De tuinen van Hermann von Pückler-Muskau worden beschouwd als hoogtepunten van de 19de-eeuwse landschapsarchitectuur. Zelf was de landschapsarchitect/schrijver/casanova/vriend van Goethe nóg kleurrijker dan zijn tuinen. De Bundeskunsthalle in het Duitse Bonn wijdt een expositie aan ‘de groene prins Pückler’.

Op de binnenplaats van de Bundeskunsthalle in Bonn staat een enorm voertuig, een ‘bomenverplaatsmachine’, ontworpen door Hermann von Pückler-Muskau (1785-1871), hoofdpersoon van de expositie ‘Parkomanie’. Wachten totdat de bomen zo hoog waren als hij in zijn ontwerpen had voorgesteld was niets voor hem. Hij wilde direct resultaat en verplaatste met zijn machine tienduizenden bomen, die hij per soort in groepjes bij elkaar plantte. Ook de rest van de natuur liet hij niet met rust. Rivieren leidde hij om, heuvels platte hij af. Wie over de slingerende paden in zijn parken wandelde moest na elke stap verrast worden door weer een ander schilderachtig uitzicht.

In Nederland was het Jan David Zocher die deze zogeheten Engelse landschapsstijl introduceerde met het Vondelpark en de tuin van Paleis Soestdijk. De Duitse versies kwamen van Hermann von Pückler en die deed er graag nog een schepje bovenop. Het idyllische theekoepeltje als decoratief element was hem niet romantisch genoeg. Er moest beslist een schuwe kluizenaar ronddolen.

Drie belangrijke landschapsparken liet hij na, die, hoewel 
er geen kluizenaars meer rondlopen, nog steeds open zijn voor publiek. Bad Muskau/Łknica in de deelstaat Saksen, Branitz bij het plaatsje Cottbus en Babelsberg bij Potsdam. De drie parken 
worden beschouwd als hoogtepunten van de 19de-eeuwse landschapsarchitectuur. Muskau en Babelsberg behoren zelfs tot het het Unesco-werelderfgoed.

De vele historische foto’s, prenten, boeken en schilderijen op de tentoonstelling geven zo’n gedetailleerd beeld van de romantische parken dat het na afloop bijna is alsof je er zelf even was. En ook de schepper zelf wordt uitgebreid belicht. Zijn brieven, zijn schetsen, zijn boeken, het ligt er allemaal.

Wie de tentoonstelling bezoekt moet vooral niet vergeten het grote dak van het museum op te gaan. Daar ligt een klein Von Pückler-tuinlandschap met groepen beuken, eiken, espen en robinia’s, een klaterende fontein, groente- en kruidenbedden, een bomenkwekerij en zelfs een doorkijkje naar een nepheuvel. Ook de moeite waard is een groot taartvormig bloemperk met in elke punt een andere bloemsoort: dahlia’s, fresia’s en andere zomerbloeiers. Er is het uit Muskau gekopieerde rozenprieel met het borstbeeld van de wereldberoemde sopraan Henriette Sontag, een van zijn vele minnaressen.

Zelf was hij misschien nog wel kleurrijker dan zijn tuinen. ‘De dolle Pückler’ werd hij als jongeling genoemd. Wie de vurige blik ziet op de portretten die van hem in het museum hangen kan zich daar alles bij voorstellen. Hij spande rustig een paar witte herten voor een koets en reed dan heen en weer langs de cafés van Unter den Linden in Berlijn om vrouwen te veroveren.

Hij studeerde rechten omdat het van zijn vader moest, maar staakte de studie voortijdig om beroepsmilitair te worden. Pas als hij met het Pruisische leger in Engeland belandt en in aanraking komt met de Engelse landschapsstijl vindt hij zijn roeping. De jonge graaf stort zich met hart en ziel op de herinrichting van het landgoed Muskau en omgeving, een klein vorstendom dat hij erft van zijn vader, en gaat daarna als prins Pückler door het leven.

Vanwege zijn excentrieke levensstijl komt hij al snel in geldnood. Redding komt van Lucie, dochter van staatskanselier von Hardenberg, die zich liet scheiden om met Pückler te kunnen trouwen. Pückler had zich geen betere partij kunnen wensen. Zijn Lucie brengt niet alleen fortuin en status, ze deelt zijn liefde voor tuinen en landschappen en tolereert zijn avontuurtjes. Het is zelfs Lucie die hem op het idee brengt te scheiden en in Engeland een nog rijkere vrouw te trouwen, zodat ze hun geldverslindende tuinplannen kunnen verwezenlijken. Maar de Londense adel krijgt er lucht van en het plan mislukt.

Hij schrijft Lucie elke dag wat hij allemaal meemaakt en zij komt op het idee om de pikante verhalen te bundelen. Het leidt tot het vierdelige Briefe eines Verstorbenen (brieven van een overledene),waarin hij de Engelse adel op de hak neemt. Hij verdient met de bestseller meer dan zijn vriend Goethe ooit met een boek verdiende. Het exemplaar dat op de tentoonstelling ligt werd vorig jaar door koningin Elizabeth cadeau gedaan aan de bondspresident van Duitsland. Later schrijft Pückler Andeutungen über Landschaftsgärtnerei, een serieus werk over tuinieren, vol tekeningen.

De prins heeft nooit een ontwerpopleiding gevolgd en beschouwt het als een overwinning als hij en niet zijn opgeleide concurrent Peter Joseph Lenné de tuin van Babelsberg, het zomerpaleis van keizer Wilhelm I, mag ontwerpen. Ondanks zijn successen belandt hij toch weer in financiële moeilijkheden. In 1845 is de geldnood zo hoog dat hij Muskau met pijn in zijn hart verkoopt aan ‘onze’ prins Frederik van Oranje-Nassau, de handige, rijke broer van koning Willem de Tweede.

Pückler ontwerpt vervolgens de tuin van Branitz, het landgoed van Lucies familie. Daar verwerkt hij zijn buitenlandse reiservaringen in. Zo maakt hij een piramide op een eilandje in een vijver, en bestemt die als laatste rustplaats van Lucie en hemzelf. Daar liggen zij nu nog.

Parkomanie De landschaps-tuinen van prins Pückler, t/m 18 sept., Bundeskunsthalle, Bonn