Als een van de weinigen is hij in staat bruggen te slaan in de verdeelde samenleving, zo liet hij in zijn bejubelde theatershow ‘Je suis Ali’ zien. Het succes kleeft hem aan, maar het kwam hem beslist niet aanwaaien. Wie is Ali B?

De emotionele ode aan zijn zoons in televisieprogramma DWDD met het lied ‘Terwijl jullie nog bij mij zijn’ werd in januari verkozen tot ‘Muziekmoment van het Jaar’. De plaat zelf denderde de Single Top 10 binnen. Intussen werd zijn cabaretvoorstelling Je suis Ali geprezen als geestig, lyrisch en geëngageerd. Daarop noemde het Britse weekblad The Economist hem als interessantste man in de migratiedebat, als ‘de redder van Nederland’ zelfs.

Alles in het leven van de 34-jarige Ali B lijkt omhoog te vallen, maar zelf kan hij het succes soms nauwelijks bevatten, zo blijkt uit ‘Gekke kleine jongen’ van zijn nieuwe album. In dat nummer kijkt de geslaagde artiest van nu terug op het straatschoffie van weleer. Want dat was hij.

Ali Bouali werd een rappend straatschoffie toen hij op elfjarige leeftijd ‘Moordenaar’ van Osdorp Posse hoorde. De buurtjongens in Amsterdam-Oost trakteerde hij op zijn eigen, ter plekke verzonnen, ritmische teksten. Hij wilde rapper worden. Of voetballer, maar dat ging hem minder makkelijk af. ‘Hij had twee linkervoeten’, weet Hakim Mokh­tari, die Ali ontmoette op het pleintje in Almere Buiten dat bekendstaat om zijn goede voetballers. Ali was toen veertien en net met zijn moeder en oudere broer Mo vanuit Amsterdam naar Almere verhuisd. ‘Ali woonde in een andere wijk, maar hij kwam elke dag met de bus of de fiets naar dat plein. Toen hij hoorde dat kinderen hem slechter vonden dan de andere jongens, verzamelde hij de telefoonnummers van de beste voetballers en belde ze voorafgaand aan een gepland partijtje op. Of ze een halfuur eerder alvast wat met hem “wilden tikken”. Zo begon Ali het voetballen goed te leren.’

Gokpaleizen

De Marokkaanse jongens werden beste vrienden. Ali bewonderde Hakims voetbaltalent, Hakim Ali’s talent om met drie, vier woorden een verhaal aaneen te rappen. Maar terwijl Hakim zich richtte op een voetbalcarrière bij FC Utrecht, raakte Ali de weg kwijt. ‘Hij begon steeds meer te blowen en bracht elke gulden naar gokpaleizen Playworld en Fair Play. Ik zei dat hij zich beter op het rappen kon concentreren, maar hij luisterde niet. Hij ging met de verkeerde jongens om en er was niemand om hem op het rechte pad te houden. Hij was alleen. Zijn broer was nooit thuis, zijn moeder maakte overuren als schoonmaakster en hij had geen contact met zijn vader.’

Dat laatste vond hij erg, weet Mokhtari. ‘Daar heb ik hem wat traantjes over zien laten.’ Maar het was sociaal gezien ook een gemis, weet hij. ‘Het zijn de vaders in de Marokkaanse gemeenschap die van een zoon een man maken. Als ik iets verkeerd deed, werd ik hard aangepakt door mijn vader. Ali kon zijn gang gaan.’

Zijn moeder wist niet dat haar zoon de schoenen van biddende mannen uit de moskee jatte om die te verpatsen, dat zijn matties de zware criminaliteit ingleden, en dat hijzelf –stoned van wiet en andere drugs – troost zocht in de fruitautomaat. Het was die onwetende, hardwerkende moeder die hem 1200 gulden aan spaargeld overhandigde met het verzoek dat naar zijn oma in Amsterdam te brengen. In zijn derde cabaretshow, Ali B geeft antwoord, vertelde Ali op ontroerende wijze hoe hij dat geld onderweg kwijtraakte aan een stel balletje-balletje spelende Oostblokkers, en hoe hij urenlang buiten op de vensterbank van zijn ouderlijk huis zat omdat hij niet wist welke smoes hij bij binnenkomst moest gebruiken. Toen hij zijn moeder hoorde huilen van ongerustheid, besloot hij open kaart te spelen, en zijn leven te veranderen.

‘Het is waargebeurd’, zegt Mokhtari. ‘Ali is gestopt met drugs en zocht zijn heil in de islam en het rappen.’ Maar de grootste verandering in Ali’s leven is veroorzaakt door een vrouw, weet hij.

In 2002 ontmoette Ali via de muziek Breghje Kommers, die twee jaar daarvoor het productiebedrijf Spec had opgericht en muziekoptredens regelde. ‘Breghje is Ali’s redder, zijn fundament’, zegt Mokh­tari. ‘Breghje heeft ervoor gezorgd dat zijn schulden werden ingelost en dat hij echt iets ging doen met zijn talent.’

Het talent van Ali B bleek een gunfactor te bevatten. Nadat Marco Borsato de slungel met rood petje in 2004 tijdens een concert in de Rotterdamse Kuip een plek op het podium had geboden, was succes zijn deel. Hij won de Popprijs 2004, de TMF Award voor ‘Beste Nieuwe Artiest’ in 2005 – het jaar waarin hij na een spontane omhelzing van koningin Beatrix ook de titel ‘knuffel-Marokkaan’ verdiende.

Ook in het theater en op televisie oogstte hij lof. In 2012 won hij met Ali B geeft antwoord de cabaretprijs ‘Neerlands Hoop’ en de Zilveren Televizier-Ster als ‘beste televisieman’. Het is maar een kleine greep aan hoogtepunten uit zijn veelzijdige carrière, waarin alles hem moeiteloos lijkt af te gaan. Hoe krijgt hij dat voor elkaar?

‘Ali heeft een natuurlijk charisma’, zegt theaterregisseur Titus Tiel Groenestege, die sinds de eerste voorstelling Ali B vertelt het leven van de straat in 2005 met hem werkt. ‘Optreden gaat hem gemakkelijk af. Hij is op het podium totaal niet nerveus.’

Maar zijn succes is hem niet komen aanwaaien, benadrukken collega’s. ‘Ali is mega-ambitieus en laat niets aan het toeval over’, zegt stand-upcomedian en vriend Martijn Koning. ‘Hij zit overal bovenop, kan goed kansen herkennen en zet alles op alles om die kansen te pakken.’

En ‘nee’ is voor Ali B geen antwoord. Hij gaat door totdat iets lukt. Zoals leren voetballen. Hakim Mokhtari herinnert zich nog een actie waarbij Ali lang geleden recht op zijn doel afging. ‘Ali was een groot bewonderaar van Najib Amhali, de eerste succesvolle Marokkaanse cabaretier. Hij wilde ook cabaretier worden en ging uitzoeken wie Najib kende. Daarna belde hij Najib op om te vragen of hij wilde vertellen hoe hij zover was gekomen.’

Amhali is niet de enige die door Ali B werd gebeld, weet regisseur Tiel Groenestege: ‘Toen hij als cabaretier begon, attendeerde ik hem op een boekje van theatermaker Erik Vos. Dat werk was zo’n eyeopener voor Ali dat hij de hoogbejaarde Vos meteen opbelde. “Ik ben Ali B. Ik wil graag met je praten.” Dat doet hij bij iedereen.’

‘Ali B. heeft een enorme drang om zich te ontwikkelen. ‘Hij is constant bezig met zelfstudie en omringt zich met experts’, zegt Brownie Dutch, de producent met de grote zonnebril die met Ali B in de T-Mobile-commercials speelt. In zijn onderzoek naar de beste songwriters stuitte Ali op het boek Writing Better Lyrics van de Amerikaan Pat Pattison. Hij ontdekte dat de briljante tekstschrijver lesgaf aan het Berklee College of Music in Boston en benaderde hem voor een privécollege. ‘Nee heb je, ja kun je krijgen. Zo denkt Ali’, vertelt Dutch. ‘Hij kent geen schaamte, behalve voor de hallux valgus, de kromme grote teen waarmee hij is geboren. Hij is heel bijdehand. Toen Deepak Chopra, de spirituele leider die hij bewondert, in Nederland was voor een lezing, pakte hij tijdens de pauze ongevraagd de microfoon om op het podium te gaan freestylen over wat er eerder door Chopra was gezegd. Sinds die dag mailt hij met Chopra.’

Geheelonthouder

De honger om zichzelf te ontplooien is niet alleen werkgerelateerd. Ali B vreet boeken over zelfontwikkeling, van Chopra dus, en Eckhart Tolle en wijlen Stephen Covey, auteur van De zeven eigenschappen van effectief leiderschap. Met die laatste nam Ali ook contact op omdat, vertellen intimi, hij zocht naar ‘meer regie over zijn leven, naar meer balans en rust, en naar het ultieme succes’.

De beste willen zijn. Dat tekent Ali B. Waar andere artiesten na hun voorstelling een biertje drinken, verplaatst de geheelonthouder zich naar het Amsterdamse comedycafé Toomler om daar wederom een voorstelling te geven. ‘Er gaat geen zaterdagavond voorbij zonder dat Ali er optreedt’, vertelt Martijn Koning. ‘Hij wil oefenen. Nu hij tot de gearriveerde cabaretiers hoort, wil hij de beste stand-upcomedian worden. Dat is hij nog niet, maar hij is zeer getalenteerd. Zelfs als hij als laatste, om twee uur ’s nachts, aan de beurt is, krijgt hij de tent op zijn kop. Dat is razend knap, want het publiek zit dan al twee uur in die stoel.’

Altijd willen winnen is zijn kick, beaamt Brownie Dutch en dat onderstreept Hakim Mokhtari. ‘Als hij verliest, al is het met knikkeren, wordt hij chagrijnig en wil hij meteen iets anders doen, in de hoop dat hij alsnog als winnaar van de dag te boek komt te staan.’

Die winnaarmentaliteit is irritant, maar vrienden noemen Ali stuk voor stuk ‘lief’ en ‘eerlijk’. Ali heeft geen spatjes, geeft evenveel aandacht aan de toiletjuffrouw als aan een theaterbons, en is soms juist te amicaal. ‘Hij benadert directeuren van grote bedrijven alsof het schoolvriendjes zijn’, zegt Brownie Dutch. Tijdens een uitzending van Pauw & Witteman bleef hij premier Balkenende ongevraagd tutoyeren, tot ergernis van veel kijkers. Verbolgenheid was ook zijn deel toen hij op tv bekende dat hij zijn zoons had laten besnijden omdat hij zelf zo tevreden was met zijn voorhuidloze piemel.

Maar doorgaans valt zijn eerlijkheid en kapsonesloze houding in goede aarde. Martijn Koning: ‘Als ik bij hem in de auto zit, zie ik jong en oud naar hem lachen en zwaaien. Iedereen houdt van Ali.’

Dat snapt zangeres Ilse DeLange, net als Ali coach van The Voice Kids. ‘Ali is geliefd omdat hij spontaan en open is.’ Ze noemt haar collega, die tijdens een zangbattle uit zijn stoel sprong om met de oma van een kandidaatje te gaan dansen, ‘een gevoelsmens’. Hij is zichzelf, voor en achter de schermen. Zijn spontaniteit is geen act, en authenticiteit is het geheim van langdurig succes.

En hij vergeet niet te delen in zijn succes. Hij helpt jong talent graag op weg, weet Brownie Dutch, die Ali als zijn mentor beschouwt. De cabaretier betrekt zijn familie bij het Ali B-imperium, dat het maandblad Quote in 2013 op 6 miljoen euro schatte. ‘Hij stopt zijn moeder geld toe’, zegt Tiel Groenestege. ‘Zijn broer rijdt hem vaak rond en er lopen ook altijd allemaal neefjes om hem heen.’ Ali heeft mensen in dienst waarvan Hakim Mokhtari zich afvraagt of dat wel verstandig is, maar hij snapt het. ‘Zo houdt hij ze op het rechte pad, en toont hij zijn Marokkaanse bloed.’

Zakelijkheid is niet zijn sterkste kant. Hij is medeaandeelhouder van productiebedrijf Spec, dat naast hem en zijn mediaschuwe vrouw Breghje nog wordt geleid door twee andere mensen. Hoewel hij actief betrokken is bij elke beslissing en de ambitie heeft te ondernemen, blijft hij de creatieveling, laat het management weten.

‘Ali is goed in het binnenbrengen van klanten, maar hij kan geen knopen doorhakken’, zegt Brownie Dutch. ‘Hij is impulsief. Ook in wat hij leest. Ali is nogal van de hypes. De ene keer drinkt hij alleen nog gekookt water, de volgende keer draagt hij speciale schoenzolen vanwege een of andere goeroe.’

Dat impulsieve kent Martijn Koning van hem. ‘Hij hoort soms de klok luiden zonder dat hij weet waar de klepel hangt. Dan doet hij een stellige bewering die gebaseerd is op slechts één artikel dat hij heeft gelezen.’ Komt door zijn ongeduld, zeggen de jongens. Hij wil te veel en hij wil het onmiddellijk. ‘Als ADHD’er is hij nu eenmaal snel verveeld’, zegt Brownie Dutch. ‘Hij moet veel doen om zichzelf tevreden te houden.’

Dood van zijn vader

De ambitie om overal de beste in te zijn, heeft hem in 2014 tijdelijk genekt, vertelde Ali aan Theo Maassen in het tv-programma ‘24 uur met…’ Stemmen begonnen hem op te jagen. Hij hoorde een vader, een zoon, een rapper, een theatermaker, een presentator. Allemaal moesten ze iets van hem.

Hakim Mokhtari: ‘Ali had het altijd druk, al belde ik hem om twee uur ’s nachts. “Je moet niet alles willen”, zei ik tegen hem, maar hij luisterde niet. Dat doet hij nog steeds niet, maar hij heeft geleerd van die fase. Hij is selectiever geworden in zijn keuzes, ontspant zich meer en heeft nog maar een kleine vriendenkring; een man of vier vindt hij genoeg. Hij gaat soms een weekendje weg met zijn gezin en hij voetbalt af en toe met Lucky Ajax, een groep oud-Ajacieden waarvoor hij wel eens heeft opgetreden.’ Volgens Ali zelf mopperen de stemmen nu alleen nog maar. ‘Ik heb ze allemaal een beetje hun zin gegeven.’

Ondanks al die spirituele boeken heeft hij de balans nog niet gevonden. Hij zou vooral vaker bij zijn zoontjes Omar (2011) en Amin (2009) willen zijn, aan wie hij vorige zomer in het televisieprogramma DWDD huilend het lied ‘Terwijl jullie nog bij mij zijn’ opdroeg. Die tranen mochten dan niet toe te schrijven zijn aan de recente dood van zijn vader, met wie hij volgens Hakim Mokhtari pas de laatste drie jaar een goede relatie had, Ali zit er volgens zijn vriend ‘verschrikkelijk mee dat hij zijn kinderen niet meer aandacht kan geven’. Hij knuffelt met ze, speelt met ze en laat de zorg vervolgens aan Breghje over. ‘Hij heeft het te druk om een vaderrol aan te nemen.’ Want Ali B. heeft een missie.

‘Hoezo, wat is je droom? Ik heb wel meer dromen. Ik slaap ook niet maar één keer’, zei Ali in ‘24 uur met…’ tegen Theo Maassen.

Hij poogt op televisie het verschil te maken door bijvoorbeeld bejaarden te helpen in ‘Ali B en de 40 wensen’, het eerste programma van productiehuis North Sea Camel, dat hij sinds 2013 samen Najib Amhali runt. Als theatermaker en rapper wil hij mensen blij maken, de heersende domme krachten in Nederland ontmantelen met inspirerende verhalen en mooie liedjes. En als moslim wil hij bruggen bouwen.

Maar hij is niet de verlosser die The Economist in hem ziet. Dat vindt hij ‘te veel eer’. Alsof hij de wijsheid in pacht heeft. Hij vindt het sowieso vervelend als mensen verwachten dat hij, de voorbeeld-Marokkaan, zijn mening geeft. Hij laat zich ook geen opinie over Wilders in de mond leggen. Hij wil zelf blijven denken, nuanceren en blijven scheppen. Hij streeft ernaar het uiterste uit zichzelf en het leven te halen, zeggen zijn vrienden. Ali B wil geschiedenis schrijven, als muzikant, mediamagnaat, cabaretier en stand-upcomedian. En liefst ook nog als profvoetballer.