Overmorgen viert de Europese Unie de zestigste verjaardag van het ‘Schuman plan’ van 9 mei 1950. Morgen schrijft president Van Rompuy van de Europese Raad ter herdenking daarvan een artikel in verschillende Europese kranten.
Vandaag zit hij opnieuw een bijzondere Europese Raad voor van de eurolanden. Dadelijk meer daarover.
Beroemde opmerking
Hij zal dan kunnen melden dat ‘De berichten over het einde van de Euro zijn overdreven’. Dit naar Mark Twain’s beroemde opmerking uit 1897 bij het krantenbericht over zijn eigen dood.
Achteraf gezien is het weinig verrassend maar toch weer interessant hoe vaak de euro is doodverklaard naar aanleiding van de Griekse crisis. Niet verrassend, want alarmistische berichten vinden sneller de krant, microfoon en camera dan andere.
Zoveelste keer
Het is wel interessant, omdat je zou denken dat de economen, hofleveranciers ervan zoals bij ons de onvermijdelijke Arjo Klamer, zich eens achter de oren zouden krabben na voor de zoveelste keer ten onrechte het einde van de euro te hebben aangekondigd. Terwijl ze de recente ramp waar ze verstand van zouden moeten hebben, de kredietcrisis, in geen veld of weg zagen aankomen. Maar nee.
Was ik econoom dan gaf ik überhaupt mijn grote woorden over de wereld even rust om eerst de eigen blinde vlekken eens te onderzoeken. De eurocrisis biedt daarvoor niet alleen een goede aanleiding, maar ook goede leerstof.
Nieuwe verhoudingen
Economen zijn vaak geneigd een crisis te zien als bewijs van een structurele zwakte. Maar terwijl die economen hun onveranderlijke overtuigingen weer oppoetsen, zijn politici al lang bezig om het ijzer witheet te stoken en nieuwe verhoudingen te smeden. Dat is hun vak.
Economen hoeven niet te weten wat de politici gaan doen, dat is trouwens ook onvoorspelbaar. Maar ze konden hun kruit eens droog houden om achteraf te onderzoeken wat er precies gebeurd is en hoe dus de vork opnieuw in de steel is gestoken. Dat zou volgend keer tot bescheidenheid stemmen.
Gezag in de Unie
Een klein voorbeeld. Inzet van de Griekse crisis zijn de verhoudingen en het gezag in de Unie en met name in de eurozone. Op de bijeenkomst van de Europese Raad van 25 maart jongstleden zou de eurozone haar fiscale solidariteit met de Grieken betuigen. Dit was hachelijk en is verboden in art. 125 Werkingsverdrag (no bail out). Hoogspanning onder de politieke leiders. De niet-euroleden van de Europese Raad moesten de zaal uit!
Voortaan is de vaste voorzitter van de Europese Raad ook voorzitter van de eurozone op topniveau. Afgelopen zondag riep hij de vergadering van vandaag uit.
Scherp van de snede
In een dergelijke centralisatie van het gezag zal de econoom geen nieuws zien. Logisch immers dat Van Rompuy ook die vergadering voorzit. Een econoom ziet overal logica, zoals een aap overal bananen ziet. Maar het leven ontwikkelt zich niet volgens de regels. Elke verhouding, hoe logisch achteraf ook, is ooit op het scherp van de snede bevochten.
Nieuwe leiding, nieuwe structuur; de anekdote is een detail, maar als jurist lust ik daar pap van. De crisis is nog niet voorbij en blijft dus dagelijks nieuwe verhoudingen scheppen, zo nodig met schending van de regels. Schepping is schending.
Schreef dichter Van Rompuy maar eens van zijn nieuwe lente, zijn nieuwe buit.
Tom Eijsbouts is hoogleraar Europees constitutioneel recht en zijn geschiedenis aan de Faculteit der Rechtsgeleerdheid van de Universiteit van Amsterdam.
