Bouwers zijn nog lang niet klaar met klei

Een baksteen is maar een baksteen. In het Europees Keramisch Werkcentrum experimenteren architecten samen met vormgevers met nieuwe vormen en technieken. Baksteenmaker Wienerberger is ingestapt als industriële sponsorpartner. De 'architectenspeeltuin' wordt de showroom in het nieuwe Wienerberger-kantoor in Zaltbommel wel genoemd. Anders dan bij traditionele baksteenbakkerijen kunnen architecten hier puzzelen met bakstenen, voegwerk en dakpannen. 'De tijd van wederopbouw en woningnood, waarin iedereen genoegen nam met een standaard bruine steen is voorbij', zegt marketingdirecteur Geert Segers. 'Nu zitten we in een vraaggedreven markt. Architecten willen bouwen met mooi en duurzaam materiaal.' Liefde Daarom ook heeft de Europese marktleider in keramische bouwmaterialen zich voor vijf jaar als hoofdsponsor gecommitteerd aan het Europees Keramisch Werkcentrum in Den Bosch. 'Het is echte liefde, geen verstandshuwelijk', stelt algemeen directeur Bert Jan Koekoek. 'We hadden al incidentele samenwerkingsprojecten met architecten als Rudy Uytenhaak of Joris Molenaar. Maar met deze samenwerking krijgt het innovatiestreven een structureel karakter.' De Keramiekprijs, die morgen voor het eerst wordt uitgereikt en ook ondersteund wordt door Wienerberger, is bedoeld om de innovatiedrift een steuntje in de rug te geven. Maar het is slechts een deel van het sponsorschap, waar minimaal euro 125.000 per jaar mee is gemoeid. Een belangrijk onderdeel, het project Keramiek en Architectuur, is een onderzoeksprogramma waarin industrie, expertisecentrum en individuele eindgebruikers de krachten bundelen. Architecten experimenteren met vormgevers en kunstenaars drie maanden op het EKWC met het doel nieuwe bouwtoepassingen te vinden voor keramiek. Snel vies Architect Henk Dirkx en vormgeefster Sasja Scherjon vormden het eerste duo dat gebruik maakte van het keramisch laboratorium. Directe aanleiding was een schoolgebouw uit 1903 aan het Amsterdamse 's-Gravesandeplein, dat Dirkx verbouwt tot een dienstencentrum en waarvoor Scherjon de kunstopdracht heeft. 'Onze vraag was: wat kunnen keramiek en architectuur anno 2005 voor elkaar betekenen?' stelt Scherjon. Dirkx: 'Dat we een concrete toepassing hadden, was wel heel nuttig. Anders heb je geen houvast.' Dat weerhield het duo er niet van de opdracht groots en breed aan te pakken. In principe alle plekken waar gebruikers fysiek contact met het gebouw hebben en waar onbeschermde muren snel vies worden, waren kandidaat voor keramische toepassing. Het resultaat bestaat uit zowel unica als seriematige producten. Voor de gevel werden twee tegeltableaus met pictogrammen ontworpen. 'We hebben een hightech cadcam-machine gebruikt om de figuren uit te frezen', zegt Scherjon. 'De platen sluiten mooi aan bij de oude art-decotegels.' Malletje Voor de pilaren voor de lift in de hal hadden ze volledig keramische kolommen met dragende functie in gedachte. 'Dat was wat overambitieus', geeft Dirkx nu toe. 'Uiteindelijk hebben we een basement ontworpen dat bestaat uit een opgerolde slang van keramiek met daarop een pilaar van beton. Daarin zitten ringen van keramiek die op de bovenste verdieping oplossen in een ring van kristalglas.' Een vondst was het melkwitte porselein, dat in de vorm van tegels ondoorzichtig is maar wel licht doorlaat. 'We wilden er een deel van de achtergevel mee bekleden', zegt Scherjon. 'Maar na uitgebreid onderzoek bleek het materiaal niet zo te gebruiken. Nu hebben we een toepassing in het interieur met kunstlicht erachter.' Scherjon en Dirkx hebben geëxperimenteerd met de isolerende werking en breekbaarheid van het materiaal, maar erkennen dat verdere ontwikkeling nodig is voordat het porselein industrieel toepasbaar is. Dat is wel het geval bij de langwerpige concave tegels die in het stucwerk van de hal worden verwerkt en als parabolische spiegeltjes het licht weerkaatsen. Dirkx: 'Wij hebben ze zelf in een malletje gemaakt, maar machinale productie met een strengpers is zeker mogelijk. Dit product is heel erg ontwikkeld vanuit een bouwkundige toepassing.' Wienerberger hoopt op termijn zijn voordeel te kunnen doen met dit soort vernieuwingen. 'Deze samenwerking is sterk gericht op kennisuitwisseling', zegt Koekoek. 'Het EKWC is de intermediair. Als industriële partij kunnen wij onze productiefaciliteiten en laboratoria beschikbaar stellen zodra architecten en vormgevers het kleinschalige stadium voorbij zijn. Je zou je kunnen voorstellen dat ze producten ontwikkelen die wereldwijd uit te rollen zijn.' Dat niet alle experimenten industrieel zijn toe te passen, neemt de fabrikant op de koop toe. Soms vereisen de vernieuwingen een andere vorm van bouwen, die arbeidsintensiever en duurder is. Voor Scherjon, die lange tijd in de keramische industrie heeft gewerkt en die dacht helemaal klaar te zijn met klei, zijn er nieuwe deuren opengegaan. 'Ik heb zelfs weer een nieuwe oven aangeschaft. We experimenteren vrolijk verder.' dijksterhuis@fd.nl

Laatste nieuws

Meer archief