Wees nou eerlijk, uiteindelijk is het nergens zo fijn als thuis. Veel mensen, ook volwassenen, lijden aan een zekere mate van heimwee. Het goede nieuws: tegen de milde vorm is het nodige te doen.

et is best fijn weer thuis te komen van vakantie, maar landt u werkelijk dolgelukkig op een regenachtig Schiphol, wilt u de ongelikte taxichauffeur aldaar wel zoenen en staat u ’s avonds luid zingend te koken met smaakloze Hollandse tomaten? Dikke kans dat u dan heimweeklant bent. En u bent niet de enige. Hoewel onderzoek geen betrouwbare cijfers kent – heimwee is een beetje een stiefkind van de wetenschap – lijkt het erop dat 5 à 10 procent van de volwassenen wereldwijd in meer of mindere mate last van deze psychische kwaal heeft.

Het begint vaak al met een behoorlijke dosis ‘Reisefieber’: vóór de vakantie ’s nachts wakker schrikken van nog te kopen zaken als blaarpleisters en mini-shampoo, maar vooral van het idee huis en haard te verlaten. Als u dit herkent: ga dan vooral niet, adviseert hoogleraar medische en klinische psychologie en openlijk huismus Ad Vingerhoets. Als het gaat om ‘plezierreisjes’ (afgezet tegen, soms nodige, werktrips), is Vingerhoets pleitbezorger van thuisblijven. Inpakken, je werk afraffelen, ellenlange files of uren vliegen naast een vreemde snurker: ‘Reizen maakt veel mensen gestrest. Eenmaal op de bestemming kan de vakantie de reisstress niet compenseren, doordat we altijd zoveel moeten van onszelf, ook op vakantie.’ Vingerhoets heeft het wat dat betreft graag over ‘toeristisch gemusturbeer’. Ook de hoge verwachtingen die de vakantiegangers doorgaans hebben, geven druk: ‘Er is een gerede kans dat de trip tegenvalt. Tel daar de meningsverschillen met reisgenoten bij op, en je ziet steeds meer de voordelen van thuisblijven.’

Vingerhoets zelf is gewoon niet zo dol op het gedoe van reizen, maar doet onderzoek naar dat fenomeen dat er bij mensen echt in kan hakken. Hartverscheurende, een knoop in de maag veroorzakende heimwee. Eigenlijk gek dat heimwee geen officiële psychische aandoening is, vindt Vingerhoets, ‘want een extreme vorm kan leiden tot een totaal disfunctioneren’. Het is meer dan een lastige kwaal, want ook de heimweelijders ‘moeten’ weleens de grens over: omdat vrienden, partner of gezin staan te trappelen de koffer te pakken, of omdat de werkgever verwacht dat zij dat congres in San Francisco even voor hun rekening nemen. Wat ervaren heimweelijders dan? In psychologentaal: heimwee manifesteert zich op vier gebieden: op cognitief, emotioneel en lichamelijk niveau en in gedrag. Vingerhoets licht toe: ‘De heimweeklant gaat de thuissituatie idealiseren, wordt huilerig, lusteloos en kan nergens van genieten. Ook ontbreekt de zin iets te doen, dus ondernemen mensen met heimwee niks uit zichzelf; ze blijven hangen in hun pijn. Tot slot kan het leiden tot niet kunnen eten of slapen en zelfs tot koorts.’

Heimwee is op te splitsen in twee delen: een extreem gemis van thuis (dat kan gaan om personen, maar ook dingen, dieren en omgeving, zoals de tennisclub en de Blokker) en grote moeite met het aanpassen aan een nieuwe omgeving. ‘Het komt vaker voor bij de introverte, minder flexibele mens – die ook met andere veranderingen, zoals een nieuwe baan, meer moeite heeft’, aldus Vingerhoets.

Heimwee is te vergelijken met minirouw of liefdesverdriet; mensen laten dezelfde symptomen zien. En ook al staat de kwaal niet in de DSM (het psychodiagnostische systeem), zij wordt volgens Vingerhoets gelukkig vrij serieus genomen – ‘in Europa dan, in de Verenigde Staten moet je vooral niet zeuren’. De hamvraag: valt er iets tegen heimwee te doen? ‘Tegen­ de extreme vorm is – behalve teruggaan naar huis – niet veel kruid gewassen­’, zegt Vingerhoets eerlijk. Cognitieve therapie kan helpen, zo blijkt uit onderzoek, maar is voor een mildere variant misschien wat te veel van het goede. Vingerhoets zegt dat ‘van je af schrijven’ kan helpen, ‘maar dit geldt alleen voor verhuizing. Op korte termijn, zoals tijdens een vakantie, heeft dit geen zin.’

Wat wel? ‘Probeer in ieder geval te anticiperen op de momenten waarop de heimwee zal toeslaan. Dat zijn vaak de wat stillere en rustigere momenten. Activiteit leidt af en beweging is, net als bij depressie en veel andere psychische ziektes, vaak de beste remedie.’ Een andere tip van Vingerhoets: begin met plekken die niet te ver van je eigen belevingswereld liggen. Als u op het Drentse platteland woont zult u zich in een grote stad als Buenos Aires meer verloren voelen dan in de Zwiterse Alpen. En andersom kunt u van de Schotse Hooglanden vrij somber worden als u de Rotterdamse binnenstad gewend bent.

Een frappante en eenvoudige remedie tegen heimwee volgens Vingerhoets: paracetamol. ‘In de hersenen overlappen de gebieden van fysieke en emotionele pijn. Begin een paar dagen voordat je vertrekt, en blijf de maximale dagelijkse dosis slikken tijdens de vakantie.’ Hij raadde het ooit een radeloze vrouw aan. Haar man had zo’n last van heimwee, maar zij wilde dolgraag naar Noorwegen met vakantie. ‘Een simpele paracetamol leek me, vanwege de overlappende hersengebieden, het beste advies.’ De man wist niet wat hij meemaakte,  een ware ‘Wanderlust’ overkwam hem: ‘Placebo of niet, het stel heeft genoten van de Noorse fjorden. Maar liefst drie volle weken.’

Thuisvoeltips

Sommige mensen pakken het vliegtuig even vaak en makkelijk als de tram. Zij kunnen acclimatiseren als de beste. Hoe versnelt u volgens hen het wenproces op (werk)vakantie? Zeven thuisvoeltips van dienstreizigers*.

Maak meteen een thuis van uw appartement of hotelkamer.
Neem een douche, vind uit hoe de tv werkt en – ook al is het maar voor twee dagen – leg uw kleren in de kast; niks zo unheimisch als leven uit een koffer.

Neem uw favoriete geur van thuis mee,
in de vorm van parfum of wierook of de trui van uw eega.

Houd zo veel mogelijk dezelfde routines aan
als thuis, zoals ’s ochtends een halfuur hardlopen, ontbijten met een toastje met jam – neem desnoods uw favoriete thee mee van thuis.

Verken de omgeving
en maak je deze eigen: ga bij de lokale (horeca)-ondernemers een praatje maken en zorg dat ze u zo snel mogelijk kennen. Op dag drie staat de espresso macchiato al te dampen op de counter zodra u binnenkomt.

Ontspan zoals u dit ook thuis zou doen.
Doe een middagdutje, lees de krant of kijk een paar afleveringen van House of Cards.

Fervent muziek­luiste­raar?
Neem een boxje mee en beluister uw favoriete­ playlists.

Zoek op gezette tijden contact met thuis,
maar bel, skype of facetime niet te vaak.

* Met dank aan Frederik Abas (dj) en Anne de Buck (reisblog Your Little Blackbook).