Dit is een grapje dat Tony Schwartz regelmatig maakt als hij lezingen geeft: ‘Ik kreeg een knoop in mijn buik toen ik Donald Trump in juni 2015 van de gouden roltrap in de Trump Tower zag komen, zijn bestseller The Art of the Deal in de hand. ‘De persoon die dit boek heeft geschreven, moet president worden’, kondigde Trump zijn kandidatuur aan. Schwartz laat een stilte vallen, en zegt dan: ‘Ik wist niet dat ik in aanmerking kwam.’

Schwartz is de inmiddels 65-jarige ondernemer, journalist en schrijver uit New York die op zijn 33ste in opdracht van de toen dertiger Donald Trump The Art of the Deal schreef. Hij bedacht naar eigen zeggen de titel, leefde anderhalf jaar dag en nacht met Trump en schreef het volledige boek. Volgens Schwartz heeft Trump het misschien deels gelezen, ‘maar zeker niet helemaal.’

Daarna schreef Schwartz nog twee boeken, waarvan zijn laatste Altijd scherp. Manage je energie, niet je tijd onlangs, veertien jaar na publicatie, in het Nederlands verscheen. Hij schreef het boek samen met coach en bedrijfsgoeroe Jim Loehr. Schwartz zette ook een organisatie op rond zijn boek, ‘The Energy Project’, dat bedrijven bezoekt en werknemers leert hoe ze zo effectief mogelijk kunnen werken en leven. The Energy Project doet het goed in Europa, zegt hij. Het boek ook trouwens.

Zijn bedrijf heeft daarom een kantoor aan de Weesperstraat in Amsterdam, dat wordt gerund door zijn dochter een schoonzoon. Vorig jaar kreeg ze een kind – dankzij haar geboorteplaats heeft Schwartz een Amerikaanse kleindochter met een Nederlands paspoort. Hij laat een foto van het meisje zien op zijn telefoon. ‘Mijn vrouw en ik willen in de buurt zijn, dus we hebben net een huis gekocht bij de Magere Brug. Ik geloof dat we de hoofdprijs hebben betaald, de huizenprijzen zijn niet mis. Maar het is een prettige stad, ik hoop er iedere zes weken zeker een week te kunnen zijn.’

Wat vindt u aantrekkelijk aan Nederland?

‘Het ritme is er anders. Europa en de Verenigde Staten zijn niet met elkaar te vergelijken als je kijkt naar de balans tussen werk en vrije tijd. Amerikanen nemen bijna nooit vrij, want dan zouden ze uitstralen dat ze hun werk niet serieus nemen. Ik geloof echter dat werknemers effectiever zijn als ze af en toe vakantie nemen. Amerikanen nemen zichzelf niet in acht. Als een vrouw een kind krijgt bijvoorbeeld, werkt ze in Amerika praktisch door tot ze weeën heeft. Ik vind dat op z’n zachtst gezegd onverstandig. Bovendien hebben Amerikaanse bedrijven een veel grotere kans op werknemers die ziek worden. Toch gaan steeds meer bedrijven in Europa, ook in Nederland, die manier van werken overnemen. Daar wil ik iets tegen doen.’

In uw boek Altijd Scherp geeft u handvatten om de werkdag effectiever in te delen. U zegt: ‘Begin de dag met negentig minuten geconcentreerd werken, zonder e-mail te bekijken of doelloos te surfen op het web. Neem daarna een stevig ontbijt. Dan weer negentig minuten werken. Dan een pauze voor een korte wandeling. Dan een uur werken. Dan weer pauze. Weer een uur werken’.

Waarom is dat goed?

‘Ik heb in mijn leven drie boeken geschreven. Het eerste boek, The Art of the Deal, schreef ik door elke dag minimaal acht uur te schrijven. Ik stond nooit op, ik schreef maar door. De laatste twee boeken heb ik geschreven volgens de methode werk-pauze-werk-pauze. Ik werkte alleen ’s ochtends, dus minder uren per dag dan bij het eerste boek. En ik was sneller klaar!’

‘Mijn punt is: werkgevers zouden moeten inzien dat hun werknemers veel meer voor elkaar krijgen als ze zichzelf in acht nemen. Dat betekent dus op tijd pauze nemen. En op een normale tijd naar huis. En met vakantie gaan, zonder onderweg e-mails te lezen of te beantwoorden.’

Maar bij veel bedrijven, bijvoorbeeld op de Amsterdamse Zuidas, laat de cultuur op de werkvloer dit niet toe.

‘Dat weet ik natuurlijk. Vooral in de financiële sector en op advocatenkantoren heerst het idee dat jonkies net zo hard moeten werken als de oude garde om te kunnen bereiken wat de senioren hebben bereikt. Ik heb Altijd Scherp geschreven om bij te dragen aan een andere sfeer op de werkvloer. Ik kan zo’n cultuur alleen met kleine stapjes veranderen.’

Welke kleine stapjes kunnen werknemers zetten die overrompeld worden door de heersende cultuur?

 ‘Eens per dag een minuut de tijd nemen om te ademen. Alleen maar ademen. Ik zal het voordoen.’

Schwartz leunt achterover in zijn stoel en sluit de ogen. Luidruchtig ademt hij diep in door de neus. Drie seconden. Dan opent hij de mond en blaast hij zes seconden beheerst de lucht uit zijn longen. Hij herhaalt het ritueel een minuut lang. Hij opent zijn ogen. Dan: ‘Dit voelt zo verfrissend. En je kunt mij niet vertellen dat een werkgever hier boos om zal worden. Als je baas zou vragen: “Wat doe je in godsnaam?” is het antwoord heel simpel: ademen. Daar kan niemand om ontslagen worden.’

Het leven van Tony Schwartz wordt sinds zijn drieëndertigste ingekleurd door die ene beslissing die hij in 1985 nam. De beslissing om The Art of the Deal te schrijven voor Donald Trump. Alles wat hij daarna heeft gedaan, zegt hij, staat lijnrecht tegenover dat besluit. Lijnrecht tegenover alles waar Trump voor staat.

Schwartz kreeg van Trump 250.000 dollar voorschot en vijftig procent van de royalty’s. Amerikaanse media omschreven Schwartz, toen een jonge journalist die publiceerde in New York Magazine, Newsweek, Esquire en The New York Times, daarna als ‘de voormalig journalist’. Voor hen had Schwartz afgedaan. Hij had meegewerkt aan de commerciële biografie van een vastgoedondernemer van nog geen veertig met een grote mond. Het boek werd een bestseller. Schwartz kocht een huis voor zijn jonge gezin in een buitenwijk van New York. Hij ging verder met zijn leven. Elk half jaar stuurde Donald Trump hem persoonlijk een cheque voor de royalty’s van het boek. Schwartz bouwde intussen aan The Energy Project en stopte het geld dat hij met het boek verdiende in zijn bedrijf.

Hij mag er graag luchtig over doen, of een grapje over maken, maar de echte knoop in Schwartz’ maag werd die zonnige dag in juni 2015 te groot. Wat hij al jaren vreesde maar niet voor mogelijk hield, gebeurde. Donald John Trump maakte bekend zich namens de Republikeinen beschikbaar te stellen als president van de Verenigde Staten. Na dertig jaar zwijgen besloot Schwartz weer te gaan praten over zijn ervaringen met Trump. ‘In The Art of the Deal wordt Trump door mij veel mooier en beter afgeschilderd dan hij in werkelijkheid is’, liet Schwartz vorig jaar in het tijdschrift The New Yorker optekenen. ‘Ik heb lippenstift op een varken gedaan’, zei hij in ochtendshow Good Morning America. Schwartz maakte duidelijk dat hij tot zijn spijt had meegeholpen aan het zorgvuldig opbouwen van het onschendbare imago van Donald Trump.

Schwartz kwam ‘uit de kast’, zoals hij het zelf uitdrukt. Hij begon een vurige Twitter-campagne tegen Trump en had binnen no time 100.000 volgers. Het voelde als een roeping, zegt hij meerdere malen. Een roeping die duurde tot minuten voor verkiezingsdag in november 2016. ‘Ik heb gedaan wat ik kon’, zegt Schwartz als het gesprek op Trump komt. Daarna zegt hij: ‘Ter info: nu praat ik niet meer over hem.’

Waarom wilt u niet meer over Trump praten?

 ‘Ik ben geen politiek commentator. Daarnaast: mijn campagne tegen hem heeft geen nut gehad, zoals u aan de verkiezingsuitslag heeft kunnen zien.’

U zegt dat de beslissing het Trump-boek te schrijven uw leven verder heeft ingekleurd. En dat u nu al dertig jaar moet boeten voor dat ene besluit. Dat klinkt heel zwaar.

 ‘Ik zou het niet weer doen, als u dat wilt vragen.’

Het is lastig om het onderwerp Trump te vermijden. Zeker als u zegt dat uw verdere leven richting heeft gekregen door dat ene besluit.

 ‘Oké, ga je gang. Ik roep wel als ik klaar met u ben.’

Is het zwaar te moeten leven met de wetenschap dat u Trump het zadel in heeft geholpen?

 ‘Kijk, het heeft me verder gebracht. Het was de grootste les uit mijn leven. Alles waar die man voor staat, wil ik níet zijn. Het heeft me negatieve energie opgeleverd, maar ik heb er ook veel positiefs voor terug gekregen.’

De cheques die hij u elk half jaar stuurde, heeft u al die jaren geïnd.

 ‘Sinds juli van vorig jaar geef ik al het geld dat ik met het boek verdien weg. Het voelt als bloedgeld. Ik wil niets meer met die man of met het boek te maken hebben.’

Wie krijgt het geld? ‘Ik heb sinds zijn verkiezing meer dan 80.000 dollar weggeven aan organisaties die de beslissingen die hij als president maakt, kunnen aanvechten. De organisatie die vluchtelingen bijstaat, ACLU (American Civil Liberties Union, red.) kreeg het grootste deel. Binnenkort stuurt Trump me als het goed is een volgende cheque. Ik neem aan dat het bedrag nu hij president is nu alleen maar hoger wordt. Ik geef het geld weer weg. Misschien dit keer aan Planned Parenthood, een organisatie die onder meer abortussen uitvoert.’

Waarom schreef u het boek? ‘Mijn vrouw en ik werkten beiden als journalist. We waren jong, de toekomst zag er onstabiel uit. Ik kon onze financiële situatie verbeteren.’

U geeft nu veel lezingen en adviseert jongeren om goed na te denken over de langetermijngevolgen van hun beslissingen.

 ‘Het klinkt zo verleidelijk. Je bent 33 en je kunt een berg geld verdienen. Maar kijk wie er nu in het Witte Huis zit. Ik had het niet kunnen voorspellen, hoor. Aan de andere kant: alles wat in mijn leven is gebeurd nadat ik voor hem heb gewerkt, heeft me zoveel voldoening gegeven. Ik prijs mezelf dus ook gelukkig dat ik het gedaan heb. Ik ben er niet trots op, maar dankzij hem heb ik ingezien wat ik wilde met mijn leven. Ik ben mensen gaan helpen die vastzitten in bepaalde patronen. Ik houd presentaties, vanochtend nog, voor honderd ceo’s van grote bedrijven. Dan sta ik daar, en denk ik: ik doe wat ik het allerleukste vind. En dat doe ik dankzij hem.’

Gevraagd of hij het exemplaar van The Art of the Deal van de interviewer wil signeren, houdt hij beide handen in de lucht. ‘Nee’, zegt hij abrupt. ‘Ik wil niets meer met dit project te maken hebben.’ Hij schuift het boek terug over de tafel.

Een lange stilte volgt. Tony Schwartz plukt met zijn grote handen aan zijn sokken: roze met gele stippen. Hij kijkt opzij, de verte in.

Dan: ‘Kom hier.’

Hij leunt naar voren, pakt het boek.

‘Ik doe dit alleen omdat we allebei journalist zijn’, zegt hij. In grote letters schrijft hij: ‘Schrijf nooit een boek zoals dit.’

In zijn zwierige handschrift zet hij daarna zijn handtekening onder zijn boodschap. ❏

Meer lezen? FD Persoonlijk is het weekendmagazine van Het Financieele Dagblad over mensen, lifestyle, kunst, cultuur, mode en reizen. fdpersoonlijk.nl