Gevoel voor drama heeft de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA zeker. Die kondigde weken geleden al aan op donderdag 2 december met een spectaculaire ontdekking te komen, die onze opvatting over wat leven is, volledig zou veranderen. Sindsdien gaan de meest wilde verhalen rond over wat NASA had gevonden, zelfs dat er familieleden van ET geland zouden zijn.
De laatste dagen werd al duidelijk dat het nieuws niet uit de ruimte kwam , maar dat de ontdekking gewoon op aarde is gedaan. Al jarenlang wordt gezocht naar vreemdsoortige bacteriën, die kunnen leren hoe het leven er uitzag, toen de omstandigheden op onze planeet anders waren dan tegenwoordig.
Door dat onderzoek zijn op de meest onwaarschijnlijk plaatsen bacteriën gevonden die zich volledig hebben aangepast aan de meest bizarre omgevingen, van kokend water tot hoge concentraties gif. Die abnormale organismen hebben zelfs hun eigen naam: de extremofielen en hun producten worden uitgebreid praktisch toegepast omdat die tegen een stootje kunnen. Die extremofielen leren bovendien onder welke omstandigheden leven kan ontstaat en daarom hoe het eventuele buitenaardse leven er uit kan zien.
Onderzoek
De NASA financiert daarom al jaren het onderzoek van Felisa Wolf-Simon die probeert bacteriën te isoleren uit het Nomo meer in Californië. Dat meer heeft geen afvoer en daarom een hoge concentratie van allerlei zouten en mineralen. De concentratie arsenicum is er zeer hoog. Bacteriën die arsenicum als energiebron kunnen gebruiken kennen we al jaren, maar Wolf-Simon heeft haar zinnen gezet op een organisme dat zonder het basiselement fosfor kan en in plaats daarvan arsenicum inzet in al zijn levensprocessen.
Kennelijk is die bacterie gevonden en volgens de NASA betekent de ontdekking een nieuwe levensvorm met grote wetenschappelijke gevolgen. Gelukkig zijn op de website van het wetenschappelijke tijdschrift Science donderdag ook een aantal details van het onderzoek gepubliceerd. De bacteriën met de codenaam GJAJ-1 komen wel uit het Nomo meer, maar zijn in het laboratorium maandenlang aan steeds hogere concentraties arsenicum blootgesteld.
Door die behandeling hebben hun fosfor voor een belangrijk deel vervangen door arsenicum, die chemisch gezien veel op elkaar lijken, onder meer in het DNA waarin alle erfelijke eigenschappen van levende organismen is opgeslagen. Maar daar vervangt arsenicum fosfor slechts als cement in de suikerketen, waaraan de moleculen met erfelijke informatie zijn opgehangen. Dat heeft geen enkele implicatie over hoe DNA werkt of op ons denken over het leven. DNA dat door arsenicum bij elkaar wordt gehouden, is hoogstens een curiosum, een moleculair schaap met vijf poten.
Heisa
NASA heeft ons weer eens gefopt met al die heisa, terwijl we toch beter hadden kunnen weten. De biologische kennis van die organisatie is niet erg groot. De biomedische experimenten die de NASA in de ruimte heeft uitgevoerd zijn steevast van bedroevende kwaliteit. Een eerstejaarsstudent biologie bij ons zou dat beter doen. Bovendien heeft de NASA wel meer de neiging om met spectaculaire ontdekking te komen als de organisatie in het nauw komt. Zo had het steeds maar groter gemelde gat in de ozonlaag van een aantal jaar geleden vooral te danken aan het geschonden blazoen van NASA door het ongeluk met het ruimteveer.
Huub Schellekens is arts en hoogleraar farmaceutische biotechnologie.
