‘Als ik uren zou inleveren, zou er in mijn team iemand minder ontslagen hoeven te worden’, zegt Jane*, bedrijfsleider in een lunchroom, die onderdeel is van een organisatie voor dagbesteding en leerwerkplekken. ‘De mensen die voor dagbesteding bij ons komen zijn kwetsbaar, dus vanwege corona mag er elke dag maar een klein groepje komen. En er is minder werk, want de lunchroom is dicht.’

Een jaar terug telde het team van Jane vijftien mensen, nu nog maar acht. Mensen die uit zichzelf vertrokken, werden niet vervangen en tijdelijke contracten werden niet verlengd. ‘De crisis heeft er bij ons flink in gehakt.’ In december namen Jane en haar collega’s op verzoek van de directie vakantiedagen op. In januari kreeg ze de vraag of ze uren wilde inleveren. ‘Mijn leidinggevende zei: als jij minder gaat werken, kan ik iemand anders in jouw team behouden.’

Sinds kort werkt Jane 32 uur per week, in plaats van 38 uur. ‘Ik hoop hiermee het bedrijf te redden, want ik werk hier graag.’ Bij FNV Diensten – de bond voor onder meer de zakelijke en financiële dienstverlening – vroegen het afgelopen halfjaar 900 werknemers advies omdat hun werkgever de arbeidsovereenkomst eenzijdig wilde wijzigen. Volgens woordvoerder José Kager wilden werkgevers in 10% van de gevallen het loon of het aantal uren verlagen. ‘Over het algemeen raden wij dat af. Een bedrijf dat er slecht voor staat, redt het meestal ook niet als mensen loon of uren inleveren.’

‘Je werkloosheidsuitkering is lager als je onverhoopt toch ontslagen wordt’

Lastige afweging

Met z’n allen wat uren inleveren om samen het bedrijf te redden; het klinkt sympathiek. Maar voor werknemers is het een lastige afweging. Is dit een voorbode van ontslag, of is het een noodzakelijke impuls om het bedrijf overeind te houden? Bovendien lopen werknemers die instemmen met zo’n voorstel wel risico. ‘Je inkomen gaat omlaag en als je onverhoopt toch ontslagen wordt, is je werkloosheidsuitkering lager dan wanneer je geen loon en uren had ingeleverd’, zegt arbeidsrechtadvocaat Maarten van Gelderen.

Een WW-uitkering is gebaseerd op het inkomen van de laatste 12 maanden. Voor werknemers is dit vaak een reden het voorstel van hun werkgever af te wijzen. Suzanne Meijers, arbeidsrechtadvocaat en auteur van het boek Geen gedoe met personeel, merkt dat er soms irritaties zijn tussen werkgevers en werknemers. ‘De werkgever denkt: waarom wil je niet meehelpen? De werknemer denkt: jij krijgt nu overheidssteun, dus wat zeur je nou?’

Werkgevers met omzetverlies kunnen gebruikmaken van de tijdelijke NOW-regeling om te voorkomen dat ze mensen moeten ontslaan. Meijers: ‘De NOW dekt niet alle loonkosten, maar een percentage. Werknemers weten dat niet altijd.’ Maar werknemers zijn nooit verplicht minder te gaan werken omdat het slecht gaat met het bedrijf, benadrukt ze. ‘De wet is duidelijk en er zijn ook veel rechtszaken gevoerd met als uitkomst dat werknemers nergens mee in hoeven te stemmen. De werkgever moet het loon doorbetalen, ook als er te weinig werk is.’

Een werknemer voor een paar uur ontslaan is juridisch vrijwel onmogelijk. Een werknemer helemaal ontslaan is veel eenvoudiger. Maar vaak wil een werkgever niet van een werknemer af. Meijers: ‘Dan is het voor een werkgever handiger in overleg met de werknemer een oplossing te vinden.’

Ze kan zich voorstellen dat werknemers soms besluiten uren in te leveren. ‘Als ze met plezier bij het bedrijf werken, erop vertrouwen dat het bedrijf de coronacrisis overleeft en als ze hun werkgever vertrouwen. Maar het blijft een behoorlijke geste van de werknemer.’

Stel dat je ermee instemt tijdelijk minder te gaan werken, waar moet je dan op letten? Van Gelderen benadrukt dat je bij jezelf te rade moet gaan of je je een lagere WW-uitkering kunt permitteren als je toch ontslagen wordt. Dat is iets waar Jane zich zorgen om maakt. ‘Ik heb laten vallen dat ik daar bang voor ben, maar mijn leidinggevende zegt dat ik mijn uren terugkrijg als de lunchroom weer open mag.’ Die toezegging heeft ze niet zwart-op-wit. ‘Er staat überhaupt nog niets op papier.’

‘Als je straks ontslagen wordt met een lager salaris, is je transitievergoeding ook lager’

Minder pensioenopbouw

Voor de uren die ze heeft ingeleverd, kan Jane een WW-uitkering aanvragen. Dat heeft ze niet gedaan. In januari, een maand voordat ze uren inleverde, kreeg ze loonsverhoging. Dat was een schriftelijke toezegging, nog vóór coronatijd. Dankzij de loonsverhoging verdient ze nu bijna hetzelfde voor minder uren. ‘Daarom raadde het UWV mij aan geen WW aan te vragen. Het is zonde WW-tijd te gebruiken terwijl het niet nodig is.’ Dat is een risico, beaamt Meijers. ‘Je hebt een beperkte periode recht op WW. Als je daarvan nu al een deel gebruikt, is de uitkeringsduur korter wanneer je je baan helemaal kwijtraakt.’

De pensioenopbouw is ook een aandachtspunt, vindt Van Gelderen. Als je minder verdient, bouw je minder pensioen op, want je pensioen is gekoppeld aan je loonhoogte. ‘Probeer met je werkgever af te spreken dat je pensioenopbouw doorgaat op het oorspronkelijke niveau.’

Bij ontslag hebben werknemers wettelijk recht op een transitievergoeding van een derde maandsalaris per dienstjaar. Uit een arrest van de Hoge Raad blijkt dat werknemers die noodgedwongen in deeltijd gaan werken, bijvoorbeeld om bedrijfseconomische redenen, ook recht hebben op een transitievergoeding. Voorwaarde is dat ze structureel minstens 20% minder gaan werken. Wanneer je minder gaat werken vanwege corona weet je niet of het structureel is. ‘Bespreek het wel, want als je straks ontslagen wordt met een lager salaris, is je transitievergoeding ook lager’, zegt Van Gelderen.

Ook adviseert hij vast te leggen dat je tijdelijk minder werkt en niet permanent. ‘Anders wordt het een openeinderegeling. En voor een werknemer is het moeilijk af te dwingen dat hij zijn oorspronkelijke uren weer terugkrijgt.’

Anderzijds is het voor een werkgever moeilijk garanties te geven. Niemand kan voorspellen hoelang de coronamaatregelen zullen duren en of een bedrijf meteen daarna weer goed draait. Van Gelderen: ‘Je kunt als werknemer zeggen: ik doe dit een jaar en dan wil ik terug naar mijn oude uren. Als het dan nog steeds slecht gaat met het bedrijf, beste werkgever, klop dan maar opnieuw bij mij aan.’

Dat klinkt goed, vindt Jane. ‘Ik ga nu echt proberen goede afspraken op papier te krijgen.’

* Om privacyredenen is Jane een gefingeerde naam. Haar echte gegevens zijn bekend bij de redactie.

Dit artikel komt uit FD Persoonlijk, het weekendmagazine van het FD. Hier vind je meer persoonlijke verhalen.