• Mijn nieuws
    • Net binnen
      • Overzicht
      • Nationaal
      • Internationaal
      • Analyse
      • Rente en valuta
      • Grondstoffen
      • Derivaten
      • Beleggingsfondsen
      • Indices
      • Obligaties
    • Krant
    • Podcasts

      • SECTIES

      • Economie
      • Politiek
      • Bedrijfsleven
      • Financiële markten
      • Samenleving
      • Tech & Innovatie
      • Opinie

    • FD PERSOONLIJK
  • Home
  • Mijn nieuws
  • Net binnen
    • Overzicht
    • Nationaal
    • Internationaal
    • Analyse
    • Rente en valuta
    • Grondstoffen
    • Derivaten
    • Beleggingsfondsen
    • Indices
    • Obligaties
  • Krant
  • Podcasts
  • Abonneren
    • Abonneren Inloggen

      Service & Contact
Close sub menu
Close sub menu
Expositie • 8 apr '17 06:00

Nieuw werk van de 85-jarige Gerhard Richter

Mischa Andriessen
Mischa Andriessen

Dé betekenis van een kunstwerk bestaat niet, pepert Gerhard Richter ons in. Nieuw werk van de 85-jarige beroemde kunstenaar is nu te zien in Keulen.

Door Mischa Andriessen

‘11 Scheiben’ (elf plakjes), 2003. (Foto: Rheinisches Bildarchiv Köln)
‘11 Scheiben’ (elf plakjes), 2003. (Foto: Rheinisches Bildarchiv Köln)

Het eerste werk op de expositie ‘Neue Bilder’ (nieuw werk) van Gerhard Richter in Keulen, heet 11 Scheiben (elf plakjes) en confronteert de bezoeker met zichzelf. Elf glasplaten weerspiegelen hem meervoudig. Ook elders in de tentoonstelling dwingt Richter de bezoeker naar zichzelf te kijken, zoals bij Zwei Grau (1998/2016) en Spiegel (2016). Daarmee herinnert Richter de kijker eraan dat deze zelf een cruciale rol speelt bij het geven van betekenis aan een kunstwerk. Ons eigen referentiekader, onze persoonlijke geschiedenis, zelfs ons humeur van dat moment is bepalend voor de interpretatie. 
Dé betekenis bestaat niet.

‘Abstraktes Bild (947-8)’, 2016
‘Abstraktes Bild (947-8)’, 2016

Naast Spiegel hangt het werk Sechs Fotos (1989-1991), waarbij de kijker maar niet helder krijgt wat hij nu eigenlijk ziet. Die naakte lichamen, gebeurt daar nu iets vreselijks? Of is het onze eigen sensatiezucht die ons op de bewogen foto’s juist iets verschrikkelijks wil laten zien? Daarover moeten we zelf nadenken. Richter gaat het antwoord niet geven.

Richter is vaak afstandelijkheid verweten, maar zijn consequente zoektocht naar neutraliteit is vanuit zijn persoonlijke geschiedenis goed te verklaren. ‘Sinds ik kan denken heb ik elke gedragsregel en elke opvatting voor zover die ideologisch was gemotiveerd, als verkeerd, hinderlijk, levensvijandig of misdadig beschouwd’, zei hij eens.

Gerhard Richter werd in 1932 bij Dresden geboren. Zijn vader (naar later bleek niet zijn biologische) had nationaalsocialistische sympathieën, en Gerhard moest bij de Hitlerjugend. Hij was amper dertien toen Dresden, waar hij vlakbij woonde, werd platgebombardeerd. Zijn geliefde tante Marianne leed aan schizofrenie en werd door de nazi’s omgebracht. Toen zijn vader na jaren aan het front en in Amerikaanse gevangenschap terugkeerde, was hij een gebroken man. Richters generatie was er een zonder vaders. ‘We wilden ze niet meer’, schreef hij eens. Daarvoor in de plaats kwamen mannen die wél een voorbeeld konden zijn: wetenschappers, schrijvers, componisten, beeldend kunstenaars. Richter bracht ze bijeen in zijn werk 48 portraits (1971-1972).

Gerhard Richter in zijn studio in Keulen. Hij werd op 9 februari van dit jaar 85. (Foto: Hollandse Hoogte)
Gerhard Richter in zijn studio in Keulen. Hij werd op 9 februari van dit jaar 85. (Foto: Hollandse Hoogte)

De geschiedenis duikt steeds weer op in Richters werk. Hij schilderde bijvoorbeeld de lachende Wehrmachtsoldaat Onkel Rudi (1965). In 1988 wijdde hij een serie aan de leden van De Baader-Meinhof-Groep. Ook schilderde hij de aanslag op de Twin Towers. Altijd was het uitgangspunt een foto. Bij het schilderen bracht Richter niet alleen een wazig soort beschermlaag aan, hij verwijderde alles wat spectaculair in de voorstelling was. Soms vond hij later dat een werk toch nog te theatraal was en schilderde het over.

Steeds weer weet Richter de kijker ervan te doordringen dat betekenissen vloeibaar zijn. Een platenspeler lijkt neutraal, tot je weet dat in die platenspeler het pistool verstopt zat waarmee Andreas Baader in zijn cel zelfmoord pleegde. Zelfs een abstract schilderij loopt direct vol met betekenis op het moment dat Richter daaraan een krachtige titel geeft als Krieg of Birkenau.

Gerhard Richter

‘Neue Bilder’, t/m 1 mei, Museum Ludwig,
Keulen, museum-ludwig.de

De nu 85-jarige Richter heeft binnen een jaar maar liefst vijfentwintig abstracte schilderijen aan zijn immense oeuvre toegevoegd. Ook in de nieuwe lichting weer veel lagen. Abstraktes Bild (947-3) (abstract schilderij) blijkt onder een weggeschraapte laag vergeven van oorlogsschepen, torpedo’s, explosies. Of wíl de kijker die zien? ❏


Meer fd persoonlijk

6 min leestijd

Een extraatje van de baas

Brenda van Osch
Brenda van Osch
2 min leestijd • Column

Marie Kondo's voortschrijdende inzicht

6 min leestijd • Onder ons

Goede vriendin van schrijver Raoul de Jong: ‘Hij is een verbinder

4 min leestijd

Kunst op kantoor moet urgent en dienstbaar zijn


  • FD Redactie
    FD Gazellen
    FD Henri Sijthoff Prijs
    Werken bij FD
    Colofon
  • Algemene voorwaarden
    Privacy
    Cookies
    Copyright
    Responsible disclosure
  • Service & contact
    Account aanmaken
    Hulp bij inloggen
    Mijn FD
    Adverteren
  • Abonnementen
    Groepslicenties
    Nieuwsbrieven
    Podcasts
    FD App
  • Vacatures
  • FD Mediagroep
    BNR Nieuwsradio
    Company.info
    Energeia
    Pensioen Pro
    Impact Investor
    Investment Officer
image/svg+xml image/svg+xml image/svg+xml
 |   | 
© 2023 Het Financieele Dagblad B.V. – alle rechten voorbehouden.
KVK-nummer: 33176422
BTW-nummer: NL006407122B01