijn humoristische video NGO SBOP collecteert hij in Benin voor westerlingen in nood, tot verbijstering van zijn landgenoten. ‘Onze politici zijn corrupt’, verklaart hij. ‘Zij kopen dure Mercedessen met ontwikkelingsgeld. Het Westen moet ophouden met geld geven, dan wordt die afhankelijkheidsrelatie doorbroken. We zullen het zelf moeten doen.’

Of het door de globalisering komt of niet, zeker is dat de levensstandaard van massa’s mensen in andere werelddelen is verbeterd. Helaas zetten de toegenomen consumptie en de groei van de wereldbevolking onze planeet onder druk. In haar video’s Contingent en Pangaea’s Diaries laat de Braziliaanse Rivane Neuenschwander, die in Londen woont, wereldkaarten van honing en rundercarpaccio opeten door honderden mieren.

Plagen, oorlogen en hongersnoden zullen de wereld teisteren, denkt ook de Chinese Tsang Kin-Wah, die in zijn hallucinatoire visioenen verwijst naar de Bijbelse Apocalyps.

Lucy en Jorge Orta ( Engeland, Argentinië) leggen zich daar niet bij neer, en dat geeft hoop. Zij ontwierpen een waterzuiveringsinstallatie waardoor je het Leidse grachten-water weer kunt drinken.

Meer FD Persoonlijk? Lees verder op fdpersoonlijk.nl.