Hoewel er met de nieuwste technologie steeds meer mogelijk is, wordt lichtkunst juist organischer, directer en persoonlijker. De meest geavanceerde technieken worden ingezet om een natuurlijk effect te bereiken.

‘We zijn bevrijd van het peertje! Sinds de uitvinding en ontwikkeling van ledverlichting, klein, goedkoop en energiezuinig, zijn de mogelijkheden eindeloos.’

Aan het woord is Rombout Frieling, ontwerper en creatief leider van Glow Next, de experimentele tak van het Eindhovense lichtfestival Glow. Op Glow Next, in ‘brainport’ Eindhoven, worden de mogelijkheden tot in het uiterste verkend: gigantische, kleurrijke projecties met bewegende beelden, optische illusies en interactieve functies; lichtkunst is er in alle soorten en maten.

‘De lichtbron wordt steeds kleiner en is daardoor makkelijker te verwerken. In openbare ruimten kan ledverlichting eenvoudig worden aangebracht en weer verwijderd', vertelt Frieling. 'Bovendien zijn er technologisch steeds complexere mogelijkheden: je kunt ledverlichting integreren in elektronica en aansturen met sensoren en algoritmes. Zo krijgt licht “gedrag” en reageert het op mensen of omstandigheden. Kunstenaars en ontwerpers zoals ik kunnen daarmee spelen.’

Frieling initieert geregeld samenwerkingen tussen creatief talent en hightechbedrijven. Zo komen kunstenaars in aanraking met de nieuwste mogelijkheden, en pushen zij op hun beurt de technici om hun ideeën te ontwikkelen. Van lichtkunstenaar Jaap van den Elzen is tijdens Glow Next bijvoorbeeld het werk Velocity te zien: een lichtkunstwerk dat speciaal voor de locatie werd gemaakt, het viaduct onder de ring van Eindhoven. De voorbijsnellende auto’s op de ring worden ‘vertaald’ naar licht en geluid onder het viaduct.

Om dit idee te kunnen uitvoeren werkte Van den Elzen samen met verschillende bedrijven en specialisten op het gebied van camera’s en op afstand bestuurbare elektronica, en gebruikte hij een techniek waarmee met één enkele lichtbron een perfecte lijn kan worden geprojecteerd. ‘De interactie tussen de bovengronds bewegende auto’s en het ondergronds geactiveerde licht is heel complex, maar de uitdaging is om het zo te maken dat er voor de bezoeker een direct verband is’, vertelt Van den Elzen.

Het gevoel dat iets heel direct en dus natuurlijk op elkaar aansluit, ondanks de onderliggende complexiteit, wordt ook wel MAYA genoemd, vertelt kunstenaar en 
innovator Daan Roosegaarde: ‘Most Advanced Yet Acceptable’. Een werk kan nog zo geavanceerd zijn, zo mag het niet overkomen. Roosegaarde zelf is bij uitstek iemand die werk maakt dat als heel 'natuurlijk' wordt beleefd.

Zo reageert zijn bloemachtige Lotus (2012) op de aanwezigheid van mensen. Lotus bestaat uit honderden lampen, ‘slimme folie’, sensoren, software en andere media. Voor de toeschouwer is het vooral erg mooi en poëtisch.

‘Licht heeft eigenlijk interactiviteit al in zijn DNA zitten: je ziet het pas als het ergens op weerkaatst’, verklaart Roosegaarde. In zijn werk Waterlicht gebruikte hij waterdamp om licht zichtbaar te maken. Eerder dit jaar hulde hij daarmee het Amsterdamse Museumplein in een blauwe golvende gloed. Dat gaf een indrukwekkende impressie van hoe hoog het water daar zou staan, mochten onze dijken het begeven.

Zijn werk Rainbow Station verlicht elke avond op wisselende tijden het Centraal Station van 
Amsterdam met een regenboog. Net als bij een natuurlijke 
regenboog staat het moment van verschijnen niet vast en is hij soms alweer weg voor je er erg in hebt. Ook deze werken bestaan uit geavanceerde technologie, waarmee ze de natuur zo dicht mogelijk benaderen.

Hemelsblauw

Ook kunstenaar Chris Kabel laat zich door de natuur inspireren. Voor zijn Blue Sky Lamp, momenteel te zien in de tentoonstelling ‘Lekker Licht’ in het Centraal Museum in Utrecht, onderzocht hij hoe het komt dat een heldere hemel blauw is. Hij ontwikkelde vervolgens een kunststof plaat die licht op dezelfde manier breekt en filtert als de atmosfeer, waardoor een ‘natuurlijk’ hemelsblauw licht ontstaat. En zo neemt ook hij ons, de kijkers, met een artificiële omweg, mee terug naar de natuur.

Maar waarom zou je niet evengoed met echt natuurlicht kunnen werken? Frieling, die naast creatief leider van Glow Next ontwerper is: ‘Voor mij gaat lichtkunst verder dan alleen kunstmatig licht, het gaat over alles wat de beleving van licht beïnvloedt.’

Met zijn eigen project Eye Door toont hij tijdens Glow Next een raam dat door middel van een chemisch proces het licht kan dimmen. ‘Zo laat ik zien dat de beleving van licht niet alleen afhankelijk is van kunstlicht, maar ook gaat over licht en donker, en de overgang tussen die twee. Natuurlijk zonlicht hoort daarbij.’

Nu zo’n beetje alles kan, lijkt de uitdaging er voor veel kunstenaars in te liggen zo natuurlijk mogelijk met licht om te gaan. Meest geavanceerd en toch acceptabel.

Meer FD Persoonlijk? Lees verder op fdpersoonlijk.nl.