‘Kunnen we die vier wandappliques meteen kopen en meenemen?’ Ilse Daatselaar kreeg die ongebruikelijke vraag een paar jaar geleden op de Tefaf van een Duits echtpaar, dat uitgebreid aan het winkelen was op de kunstbeurs. De vele potentiële, internationale kopers die snel beslissen, het is voor Ilse Daatselaar een van de leukste aspecten van de Tefaf. ‘Internationale bezoekers komen niet alleen kunst kijken, maar ook echt om dingen te kopen. Dat maakt het een dynamische, enerverende beurs.’

Voor Daatselaar is het dé plek om nieuwe klanten te ontmoeten en haar netwerk uit te breiden. ‘Bijna alle bezoekers hebben echt iets met kunst en antiek en zijn zeer geïnteresseerd in de achterliggende verhalen van de objecten. Die tien dagen in Maastricht zijn een feestje. Daarna val ik in een gat. Dan verlang ik er echt naar terug, iedere dag daar biedt zoveel kansen.’

Ilse Daatselaar werkte oorspronkelijk in human resources, maar toen de compagnon van haar vader stopte, ging ze bij hem in de zaak werken. Op de Tefaf hielp ze vaak mee, maar acht jaar geleden stond ze er voor het eerst tien dagen, met haar vader. Ze moderniseerde de stand en presenteerde de objecten in een moderne setting, met een strakke witte vloer en lichteffecten. ‘Dan springt een stuk antiek er veel meer uit dan in een huiskamersetting met gordijntjes. Mensen zien nu beter hoe tijdloos het is en dat antiek heel goed in een modern interieur past.’

Hun lichte, open stand werkt uitnodigend, merkt ze. ‘Jonge mensen vinden het vaak leuk om verschillende stijlen te mixen, en worden aangetrokken door onze presentatie.’ Zo liet een jong echtpaar een paar jaar geleden foto’s zien van hun strakke interieur. Ze zochten één stuk antiek en vielen voor een groot meubel. ‘Een topstuk met heel mooi snijwerk, maar ook zwaar en heftig. Het was precies wat ze zochten en het werd het pronkstuk in hun moderne interieur.’

De Tefaf is de place to be voor een kunst- en antiekhandelaar, meent Ilse Daatselaar. ‘Ik noem het ook wel het Wimbledon van de beurzen. De beste dealers uit alle werelddelen staan er, de kunst is van een museale kwaliteit, en kun je bovendien ter plekke, direct aanschaffen.’ Ook vader en dochter Daatselaar presenteren in Maastricht de top van hun collectie. ‘Eigenlijk zijn we het hele jaar bezig de mooiste stukken te kopen, zodat we die op de Tefaf kunnen laten zien. Dit jaar hebben we een vroeg werk van Paul Cézanne, waar we heel trots op zijn.’

Ilse Daatselaar is een van jongste deelnemers aan de Tefaf en een van de weinige (jonge) vrouwen. Het was niet gemakkelijk om in die gesloten wereld te worden geaccepteerd, maar ze vond de afgelopen jaren haar weg. Het werken met kunst en antiek noemt ze verslavend. ‘Je bent altijd met mooie dingen bezig. Het laat je niet meer los, de geschiedenis achter een stuk is vaak fascinerend; waar komt het vandaan, waar is het allemaal geweest? Eigenlijk zijn wij ook verzamelaars. Alleen moeten we af en toe iets verkopen om weer wat nieuws te kunnen kopen.’

Tien dagen op een beurs staan is pittig. Tien dagen op de Tefaf staan is heel erg pittig. ‘Je weet nooit wie er je stand binnenstapt. Dat betekent tien dagen onder hoogspanning werken’, zegt Laurens Hesselink. Zo stond hij eens een dag voor de opening van de beurs zijn stand te stofzuigen, toen plotseling de koningin voor zijn neus stond. ‘Dat was wel even spannend. Op boekenbeurzen weet ik wie ik kan verwachten, op de Tefaf varieert het publiek van een tuinman tot een sjeik uit Qatar.’

Hesselink neemt daarom niet alleen boeken mee naar Maastricht, maar ook tekeningen, kaarten en globes, in prijs variërend van 2500 euro tot een half miljoen. ‘Ik vind het belangrijk dat iedereen iets kan kopen.’

Het zwaartepunt van Antiquariaat Forum ligt bij boeken van de 15de tot en met de 19de eeuw, over reizen, natuurlijke historie, wetenschappen en medicijnen. ‘Daarna vind ik het te modern worden en wordt de kwaliteit minder doordat het papier niet meer met de hand is gemaakt.'

Hesselink nam het bedrijf in 2008 over van zijn vader. Acht jaar eerder, toen hij in het bedrijf ging werken, wist hij weinig van oude boeken. ‘Verdiep je eerst eens in een onderwerp dat je aanspreekt’, zei zijn vader. Dat werd vuurwerk. Toen een klant vroeg naar een boek over goochelen, ging hij daarover lezen. ‘Zo rolde ik door naar de piraterij, de VOC en de vroege Hollandse handelsreizen. Nu ben ik allrounder, maar boeken over de eerste Hollandse reizen spreken me nog steeds het meest aan. Die zijn historisch belangrijk en mooi om naar te kijken.’ De liefde voor oude boeken is een soort virus, en dat herkent hij ook bij klanten. ‘Is er een onderwerp dat hen aanspreekt, dan willen ze er alles over hebben, en daarna breiden ze uit naar aangrenzende gebieden.’

Elke maand reist Hesselink naar beurzen in Amerika, het Midden-Oosten en Azië. ‘Het is belangrijk actief te zijn en nieuwe mensen te leren kennen.’ Sinds 2006 staat hij op de Tefaf, waar hij zijn stand deelt met een Engelse collega. ‘Toen hij dat aan mij vroeg, heb ik er een tijd over nagedacht. Maar we kunnen goed met elkaar opschieten en hij richt zich op andere onderwerpen, waardoor er andere bezoekers naar de stand komen. Zo delen we bovendien de kosten.’

Het is namelijk een forse investering om op de Tefaf te staan, maar, zegt Hesselink, ‘wat je ervoor terugkrijgt, is ongeëvenaard. Meer dan 70.000 bezoekers uit de hele wereld, onder wie veel museumcuratoren en verzamelaars. Ik ken geen enkele andere beurs met zoveel topkwaliteit en zulk deskundig, geïnteresseerd publiek. Deelname aan de Tefaf geeft je een wereldwijde reputatie. Daarom heb ik in 2016 ook meegedaan aan de eerste New Yorkse editie van de Tefaf. Die is nu nog kleinschalig en intiem, maar op de langere termijn wordt ook dat een belangrijke beurs.’

Hesselink staat in Maastricht op de eerste etage, op de afdeling Tefaf on Paper. Specialistische verzamelaars kennen ondertussen de weg naar zijn stand, andere bezoekers niet altijd. ‘Het is een kunstbeurs, mensen komen vooral voor objecten in huis, meubels, schilderijen of iets voor in een vitrinekast. Boeken zijn voor veel mensen een ruggetje in de kast.’

Daarom zal Hesselink dit jaar benadrukken wat het verband is tussen de kunstwerken en de boeken. Ook gaat hij zijn stand anders inrichten. ‘Met vitrinekasten waarin de boeken lijken te zweven zodat je ze van alle kanten kunt bekijken. Aan de wanden komen kaarten en tekeningen. Zo hoop ik meer op te vallen.’

Het was zijn eerste keer Tefaf, aan het einde van dag tien. Sander Bijl hing lichtelijk uitgeput tegen het barretje in zijn stand, toen er een energiek Amerikaans echtpaar binnenstapte. ‘Ze stelden zich voor en noemden direct de naam van een schilderij dat ze onlangs hadden gekocht. Het duurde even voor tot me doordrong dat ze doelden op een heel duur doek dat een paar maanden eerder was verkocht in New York, maar toen was ik direct wakker.’

Het echtpaar was geïnteresseerd in een schilderij van Jan Steen. Ze wilden het meteen meenemen, wat tamelijk ongebruikelijk is. ‘Ze vertelden dat ze even met hun eigen vliegtuig waren geland in Maastricht op doorreis naar Zuid-Afrika, waar ze het schilderij op hun landgoed wilden ophangen. Binnen een uur had ik het verkocht.’

 De anekdote is illustratief voor de Tefaf, weet Bijl intussen. Hij leerde al snel niet te oordelen over het uiterlijk van bezoekers. ‘Ik heb aan een stel op gympen eens een doek van meer dan 100.000 euro verkocht en ken een verhaal van een assistent die een bezoeker op Nikes wegjaagde met de opmerking: “Dat schilderij is iets boven uw prijsklasse.” Later bleek dat het Bill Gates was.’

Als ik echt iets wil bereiken in dit vak, moet ik naar de Tefaf, wist Bijl al op zijn 27ste. Hij begon in 2006 met lobbyen, maar moest nog zes jaar wachten tot een informele delegatie in Alkmaar kwam kijken of zijn collectie goed genoeg was. Inmiddels is Bijl een ‘wanted party’ op de kunstbeurs. ‘Mijn voorraad is niet groot, maar wel van hoog niveau.’ Zijn Tefaf-collectie voor 2017 noemt hij extreem goed. ‘Ik kan dingen laten zien waar mensen hebberig van worden. Een winterlandschapje van Jacob van Ruisdael bijvoorbeeld, zoiets komt maar zelden op de markt. Ik kan niet garanderen dat ik het verkoop want het kost een half miljoen, maar het moet gek lopen als ik het weer meeneem.’

Als jongetje liep Bijl al rond in de ateliers van het Rijksmuseum, waar zijn vader hoofdrestaurateur was. Hij vond het interessant, maar niet spannend genoeg om er zijn vak van te maken. Piloot wilde hij worden. ‘Tot ik piloten sprak van eind twintig die totaal uitgeblust waren. Daar had ik geen zin in.’

Zijn vader zei: ‘Waarom word je geen kunsthandelaar? Je houdt van onderhandelen en van verkopen, dat kan toch ook met kunst?’ Hij begon in 2000 met zijn moeder (‘het zakelijke brein van ons twee’) kunsthandel Bijl-Van Urk. Nu is hij een groot liefhebber van de 17de-eeuwse Hollandse en Vlaamse meesters. ‘Ik kan overal ter wereld met mensen genieten van die schilderijen en er uren over praten. De verfopbouw, de conditie, de betekenis, waar staat het werk in het oeuvre? De schilderijen verrijken je leven.’

Het vervult hem met trots dat Hollandse oude meesters in elk museum wereldwijd hangen. ‘Het is zo’n belangrijke stroming in de geschiedenis. Daar mag in Nederland best wat meer aandacht voor zijn.’

Veel andere beurzen bezoekt Bijl niet, al staat hij wel altijd op de Amsterdamse Tefaf-zuster PAN en op de Masters of LXRY. ‘Daar gaat het er soms amicaal en losbandig aan toe, maar dat was in de 17de eeuw niet anders. In de ruimtes waar deze schilderijen hingen werd gedronken, gegeten en gefeest. Dat is juist mooi. Ik zou willen dat het stoffige eraf gaat. Het zijn kostbare stukken, maar we hoeven er niet heilig over te doen. Durf ermee te leven.’