1. Sean Penn kiest zelden de weg van de minste weerstand

Aan het woord ‘voorzichtig’ heeft hij een grondige hekel en de handrem hanteert hij nooit. In het zicht van obstakels of conflicten gaat hij juist nog wat harder. Hij heeft van jongs af aan geleerd hard voor zichzelf (en anderen) te zijn. Aan schouderklopjes deden ze niet in huize Penn. Nadat hij zijn eerste toneelrol had gespeeld zocht zijn moeder hem in de kleedkamer op, legde haar handen op zijn gezicht en zei: ‘Je was waardeloos. Je kunt er helemaal niets van.’ Dat moedigde hem alleen maar aan om haar ongelijk te bewijzen.

Als Penn op tv iets ziet wat hem aangrijpt, is hij in staat op stel en sprong af te reizen naar Irak, Venezuela, Pakistan of Haïti. Bij de overstroming in New Orleans probeerde hij slachtoffers in een gehuurd bootje hulp te bieden en ten tijde van de Rodney King-rellen in Los Angeles werd de aandrang om met eigen ogen te zien wat er aan de hand was hem bijna fataal toen er een winkelwagentje door de voorruit van zijn auto werd geslingerd.

2. Sean Penn houdt niet van acteren

Bij een acteur die twee Oscars won en nog eens 71 onderscheidingen (en 105 nominaties) op zijn palmares heeft staan zou je affiniteit met het vak verwachten. Maar bij Penn overheersen twijfels, frustraties en ongemak. Hij vindt het aanmerkelijk leuker films gemaakt te hebben dan ze te maken. Zijn met een Oscar bekroonde rol in Mystic River dreef hem tot wanhoop (‘It was total misery’). En de rol als ter dood veroordeelde moordenaar in Dead Man Walking trok eveneens een zware wissel. Kort na de opnamen werd hij aangehouden omdat hij 180 kilometer per uur reed. ‘Ik realiseerde me achteraf pas dat ik bezig was die rol van me af te schudden.’ Penn excelleert in getormenteerde en geïsoleerde personages. Maar de overtuigingskracht waarmee hij die tot leven weet te wekken put hem soms emotioneel uit.

3. Sean Penn besloot te gaan regisseren na het horen van een Bruce Springsteen-song

In 1982 hoorde hij ‘Highway Patrolman­’ van Bruce Springsteen. Daarbij verschenen beelden op zijn netvlies die niet meer wilden verdwijnen. Hij belde Springsteen om naar de rechten te informeren. The Boss vroeg zich ietwat verbaasd af hoe een song van enkele minuten in een speelfilm vertaald zou kunnen worden, maar gaf ruimhartig zijn zegen. Het kostte Penn daarna nog tien jaar voor hij tevreden was over het scenario en hij zijn regiedebuut kon maken met The Indian Runner. ‘Maar de essentie van die film zat al in mijn hoofd toen ik die song hoorde.’ Als regisseur mag Penn graag lang op projecten broeden. Het maken van Into the Wild – het verhaal van een jongeman die in de wildernis van Alaska probeert te overleven – kostte hem eveneens tien jaar. ‘Maar dat kwam vooral doordat ik het vertrouwen van de nabestaanden moest winnen.’

4. Sean Penn kijkt niet graag achterom

Een van zijn favoriete filmscènes zit in de luchtige komedie The Gumball Rally. Daarin verwijdert een coureur met één krachtige ruk de achteruitkijkspiegel uit zijn auto. Want: ‘Wat achter je ligt, doet niet ter zake.’

In 1993 ging de woning van Penn in vlammen op bij een bosbrand in Malibu. Hij had nog net tijd om een doos met familievideo’s te redden. Verder gingen al zijn bezittingen verloren, inclusief boeken, fotoalbums en de filmpjes die hij als scholier had gemaakt. Lang heeft Penn daar niet over getreurd. ‘Door het verlies van die spullen ben ik uiteindelijk dichter bij mezelf komen te staan.’

5. Sean Penn heeft zijn carrière te danken aan zijn jeugdvriend Charlie Sheen (en een doos vol protheses)

Als tiener wilde Penn advocaat worden. Acteren was geen optie. Dat veranderde toen hij met zijn broer Chris en twee schoolvrienden 8 millimeterfilms begon te maken. Die schoolvrienden waren Charlie Sheen en Emilio Estevez: de zoons van acteur Martin Sheen. Het gezin Sheen was kort tevoren teruggekeerd uit de Filippijnen, waar Martin de (zenuwslopende) opnamen van Apocalypse Now had afgerond. Zijn zoons hadden een doos met levensechte handen, armen en voeten van de set meegenomen en maakten daar gretig gebruik van bij de horrorfilmpjes die ze thuis in elkaar knutselden. Penn kreeg in dit vrijbuitersclubje de rol van regisseur toebedeeld, maar moest, bij gebrek aan acteurs, ook voor de camera plaatsnemen. Tot zijn eigen verbazing bleek hij over acteertalent te beschikken.

6. Sean Penn heeft een moeizame relatie met de pers

Sinds zijn doorbraak in de highschoolkomedie Fast Times at Ridgemont High (1982) staat Penn in de publieke belangstelling. Dat heeft geleid tot een lange reeks aanvaringen met fotografen en journalisten. De media-aandacht kwam in een stroomversnelling toen Penn een relatie kreeg met Madonna. Bij hun huwelijk in 1985 schoot Penn met een geweer op journalisten die de ceremonie vanuit een helikopter probeerden te filmen. Het huwelijk hield slechts vier jaar stand. Penn over Madonna: ‘Zij gold als publiek bezit. Het werd me kwalijk genomen dat ik haar voor mezelf wilde hebben.’

Dat Penn ook daarna nog regelmatig door de roddelpers achtervolgd werd, is mede te danken aan zijn partnerkeuze. Tijdens de opnamen van State of Grace (1990) werd hij verliefd op tegenspeelster Robin Wright (later vooral bekend als first lady in House of Cards). Ze kregen een dochter (Dylan) en een zoon (Hopper Jack), alvorens in 1996 te trouwen. In 2010 gingen ze voorgoed uit elkaar. Daarna had Penn anderhalf jaar een relatie met actrice Charlize Theron.

7. Sean Penn heeft een (heel) kort lontje

Er treedt weleens kortsluiting op in het hoofd van Penn, met een lange reeks opstootjes en vechtpartijen tot gevolg. In 1986 mepte hij erop los toen een man zich in een nachtclub aan Madonna opdrong. Een jaar later werd hij tot twee maanden cel veroordeeld wegens het slaan van een figurant. In 1988 viel hij een fotograaf aan en in 2006 was het opnieuw raak, toen paparazzi zich opdrongen op de begrafenis van zijn broer. Penn lijkt er niet al te zwaar aan te tillen: ‘Ik geloof dat ik nog nooit iemand geslagen heb die dat niet verdiende.’ In 2010 veroordeelde de rechter hem tot 36 uur therapie (‘anger management’) en een taakstraf van 300 uur. Vond Penn helemaal niet erg. Hij mocht zijn tijd steken in de door hemzelf opgerichte stichting die hulp biedt aan slachtoffers van de aardbeving in Haïti.

8. Sean Penn maakte zijn acteerdebuut in ‘Het kleine huis op de Prairie’

Op 14-jarige leeftijd had hij een piepklein rolletje in deze blaartrekkend brave tv-serie. Hij had dat klusje te danken aan zijn vader, die de bewuste episode regisseerde. Leo Penn was een gepokte en gemazelde televisieregisseur, die verantwoordelijk is voor talloze afleveringen van populaire series als Star Trek, Starsky and Hutch en Kojak. Hoogtepunt van zijn carrière was een Emmy Award voor een aflevering van Columbo. Artistieke pretenties had hij niet. Leo Penn omschreef zijn werk ooit als ‘trying to make a better piece of shit out of a worse piece of shit’. De moeder van Penn, Eileen Ryan, was als actrice gestopt zich aan de opvoeding van haar drie zoons te wijden. Madonna karakteriseerde haar ooit als ‘de meest intimiderende vrouw’ die ze ooit had ontmoet.

9. Sean Penn heeft zijn engagement meegekregen van zijn vader

De politieke bevlogenheid van Penn valt deels terug te voeren op de behandeling die zijn vader in de jaren vijftig ten deel viel door de Amerikaanse overheid. Leo Penn werd beticht van communistische sympathieën en andere ‘on-Amerikaanse’ activiteiten en werd op een zwarte lijst geplaatst, die hem het werken lange tijd onmogelijk maakte. Dat was extra wrang omdat Penn senior in de Tweede Wereldoorlog bij de luchtmacht diende en als vrijwilliger zijn leven had geriskeerd door deel te nemen aan 37 missies boven vijandelijk gebied. Sean: ‘Een paar jaar later mocht hij niet meer werken in het land waarvoor hij gevochten had omdat zijn vaderlandsliefde tekort zou schieten. Zoiets stemt bitter.’

10. Sean Penn is nooit te beroerd om (opmerkelijke) politieke statements te maken

Hij benutte zijn spreektijd bij de Oscar-uitreiking voor een verhandeling over de valse voorwendselen waarmee de VS de oorlog met Irak waren begonnen. Hij herhaalde dat betoog in een open brief in The Washington­ Post. De kosten daarvoor – 56.000 dollar – betaalde hij uit eigen zak. Kort voor het uitbreken van de Golfoorlog reisde hij naar Irak voor een ontmoeting met minister van buitenlandse zaken Tariq Aziz. En in 2007 knoopte hij vriendschappelijke banden aan met de Venezolaanse president Hugo Chávez. Toen die zich een paar jaar later uitsprak voor het regime van Assad in Syrië bleef Penn hem openlijk steunen. En in Engeland zijn ze ‘not amused’ over de bewering van Penn dat de Falklandeilanden aan Argentinië toebehoren.

11. Sean Penn is tegenwoordig ook schrijver en journalist

Onlangs publiceerde hij zijn eerste roman, Bob Honey Who Just Do Stuff. De hoofdpersoon lijkt op de auteur: een tobberige Amerikaan die een moeizame relatie heeft met zijn medemens, regelmatig verre landen bezoekt en er uitgesproken politieke opvattingen op na houdt. Opmerkelijker zijn Penns recente journalistieke activiteiten. Ter voorbereiding van een film over drugskartels in Mexico arrangeerde hij een ontmoeting met de beruchte (voortvluchtige) drugsbaron Joaquin Guzmán, bijgenaamd El Chapo. De ontmoeting kwam tot stand na bemiddeling door Kate del Castillo, een actrice die door El Chapo bewonderd wordt (van Penn had hij nog nooit gehoord). Penn reisde naar een gebied dat door het kartel werd gecontroleerd, sprak urenlang met Guzman en schreef er een groot artikel over. Dat werd – een dag nadat El Chapo weer was opgepakt – gepubliceerd in Rolling Stone. Penn werd er vervolgens van beschuldigd kritiekloos een crimineel aan het woord te laten die verantwoordelijk is voor de dood van duizenden onschuldige burgers. Penn benadrukt dat hij alleen maar de aandacht wilde vestigen op de moeizame War on Drugs. En over de kritiek dat hij niet professioneel te werk zou zijn gegaan: ‘Als een amateur met een verhaal komt dat honderden professionals dolgraag zélf hadden willen schrijven, kun je erop rekenen dat ze zuur reageren.’

12. Sean Penn heeft in héééél slechte films gespeeld

Laat er geen misverstand over bestaan: Penn is een formidabel acteur, die een lange rij memorabele filmrollen op zijn naam heeft staan. Zijn vertolking van homo-activist Harvey Milk in de film Milk leverde hem een Oscar op (zijn tweede). Hij ging voor 21 Grams in zee met Alejandro Iñárritu toen nog niemand van de Mexicaan gehoord had. Zijn vertolking van een manische gitaarvirtuoos in Sweet and Lowdown resulteerde in misschien wel de beste film die Woody Allen ooit gemaakt heeft. En mogen we nog even wijzen op zijn rol als corrupte advocaat in Carlito’s Way?

Dat Penn zich met huid en haar aan filmmakers overgeeft, is ook zijn achilleshiel. Want als het misgaat, gaat het ook goed mis. Daarvan getuigt bijvoorbeeld het met Madonna opgenomen curiosum Shanghai Surprise. In de zouteloze komedie We’re No Angels halen Penn en Robert De Niro het slechtste in elkaar naar boven en ook bij het politieke drama All the King’s Men leveren de inspanningen van een imponerend acteursensemble teleurstellend weinig op.

13. Sean Penn weet heus wel dat roken ongezond is

Tijdens de opnamen van de actiefilm The Gunman is hij er zelfs een tijdje mee gestopt (omdat hij fysiek topfit moest zijn). Maar de opnamen waren amper afgerond of hij stak alweer een sigaret op. Dat past eigenlijk ook wel bij iemand die zegt te houden van verhalen over mensen ‘die verdomd goed weten dat ze kapotgaan aan de dingen die ze doen, maar er niet mee kunnen stoppen’.

Lees meer in FD Persoonlijk, het weekendmagazine van Het Financieele Dagblad over mensen, lifestyle, kunst, cultuur, mode en reizen.